تثبیت نظامات پدافند غیرعامل در دستگاه های اجرایی با تصویب قانون تشکیل سازمان

جملات مهم:

• به‌تناسب تهدیدها، ساختارهایی را در سازمان ایجاد کردیم؛ یعنی هرجا حوزه تهدید به‌صورت دقیق مشخص‌شده ساختار متناسب آن را ایجاد کرده‌ایم
• تقریباً می‌توانم بگویم که همه این دستگاه‌هایی که اخیرا موردتهاجم قرارگرفته‌اند، ما در ابتدا این بررسی‌ها را انجام داده بودیم و این آسیب‌پذیری‌ها را به آن‌ها گوشزد کرده بودیم
• ما اصلاً با فضای حدود 10-15 سال پیش روبه‌رو نیستیم. بلکه کاملاً با محیطی متغیر و آینده کاملاً مبهم که متغیرهای گسترده‌ای در آن دخالت دارند سروکار داریم

سردار دکتر محسن ساسانی جانشین سازمان پدافند غیرعامل کشور معتقد است در زمینه مقابله با تهدیدات باید دو جنبه مهم را در نظر گرفت. نخست استفاده حداکثری از دانش و فناوری روز برای رصد و شناسایی تهدید و دوم توجه به ترکیب این‌ تهدیدات با همدیگر است. به عبارتی راهبردهای دشمن در شرایط کنونی، استفاده از همه ابزار قدرتش علیه همه نقاط ضعف ماست. مشروح گفت و گوی وی با ویژه نامه عماد را در ادامه می‌خوانید؛

به عنوان سوال نخست، با توجه به وسیع‌تر شدن دامنه تهدیدات علیه جمهوری اسلامی ایران و اینکه یکی از مأموریت‌های سازمان پدافند غیرعامل شناسایی تهدیدات علیه کشور است، مکانیسم شناسایی تهدید و رصد و پایش در سازمان را تشریح فرمایید.

مدتی است که تهدیدات از جنبه تک‌بعدی خارج‌شده و به وضعیت ترکیبی تغییر شکل یافته است، در سال‌های قبل برای بررسی و رصد تهدیدات به حوزه‌های سایبری، شیمیایی یا تروریستی و امنیتی می‌پرداختیم. این‌ها به‌صورت جداگانه در جدول برآوردهای سازمان مورد بررسی و پردازش قرار می‌گرفت، اما در یکی دو سال اخیر تهدیدات بیشتر جنبه ترکیبی پیدا کرده است و صرفاً یک بعد از تهدید مورد توجه دشمن نیست، بلکه سامانه‌ها و خدماتی که موردنیاز مردم است در ابعاد مختلف مورد تهاجم قرار می‌گیرد. خدمات یعنی نیازمندی‌های ضروری مردم مثل آب، برق، سوخت، ارتباطات، بهداشت و درمان، امنیت از بعد روانی و از بعد فیزیکی مورد توجه دشمن قرار گرفته است و با یک بسته کاملی از این اقدامات در موضوعات مختلف سازمان مواجه است. برای مثال در مسئله سامانه سوخت که در سال گذشته اتفاق افتاد صرفاً سامانه سوخت موردتهاجم قرار نگرفت بلکه هدف اصلی قطع خدمات اصلی مورد نیاز مردم بود. سوخت دامنه وسیعی در خدمات مورد نیاز کشور دارد. به عبارتی حمل‌ونقل را تحت تأثیر قرار می‌دهد حتی حوزه امنیت غذایی را متأثر می‌کند و تأمین نیازهای ضروری مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از این ‌جهت نقطه کانونی محسوب شده و مورد تهاجم قرار گرفت. بلافاصله بعد از این تهاجم، اقدامات رسانه‌ای دشمن شکل گرفت که به دنبال مدیریت افکار عمومی با ابزار رسانه بود. یا حمله به بیلبوردهای تبلیغاتی دریکی از شهرها که هک شد و پیام‌هایی در آن‌ها به نمایش درآمد؛ بنابراین هدف دشمن فقط قطع خدمات سوخت نبوده، بلکه نقطه کانونی آن، قطع خدمت دولت به مردم و القای ناکارآمدی دولت و حکومت مدنظر قرار گرفته است. لذا تهدیدات جنبه ترکیبی پیدا کرده است و در ابعاد مختلف مورد اقدام قرار می‌گیرد؛ اما سازوکار سازمان برای شناسایی و رصد این تهدیدات به چند شکل انجام می‌شود: یکی سازوکار مطالعاتی است به عبارتی وقتی به مطالعه زیرساخت‌ها می‌پردازیم یکی از اقدامات، برآورد تهدیدات برای زیرساخت‌هاست. سازوکار دوم برآورد سازمانی است که معاونت اطلاعات و عملیات سازمان با توجه به سازوکارهایی که در اختیار دارد و ارتباط‌هایی که با نهادهای اطلاعاتی و امنیتی دارد و همین‌طور با معاونت‌های دستگاهی سازمان از طریق ارتباط معاونت دستگاهی با دستگاه‌ها، برآورد سالیانه تهدید و رصد و پایش تهدید را دنبال می‌کند و هر شش ماه یک‌بار آن را به‌روز می‌کند. این موارد به‌صورت مختصر، سازوکار رصد و پایش تهدید در سازمان بود. اگرچه ابزارهای دیگری مثل ارتباط با رسانه‌ها و ساختارهای مردمی هم برای رصد و پایش تهدید بکار گرفته می‌شود.

