ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
یکی از چالشهای اصلی فناوری های جدید، عدم شناخت صحیح از ماهیت فناوری و نحوه مواجهه با آن است که منجر به شکاف دیجیتالی فضای مجازی شده است. امروزه نظام جمهوری اسلامی با یک جنگ تمام عیار ترکیبی مواجه است. بایستی با برنامه ریزی دقیق و هدفمند و با استفاده از ظرفیتهای بالقوه عموم مردم در این جنگ نابرابر و نامتقارن به نحو احسن ایفای نقش نمود.
به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس، حمید جعفری، دانش آموخته مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه علامه طباطبایی طی یادداشتی نوشت: مقام معظم رهبری مدظله العالی در انتهای مراسم روز اربعین 1400 در ارتباط تصویری به هیئت های دانشجویی تاکید فرمودند: "خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود... هر کدام از شما به عنوان یک وظیفه مثل یک چراغی مثل یک نوری پیرامون خودتان را روشن کنید... امروز خوشبختانه میدان باز است برای انتشار افکار." یکی از بسترهای اصلی فضای عمومی کشور برای تبیین حقایق، فضای مجازی است که در این یادداشت به ویژگیها و الزامات حضور در جهاد تبیینی پرداخته می شود.
یکی از چالشهای اصلی فناوری های جدید، عدم شناخت صحیح از ماهیت فناوری و نحوه مواجهه با آن است که منجر به شکاف دیجیتالی فضای مجازی شده است. امروزه نظام جمهوری اسلامی با یک جنگ تمام عیار ترکیبی مواجه است. بایستی با برنامه ریزی دقیق و هدفمند و با استفاده از ظرفیتهای بالقوه عموم مردم در این جنگ نابرابر و نامتقارن به نحو احسن ایفای نقش نمود.
ساختار و سازمان رزم
جهاد تبیینی یکی از ابعاد گسترده جنگ نرم و شناختی است که همانند جنگ سخت نیازمند سازماندهی و سازمان رزم مشخص می باشد. هر کاربر یا افسر جنگ نرم باید در سازمان رزم مربوطه، حدود و ثغور فعالیت خود را به درستی تشخیص داده و ایفای نقش نماید. در همین راستا لشکرسازی و شبکه سازی در جهاد تبیینی به عنوان اولویت اصلی و محوری مطرح بوده و میتوان ساختار و سازمان پویا، منعطف، مناسب و متناسب با ماموریت های جهاد تبیینی طراحی نمود.
ساختار و سازمان رزم در جنگ نرم با ساختار و نحوه نبرد در جنگ سخت بسیار متفاوت است. اصل مهم و حیاتی در جنگ سخت، وجود سلسله مراتب و نقش کلیدی فرماندهان می باشد. که به دلیل محدودیتهای متعدد از جمله وسعت منطقه نبرد، پشتیبانی، نیروی انسانی و ... ضرورت ایجاب میکند تا صرفا با تعدادی محدود و در قالب سازمان رزم تعریف شده بصورت تخصصی ایفای نقش نمایند. فرماندهان در ساختارهای هرمی جنگ سخت، نقش حیاتی در انسجام تشکیلاتی و مدیریت آن دارند. بطوریکه اختلال در فرماندهی یا حذف فرمانده می تواند شاکله اصلی سازمان رزم را متلاشی نماید. هدف اصلی در جنگ سخت، تسلط بر مناطق سرزمینی و تثبیت در آن مناطق می باشد.
در حالیکه در جنگ نرم هدف اصلی ذهن و قلب مردم است و باید در این جنگ همه اذهان و قلوب مردم مورد هدف قرار گیرد. در جهاد تبیینی محدودیتهای سخت افزاری، نرم افزاری و نیروی انسانی همانند جنگ سخت وجود ندارد. لذا ساختارهای سلسله مراتب و فرایندهای سلب، پاسخگوی اینگونه نبردها نمی باشد. هرچند الگوبرداری و استفاده از مدل هرمی در بخشی از مدیریت و فرماندهی کلان جهاد تبیینی بسیار مناسب دارد.
در سالهای اخیر فرمانده معظم کل قوا مدظله العالی همواره نسبت به سازماندهی دشمن و حملات توپخانه های آنها علیه اعتقادات، افکار و ارزشهای مردم هشدار داده و حتی شیوه ها و چگونگی مبارزه در این جنگ را نیز تبیین فرموده اند. معظم له در خصوص ساختارها و نحوه نبرد در جنگ نرم به دو راهبرد کلیدی اشاره نمودهاند: یکی راه اندازی هیئتهای اندیشه ورز در همه ساختارها و سطوح سازمانی برای تقویت اقدامات تشکیلاتی که منجر به انسجام بیشتر و کاهش خطا و اشتباه در بدنه خواهد شد و دیگری راهبرد آتش به اختیار برای ابتکار عمل بیشتر و مواجهه هوشمندانه و فعالانه با تهدیدات پیشرو است؛ که این راهبرد با توجه به ویژگیهای فضای مجازی و سرعت توسعه فناوریهای نوین بسیار ضرورت دارد. هر دو این راهبردها نقش به سزایی در ارتقاء بینش و بصیرت مخاطبین بالاخص در جهاد تبیینی دارد. البته هر دو راهبرد دارای ویژگیها و شرایطی خاصی می باشد که معظم له در بیانات خود با دقت وافر بیان فرموده اند.