استفاده از ظرفیت‌های دانشگاهی به منظور حرکت مستمر روزامد در شناسایی تهدیدات همواره مورد تاکید مدیران سازمان پدافند غیرعامل کشور بوده است. لطفاً در مورد راهبرد سازمان برای بکارگیری این ظرفیت‌ها در این مسیر توضیح دهید.

یک سری سازوکارهای سازمانی داریم که مثلاً با وزارت علوم، دانشگاه آزاد و شرکت‌های دانش‌بنیان ارتباط داریم. این‌ها ارتباط‌های سازمانی است که بین سازمان و این مجموعه‌ها برای تنظیم امور مأموریتی این مجموعه‌ها برقرار شده است و به‌صورت دائمی با آن‌ها ارتباط داریم. به عبارتی تعیین مأموریت می‌کنیم و این مأموریت تبدیل به برنامه شده و به‌صورت سالانه برای برنامه‌ها پیش‌بینی‎های اجرایی و عملیاتی کرده و از روند اجرای این برنامه‌ها به‌صورت مستمر گزارش‌گیری می‌شود. این یعنی فرایند روزآمد و مستمر رصد و پایش که بیان شد و همه ابعاد مأموریت سازمان را در برمی‌گیرد. اما ارتباط ما با دانشگاه‌ها به این صورت است که کارگروه‌های تخصصی در دانشگاه‌ها داریم، چراکه تهدیدات، فناوری پایه شده‌اند و مبتنی بر علوم حتی علوم پایه و علوم فنی و مهندسی شکل می‌گیرند. به همین دلیل باید از ابزارهای علمی و فنی در رصد و پایش تهدیدات استفاده کنیم که یکی از نقاط کانونی آن دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان است. به همین دلیل این ارتباط تعریف‌شده است. این فرایندی که توضیح داده شد در چارچوب مأموریت تنظیم شده، مأموریت تبدیل به برنامه، برنامه تبدیل به اقدامات اجرایی و عملیاتی و گزارش‌گیری مستمر می‌شود.

سردار همان‌طور که اشاره کردید، با توجه به این‌که روزبه‌روز تهدیدها جنبه پیچیده‌تری پیدا می‌کند، آیا ساختار کنونی سازمان پدافند غیرعامل کشور را برای مقابله و خنثی‌سازی این تهدیدها کارآمد می‌دانید یا فکر می‌کنید نیاز به تغییرات در ساختار وجود دارد؟

ما به‌تناسب تهدیدها، ساختارهایی را در سازمان ایجاد کردیم؛ یعنی هرجا حوزه تهدید به‌صورت دقیق مشخص‌شده ساختار متناسب آن را ایجاد کرده‌ایم. مثلاً فرض کنید در حوزه سایبری ما یک قرارگاه عملیاتی سایبری داریم. یکی از مأموریت‌های قرارگاه پدافند سایبری  رصد و پایش دائمی تهدیدات و برطرف کردن دائمی آسیب‌پذیری‌هاست. همان‌طور که فناوری با سرعت رو به گسترش است، تهدیدات فناوری پایه هم به‌سرعت تغییر کرده و سیال است. همین‌طور قرارگاه‌های دیگر ما از جمله قرارگاه‌های پدافند شیمیایی و پدافند پرتوی. این‌ها قرارگاه‌های ما هستند که یکی از وظایف اصلی‌شان رصد و پایش تهدیدات است. به‌تناسب تهدیدات بخشی از ساختار ما این‌گونه و بخشی از ساختارهای ما ساختارهای عمومی است؛ یعنی به دلیل ارتباطات گسترده‌ای که ما با دستگاه‌ها داریم، از طریق دستگاه‌ها و تشکیلاتی که در دستگاه‌ها (اعم از سازوکارهای پدافند غیرعامل که در دستگاه‌هاست) این ارتباط وجود دارد. این‌که بگوییم کفایت می‌کند؟ ممکن است نه. حتماً این‌طور نیست که کامل باشد؛ اما در شرایط فعلی مأموریت‌های ما را پشتیبانی می‌کند؛ اما ازآنجایی‌که ما با وضعیت سیالی روبرو هستیم و تهدیدات همین‌طور دائم نوبه نو می‌شوند، به همین دلیل ما همیشه باید این حرکت را به سمت جلو ادامه دهیم. از این منظر من می‌گویم ما کارمان کامل نیست اما پشتیبانی‌های لازم را فعلاً انجام می‌دهد.

سال گذشته که برای مصاحبه خدمتتان رسیدیم از شما درباره ارزیابی عملکرد سازمان سؤال پرسیدم، گفتید که باید در این زمینه بقیه باید نظر بدهند. امسال این پرسش را مطرح می‌کنیم که به عقیده شما، سازمان در کدام‌یک از حوزه‌هایش موفق‌تر عمل کرده است و چرایی عملکرد موفقش را بفرمایید.

ما حوزه فرهنگ‌سازی و گسترش فرهنگ پدافند غیرعامل را یکی از حوزه‌های موفق سازمان می‌دانیم و به این معتقدیم که سازمان در این زمینه خوب عمل کرده است. یک دلیل عمده‌اش هم این است که سازمان با تغییر دولت‌ها به‌صورت چرخه‌ای مجدداً از نو تغییر نکرده؛ زیرا هر دولتی که بر سرکار می‌آید، تقریباً سازوکار به‌روزرسانی آن دولت نسبت به مفاهیم پدافند غیرعامل و گسترش فرهنگ پدافند در آن مجموعه‌ها اقدام را از نقطه ابتدایی شروع می‌کند؛ یعنی فرض می‌کند که هیچ‌یک از این دستگاه‌ها و مدیرانشان با پدافند غیرعامل آشنایی ندارند و ابتدا با جلسات رودررو توجیه و تبیین مفاهیم پدافند غیرعامل را از سطح وزیر تا سطح مدیران عالی و میانی انجام می‌دهد. پس در این حوزه تقریباً می‌شود گفت کار ما، کار بسیار خوبی بوده است. شواهدش هم قضاوت‌های بیرونی است نسبت به ما. به نظرم در حوزه فرهنگ‌سازی کار ما خوب بوده است. در بعضی از حوزه‌ها به دلیل این‌که ما با اقدامات عملیاتی دشمن مواجه شدیم و پیش‌بینی‌هایمان درگذشته بروز این اقدامات را تأیید می‌کرد، ما توانستیم گسترش خوبی را در دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که حوزه مسئولیت ما است، داشته باشیم و دستگاه‌ها نسبتاً خوب پای این کارآمدند. ولی به نظرم در بخشی از مجموعه‌ها هنوز جای کار داریم. مثل تولید ضوابط و الزاماتی که برای انجام اقدامات تخصصی پدافند غیرعامل نیاز داریم هنوز فاصله داریم و باید کار جدی‌تری در این زمینه انجام شود.