از الزامات حضور در این جهاد، راه اندازی هیئت های اندیشه ورز در همه سطوح و گروههای عملیاتی در سراسر کشور برای اشراف بر محیط و شناخت دقیق و جامع پدیده های مختلف می باشد. اگر می خواهیم برای تبیین حقایق همانند چراغی اطراف خود را روشن و ابهام زدایی کنیم؛ باید در ابتدا افسران جنگ نرم، خودشان نسبت به مسائل و ابهامات به فهم دقیق و عمیقی برسند. هرچه بینش و بصیرت کاربران، عمیق تر باشد طبیعتا روشنایی و نور هدایت آنها برای دیگران گسترده تر خواهد بود.
طرح ریزی عملیاتی
برای جهاد تبیینی در فضای مجازی علاوه بر داشتن بینش عمیق و روحیه انقلابی توسط افسران جوان جنگ نرم، نیازمند ساز و کار و مدل مطلوب مبارزه می باشد. با توجه به ویژگیهای عرصه نبرد مجازی و حضور عامه مردم در این مبارزه، مدل آتش به اختیار بسیار مناسب به نظر می رسد. در جهاد تبیینی باید هر افسر جنگ نرم بتواند براساس بینش و عقلانیت و توانمندیهای خود، منطبق بر منویات فرمانده معظم کل قوا مدظله العالی در پدیده ها و موضوعات مختلف و همگرا با جبهه انقلاب در فضای مجازی اقدام نماید.
رهبر معظم انقلاب دو رویکرد اصلی برای افسران جوان جنگ نرم در بیانات اخیر خود اشاره فرمودند: یکی جهاد در میدان تبیین و افشاگری با انتشار افکار درست و صحیح در کنار پاسخ به شبهات و ابهامات و دوم اجتناب از دشنام، تهمت، فریب و دروغ و تاکید بر انتشار حقایق با منطق قوی، سخن متین و عقلانیت کامل که مزین به عواطف انسانی و اخلاق باشد. رعایت رویکردهای مذکور و حضور هوشمندانه در جهاد تبیینی در فضای مجازی مستلزم مقدمات ذیل است:
لشکرسازی، شبکه سازی و جبهه سازی کاربران جهادی و انقلابی
ارتقای سطح سواد فضای مجازی و رسانه ای مخاطبین
آرایش جبهه خودی در بسترهای سالم و امن فضای مجازی
مراقبت و صیانت از نفوذ و تسلط دشمن بر افکار عمومی جامعه در فضای مجازی
حضور هوشمندانه و مبتکرانه افراد تاثیرگذار در سکوهای مجازی دشمن(جبهه دشمن) جهت شکست انحصار رسانه ای استکبار
طراحی و پیاده سازی عملیاتهای شناختی آفندی و پدافندی(اقناع سازی و تاب آوری اجتماعی)
در جهاد تبیینی برای حضور فعال و موثر آحاد مردم و نقش آفرینی آنها در این عرصه پیاده سازی چهار اقدام محوری شناسایی، سازماندهی، آموزش و عملیات برای همه کاربران فضای مجازی بسیار ضرورت دارد. اقدامات مختلف مانند رصد و اشراف، تولید محتوا، طرحریزی و سناریونویسی، توزیع و انتشار محتوا، مدیریت و .... در فضای مجازی باید منطبق با سلایق کاربران بوده و همواره بر اصول کار تشکیلاتی(هیئت اندیشه ورز) و مدل آتش به اختیار منطبق با آرمانهای انقلاب اسلامی و منویات امامین انقلاب تاکید شود.
آموزش و تربیت رسانه ای
سواد رسانه ای، مهارتی است که با یادگیری آن می توان انواع رسانه ها و تولیدات رسانه ای را درک، تفسیر و تحلیل نمود. برای دستیابی به این مهارت نیازمند تمهیدات و گذراندن دوره های آموزشی مختلف می باشد تا هر کاربر در جهاد تبیینی بتواند نقش خود را به نحو احسن ایفا نماید.
بعد از شناسایی و سازماندهی کاربران، منطبق با علائق و سلائق آنها، باید همه افسران جنگ نرم بتوانند در راستای تقویت توان رزم در چهار حوزه معرفتی(مبانی دینی و انقلاب اسلامی)، بصیرتی(بینش سیاسی)، مهارتی(توانمندی و بکارگیری) و معنویت(تقوا و خودسازی) ارتقا یابند. با توجه به اینکه در جهاد تبیینی باید از هر دو منظر آفندی و پدافندی به آن توجه شود؛ لذا ارتقاء کاربران در چهار حوزه مذکور بسیار ضرورت دارد.