فرمودید در حوزه فرهنگ‌سازی اقدامات خوبی در سازمان پدافند غیرعامل کشور انجام ‌شده است و عملکرد را مثبت ارزیابی کردید. می‌خواهم بدانم الزامات تحقق گفتمان‌سازی مفهوم پدافند غیرعامل چیست؟

یکی از الزامات اصلی، داشتن مبانی نظری و دانشی است که در حوزه علوم مرتبط با پدافند غیرعامل است؛ زیرا پدافند غیرعامل یک موضوع بین‌رشته‌ای است و رشته‌های مختلفی را در برمی‌گیرد. پس باید بتوانیم دانش مربوط را در حوزه‌های مختلف داشته باشیم و بتوانیم آن‌ها را پیوند دهیم. ما نمی‌توانیم با یک گفتمان عمومی و عادی موضوع را گسترش دهیم. البته که باید برای افراد عمومی و عام جامعه هم این کار را انجام دهیم. مأموریتی در ماده 58 قانون احکام دائمی برای ما پیش‌بینی شده و آن‌هم آموزش عموم مردم و انتقال مفاهیم عمومی پدافند غیرعامل به آنهاست. برای آن‌هم سازوکاری در سازمان پیش‌بینی‌شده، آیین‌نامه اجرایی برایش تنظیم، سیاست‌ها و دستورالعمل‌هایش مشخص و بخش‌هایش ابلاغ‌شده و تولید محتوا شکل‌گرفته است. این‌که می‌گویم در حوزه فرهنگ‌سازی این‌ها الزامات است یعنی این‌هایی که اشاره می‌کنم الزاماتی است که در حوزه فرهنگ‌سازی با آن‌ها سروکار داریم؛ یعنی تولید محتوا، ابزار انتقال، علمی بودن موضوع است. این‌ها همه الزاماتی است که به حوزه فرهنگ‌سازی و توسعه فرهنگ پدافند غیرعامل کمک می‌کند. نکته بعدی داشتن یک برنامه مشخص است؛ یعنی از الزامات، برنامه‌ای که ابتدا و انتهای کار کاملاً مشخص باشد و مسئولیت‌ها کاملاً دقیق باشد. این‌یک الزام قطعی در حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی است و ما به این موضوع پایبندیم و این را دنبال می‌کنیم. یک معاونت مشخصی در سازمان این مسئولیت را به عهده گرفته است. به‌اضافه این‌که همه معاونت‌های سازمان که با دستگاه‌ها مرتبط هستند، این‌یکی از مأموریت‌های قطعی‌شان است. آموزش و فرهنگ‌سازی در برنامه‌های سالیانه ما کاملاً نهادینه شده است و یکی از ابعاد چندگانه برنامه‌ریزی ما در سازمان است. این هم یکی از الزامات و ابزاری است که به نظر من در حوزه فرهنگ‌سازی و گسترش فرهنگ پدافند غیرعامل یا هر موضوعی که ما بخواهیم در آن وارد شویم، جزء الزامات تحقق آن است.

با توجه به این‌که استفاده از ظرفیت‌های دانش‌بنیان در شعاری که مقام معظم رهبری برای سال 1401 در نظر گرفتند، مورد تأکید ایشان بود، سازمان پدافند غیرعامل هم همین‌طور که اشاره کردید، در مورد دانش‌بنیان‌ها حساب ویژه‌ای بازکرده است. برنامه و راهبردی که سازمان در این زمینه در دستور کار قرار داده است را برایمان تشریح کنید.

ما چند زمینه کاری برای ورود به حوزه دانش‌بنیان داریم. یکی بحث تولید دانش و ضوابط تخصصی است یا الزامات و ملاحظات فنی و تخصصی که پدافند غیرعامل با آن‌ها سروکار دارد. در حوزه‌های فنی مهندسی در ابعاد مختلف سایبری، شیمیایی و پرتوی. این‌ها حوزه‌های فنی و تخصصی ما هستند و الزامات فنی و تخصصی را نیاز دارند. این‌یکی از حوزه‌هایی است که ما با دانش‌بنیان‌ها سروکار داریم؛ که سعی کردیم شرکت‌هایی را شناسایی کنیم و هم ارتباط برقرار کنیم و هم آموزش دهیم و در این زمینه با آن‌ها تعامل داشته باشیم. زمینه دومی که ما با دانش‌بنیان‌ها مرتبط هستیم، تولید محصولات تخصصی پدافند غیرعامل است. مثلاً در حوزه سایبری فایروال‌ها، نمونه‌ها و مصداق‌هایی داریم؛ و سایر محصولات صنعتی که در حوزه سایبری با آن‌ها سرو کارداریم؛ برای محافظت از سرمایه‌های سایبری و سامانه‌های مرتبط با فضای سرور الزاماً باید از آن‌ها استفاده کنیم؛ و این‌ها جزء نقاط ضعف و آسیب‌پذیری‌های ما در برخی حملات سایبری بوده است و بررسی‌های ما نشان می‌دهد که ما در این زمینه آسیب‌پذیری‌های زیادی داشتیم. پس تولید محصول هم یکی از موضوعات است. حوزه زیستی هم همین‌طور است. محصولاتی را لازم داریم که باید به‌صورت تخصصی به این حوزه وارد شویم. این هم یکی دیگر از موضوعاتی است که ما با دانش‌بنیان‌ها سروکار داریم و نمایشگاه سالیانه در ارتباط با ارائه محصولات و خدماتی که به‌صورت دانش‌بنیان تولید می‌شود، داریم. البته یکی دو سال گذشته به دلیل این‌که بحث کرونا بود، نتوانستیم به‌صورت فیزیکی برقرار کنیم و از ابزارها و رسانه‌ها استفاده کردیم تا در این زمینه محصولات را ارائه دهیم؛ امیدوارم که امسال با توجه به شرایطی که داریم شاهد برگزاری نمایشگاه را داشته باشیم. پس ارائه محصولات و خدمات هم یکی از حوزه‌های دیگر است یعنی شرکت‌های دانش‌بنیان‌ها را در حوزه کارهای انجام‌شده، می‌آوریم و به دستگاه‌ها معرفی می‌کنیم؛ یعنی ارتباط بین دستگاه‌ها و این شرکت‌ها را برقرار می‌کنیم. برای اینکه بتوانند محصولاتشان را ارائه کنند و از آنها بهره‌برداری بشود و نیازمندی‌هایی که ما تاکنون به محصولات خارجی داشته‌ایم، بومی‌سازی شود. ضوابطی را هم ابلاغ کردیم برای اینکه دانش‌بنیان‌ها زمینه بهره‌برداری برایشان فراهم شود. هم در مصوبات هیئت‌وزیران و هم در ابلاغیات مقام معظم رهبری، هم در بخشنامه‌های مربوط به سازمان آورده شده است که وقتی محصولات ایرانی وجود دارد، استفاده از محصولات خارجی در این زمینه‌ها ممنوع شده است. این را خیلی جدی پیگیری و عملیاتی کردیم و درجاهای مختلف تلاش کردیم که این محصولات سرجای خود استفاده شود تا شرکت‌ها از منافع آن بهره‌مند شوند و با سرمایه‌گذاری کسب و کارشان را توسعه بدهند. این‌ها زمینه‌های عملیاتی و اجرایی است که ما برای ورود و فرایند به‌کارگیری دانش‌بنیان‌ها پیش‌بینی کردیم و صرفاً به مباحث نظری در این حوزه نپرداختیم.

برای ما از قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل بگویید. تصویب این قانون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

کلیات قانون در مجلس تصویب‌ شده و به‌صورت دومرحله‌ای پیش‌بینی‌شده است و در کمیسیون امنیت ملی بررسی تخصصی انجام گرفت و به تصویب رسید و پیشنهاد عمده‌ای هم برای تغییرات نداشت. پیش‌بینی می‌شود بعد از تعطیلات مجلس به صحن برسد و تصویب شود. علت طولانی شدن این بود که متن اولیه خیلی مفصل و در واقع حجیم شده بود و پیش‌بینی می‌شد که احتمالاً متن اولیه در صحن با توجه به پردازش‌ها و پیشنهاد‌های نمایندگان دستخوش تغییرات اساسی شود و نیازهای سازمان را تأمین نکند. لذا متن با مشورت‌هایی که صورت گرفت مختصرتر و چارچوب کلی برای آن تعریف شد و به نظر می‌رسد بعد از تعطیلات به تصویب برسد. در صورت تصویب قانون حوزه مأموریتی سازمان را تثبیت می‌کند چراکه با استناد به اساسنامه مصوب مقام معظم رهبری کار در حال انجام است و مأموریت‌ها در سازمان‌ها جاری است اما با وجود قانون مسلماً تمکین سازمان‌ها در برابر انجام مأموریت‌ها بیشتر خواهد بود و سر باز زدن از آن برایشان تبعاتی دارد. این در حالیست که اکنون ممکن است تبعات قانونی برای آن‌ها نداشته باشد. در کل باید فرایندهای نظارتی گسترده‌تر و تفسیرهایی بر آن حاکم شود تا بتوانیم موضوع نظارت را عملیاتی کنیم. ولی با استفاده از قانون مصوب به نظر می‌رسد هم تثبیت و هم نفوذ بیشتری را در حوزه پدافند غیرعامل در مسیر اجرا و اقدامات عملیاتی خواهیم داشت.

این روند رو به رشد تهدیدات نسبت به زیرساخت‌ها، طبیعتا مردم و خیلی از صاحب‌نظران نسبت به زیرساخت‌ها، پایداری و تاب‌آوریشان نگران هستند. سازمان پدافند غیرعامل کشور برای ارتقای امنیت، افزایش تاب‌آوری و تداوم کارکرد زیرساخت‌های حساس و حیاتی و مهم که از رسالت آنها نیز هست، چه راهبردی را با توجه به افزایش تهدیدات در دستور کار قرار داده است؟

ما در ابتدا مفاهیم نظری این موضوعات را تولید، آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها را تنظیم و به دستگاه‌ها ابلاغ کردیم. پس از ان نیز روند کنترل و ارزیابی را دنبال کردیم یعنی بررسی کردیم، رزمایش انجام دادیم و آسیب‌پذیری‌ها را اصلاح کردیم. تقریباً می‌توانم بگویم که همه این دستگاه‌هایی که در مدت اخیر مورد تهاجم قرارگرفته‌اند، مدتها قبل از این تهاجمات با بررسی‌هایی که انجام داده بودیم نسبت به آسیب‌پذیری‌هایشان از ما تذکر گرفته بودند. مستندات آن نیز وجود دارد. شاید به فاصله یک سال یا کوتاه‌تر ارزیابی روی آن‌ها انجام دادیم، رزمایش انجام دادیم، آسیب‌پذیری‌ها را احصا کردیم و این نقاط ضعف را به آن‌ها گوشزد کردیم. متأسفانه اشکالی که در سیستم اجرایی ما وجود دارد، عدم توجه به این نقاط ضعف و آسیب‌پذیری‌هاست تا زمانی که برای آن‌ها حادثه‌ای رخ نداده. وقتی حادثه رخ می‌دهد شاید دو سه برابر آن هزینه معمولی را باید هزینه کنند تا این نقاط ضعف را برطرف شود. این نقطه ‌ضعفی است که بعضاً به آن اشاره می‌شود که به فرهنگ‌سازمانی در دستگاه‌های ما تبدیل شده است. این فرهنگ‌سازمانی نقطه‌ضعف ما است که به آن نپرداخته‌ایم. هزینه‌های اجرایی در این زمینه‌ها افزایش پیدا می‌کند و این نگرانی‌ها هم به‌جاست؛ یعنی دستگاه‌ها و صاحب‌نظران نگرانی‌های درستی دارند. ما هم تلاشمان را کرده‌ایم تا دستگاه‌ها را کاملاً در این زمینه توجیه کنیم و از سازوکار نظارتی و حتی قضایی استفاده کنیم برای اینکه کسانی که استنکاف می‌کنند از این اقدامات با برخوردهای قضایی و انضباطی اداری روبه‌رو شوند. این‌ مسیری است که پیش‌بینی کردیم. ما درگذشته مثلاً در یکی دو دهه قبل این مسیر را دنبال نکردیم. بیشتر سعی بر این بوده تا مسیر اقناعی و توجیه افراد را دنبال کنیم تا آن‌ها بپذیرند و خودشان اقدام کنند ولی جاهایی هم که مقاومت وجود داشته از مسیر انضباطی و قضایی دنبال کردیم. نمونه‌هایی هم داریم که اقداماتی در آن‌ها صورت گرفته. ولی بیشتر جنبه اقناع و توجیه مدیران و مسئولین را دنبال کردیم. سعی کردیم خودشان پای‌کار باشند و با فرآیندهای اداری و اجرایی خودشان با استفاده از ابزارهای تخصصی خودشان، این آسیب‌پذیری‌ها را برطرف بکنند. در موارد بسیاری موفق بودیم، برخی موارد هم موفقیت چندانی نداشتیم. امیدواریم با استفاده از این شرایطی که قانون برایمان ایجاد می‌کند، نفوذ گسترده‌تری که به ما در دستگاه‌های اجرایی داده خواهد شد وضعیت مناسب‌تری را در زمینه ضوابط و ملاحظات پدافند غیرعامل در مقابله با تهدیدات پیدا کنیم. اخیراً بخش تداوم کارکرد هم یک راهنمای عملی را برای تداوم کارکرد دستگاه‌ها پیش‌بینی و تمرکز کردیم در این زمینه که دستگاه‌ها شرایطی را پیش‌بینی کنند و اقداماتی را انجام دهند که کارکردهای ضروری‌شان حتی در صورت وقوع حادثه و اتفاقاتی از طرف دشمن، دچار اختلال جدی نشوند. چارچوب‌های عملیاتی‌اش تحت عنوان راهنمای تداوم کارکرد دستگاه‌های اجرایی تنظیم و ابلاغ‌شده. الآن در مسیر عملیاتی سازی آن راهنما هستیم؛ یعنی جلسات مختلفی با دستگاه‌ها برگزار می‌کنیم، فصل‌به‌فصل گزارش‌گیری می‌کنیم برای این‌که این مرحله جلو برود و بتوانیم به مرحله مناسبی برسیم.

یکی از وظایفی که مقام معظم رهبری بر عهده همه دستگاه‌ها در کشور گذاشتند، بحث جهاد تبیین است؛ و اعلام فرمودند هر دستگاهی باید متناسب با مأموریت خودش در این زمینه فعالیت کند. به نظر شما اولاً سازمان پدافند غیرعامل کشور در این مسیر چگونه عمل کرده است؟ ثانیا بحث جهاد تبیین در مأموریت‌های سازمان پدافند چه جایگاهی دارد؟

این قضاوت خودم و نظر شخصی من است. این‌گونه که من برداشت کردم، در شرایطی که فتنه عامل اختلاط حق و باطل می‌شود و تشخیص حق از باطل برای مردم و حتی خواص مشکل می‌شود جهاد تبیین موضوعیت پیدا می‌کند و اگر مفاهیمی که مدنظر مقام معظم رهبری است یعنی مشخص کردن حدومرز با دشمن یعنی ما هم دشمن را بشناسیم، هم مرزبندی داشته باشیم و هم اقدامات انجام‌ شده نظام را در طول این سال‌های گذشته به‌خوبی و به‌روشنی بیان کنیم که معاندین و مخالفین نظام این اقدامات را به سایه‌ی گردوغبار فتنه نبرند و مردم دچار ابهام نباشند که آیا واقعاً این اتفاقات افتاده یا نه؛ و می‌بینید مصادیقی که سعی می‌کنند اقدامات نفر اول رژیم گذشته پهلوی را موجه و مثبت جلوه بدهند. سعی می‌کنند در یک‌ فاصله تاریخی طولانی، حافظه مردم را تحت تأثیر قرار بدهند و از نو تاریخی را برای او بنویسند. در این شرایط، تبیین ویژگی‌های خاصی پیدا می‌کند. روشنگری‌ها و اقدامات مثبت و مرزبندی‌ها ابزاری است که باید از آن‌ها استفاده کرد. اگر این‌ها را مبانی اولیه در حال تبیین بدانیم، به نظرم حوزه فرهنگ‌سازی و دشمن‌شناسی یکی از محورهای جهاد تبیین در پدافند غیرعامل است؛ یعنی شناخت دشمن، ابزار دشمن، رویکردهای دشمن، اهداف دشمن، راهبردهای دشمن خیلی خوب باید برای جامعه مخاطب ما تبیین شود که ما دشمن داریم، این ویژگی‌هایش است، این اهداف و راهبردها و جهت‌گیری‌ها و اقداماتش است. ما در این زمینه برای اینکه موضع خودمان را به مخاطبینمان منتقل کنیم، بحث آموزش و فرهنگ‌سازی را دنبال کردیم و از این منظر می‌توانم بگویم که ما در مسیر جهاد تبیین، اقداماتی را انجام دادیم. در بخش‌هایی هم موفق بودیم و در بخش‌هایی هم برنامه‌ریزی کردیم که جلو برویم. قطعاً آنچه مطلوب نهایی ماست هنوز محقق نشده ولی اقدامات خوبی صورت گرفته است. ما با یک دستگاه فرهنگی، کاملاً متفاوتیم. آن‌ها مأموریت‌های تخصصی‌تری نسبت به جهاد تبیین دارند تا ما که یک دستگاه تخصصی و مأموریت‌های تخصصی دیگری هستیم؛ اما ارتباط ما با موضوع جهاد تبیین در حوزه آموزش و فرهنگ‌سازی و شناخت دشمن و دشمن‌شناسی است. برای جامعه مخاطبمان اعم از عموم مردم، خواص و دستگاه‌های اجرایی. حالا این‌که این اقدامات ما درست بوده یا نه و یا مسیر درست تشخیص داده شده است، باید کارشناسان در این زمینه اظهارنظر و قضاوت کنند و اگر جایی ما دچار کمبودها و نواقصی هستیم بیان کنند تا ما بتوانیم استفاده کنیم و مسیر دقیق‌تری را پیش‌بینی و طراحی کنیم.

خیلی متشکرم سردار. سؤالات ما به پایان رسید. اگر نکته‌ای است که حضرت‌عالی قصد دارید به آن اشاره بفرمایید که در پرسش ها مطرح نشد، بیان بفرمایید.

به نظرم ما خیلی باید روی بحث تهدیدات و ترکیب تهدیدات کار کنیم. ویژگی تهدیدات با توجه به ورود فناوری و دانش به حوزه، تهدید و ابزارهای تهدید کار ما را مقداری سخت می‌کند چون دائماً در حال تغییر است. اگر شما امروز با یک بدافزار یا یک ویروس مواجه می‌شوید یقین بدانید که زمان زیادی طول نمی‌کشد که آن‌ها تغییر می‌کند. حالا شما با این سازوکار امروزی با این پدیده مواجهید ولی ممکن است این سازوکاری که اکنون طراحی شده با تهدید جدید قدرت مقابله نداشته باشد. این‌یک ویژگی فنی است که خیلی باید روی آن کارکرد؛ یعنی ما باید نخست از ابزار دانش و فناوری حداکثر استفاده را داشته باشیم و در این زمینه کاملاً روبه‌جلو حرکت کنیم. مسئله دوم، ترکیب این‌ تهدیدات با همدیگر است یعنی راهبردهای دشمن استفاده از همه ابزار قدرتش علیه همه نقاط ضعف ماست؛ و هوشمند سازی این بهره‌برداری و اقدام، ویژگی اصلی این رویکردهای دشمن است. بنابراین پرداختن به تهدید ازنظر من باید با این ویژگی‌ها و الزامات همراه باشد و ما بتوانیم به‌خوبی این کار را انجام دهیم که مستلزم داشتن دانش و ابزار خیلی پیشرفته است؛ بنابراین ما اصلاً با فضای حدود 10-15 سال پیش روبه‌رو نیستیم. کاملاً محیط متغیر و آینده کاملاً مبهم است اما متغیرهای گسترده‌ای در آن دخالت دارد. به همین دلیل پرداختن از منظر علم و فناوری به موضوع کاملاً جدی است و باید به آن بپردازیم.