در حوزه معرفتی باید با اصول و مبانی دینی و انقلاب اسلامی آشنا شد تا در میدان مبارزه به شیوه ها و روشهای ناصواب مانند تهمت، دروغ، دشنام و فریب متوسل نشد. در حوزه بصیرتی باید از بینش سیاسی صحیحی برخوردار بود تا گرفتار فتنه های دشمن نشده و بتوان سره را از ناسره تفکیک نمود. بیان و انتشار حقایق در فضای مجازی با منطق قوی، سخن متین و عقلانیت کامل برای پاسخ به شایعات و ابهامات نیازمند بینش و بصیرت عمیق می باشد. بسیاری از افراد حتی بعضی از بزرگان بدلیل فقدان بینش و بصیرت صحیح در بسیاری از حوادث و فتنه ها دچار تزلزل شده اند. در حوزه مهارتی باید بتوانند در استفاده و بکارگیری از سامانه ها و نرم افزارهای مختلف تسلط و تبحر لازم را داشته باشند تا حقایق را با تزیین هنر و عواطف انسانی به مخاطب خود برسانند. در حوزه معنویت باید هر کس با رجوع به نفس خود و با رعایت اخلاق اسلامی، بدنبال ارتقاء جایگاه انسانی خود باشد و هیچگاه برای اهداف خود، دست به روشها و وسیله های غلط نزده و نباید هدف، وسیله را توجیه کند.
سواد فضای مجازی و بالتبع سواد رسانه ای در ذیل آن، باید در هر چهار حوزه مذکور ارتقاء یافته و رشد کاریکاتوری صرفا در یکی از حوزهها می تواند آسیبها و آفتهای عدیده ای به همراه داشته باشد. متاسفانه نگاه بخشی و ناقص به حوزه سواد رسانه ای منجر شده است تعدادی از کاربران فضای مجازی بعد از مدتی دچار اشتباه و بعضا استحاله شده و در طی مسیر از صراط مبین، فاصله پیدا کنند. صیانت و مراقبت از مردم با توجه به محیط گسترده و پهناور فضای مجازی بسیار ضرورت دارد.
ضعف اساسی در نظام آموزشی کشور در حوزه فضای مجازی، فقدان رشته ها و گرایشهای تخصصی و عدم تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه فضای مجازی می باشد. امروزه نیازمند آموزش و تربیت نیروی انسانی بصورت بینرشتهای در حوزه های مختلف علوم انسانی، فنی، پزشکی و هنر می باشد. نگاه بخشی و تمرکز بر یکی از عرصه های علمی، می تواند اثرگذاری و هدفگذاری در جهاد تبیینی را با اختلال مواجه نماید.
عملیات تبیینی
جهاد تبیینی مانند سایر عرصه های جهادی مشتمل بر دو رویکرد متقاعدسازی و نفوذ اجتماعی شناختی(آفند) و تاب آوری اجتماعی شناختی(پدافند) می باشد. در این عرصه با تسلط بر ذهن مخاطب می توان بر باورها و اعتقادات، افکار و اندیشه ها و رفتار و کردار انسان ها موثر بود. مردم شریف ایران همواره مورد آماج حملات سنگین شایعات، ابهامات و شبهات دشمنان قرار دارند و باید متولیان امر، از سرمایه های اجتماعی و افکار عمومی مردم عزیزمان بالاخص در فضای مجازی در مقابل این هجمه های نامرئی، صیانت و حراست کنند.
در حوزه آفندی می توان با عملیاتها و تاکتیکهای مختلف در تبیین و اقناع سازی مردم پیرامون حقانیت دین مبین اسلام و انقلاب اسلامی در اقصا نقاط جهان با شکستن انحصار رسانه ای غرب اقدام نمود و با استفاده از مبانی دینی و انقلابی، جنایتهای استکبار جهانی را افشا نمود. همچنین در حوزه پدافندی و تاب آوری اجتماعی باید با ارتقاء سواد فضای مجازی، حفاظ مستحکمی برای اعتقادات، اندیشه ها و کردارهای مردم ایجاد نمود. هرچند ضرورت دارد با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات و بسترهای سالم، مطمئن و امن از حاکمیت اسلام و مردم کشورمان در فضای مجازی دفاع نماییم.
محتوا و مهمات رزم
انقلاب اسلامی یک انقلاب دینی و مبتنی بر دین مبین اسلام است و مهمات جهاد تبیین در این خصوص برگرفته از مبانی دینی و فقهی می باشد. پیام و محتوا به عنوان مهمات اصلی این جهاد تعریف می شود. با توجه به انعطاف و پویایی لازم در فضای مجازی، محتواها و پیامهای مختلف می توانند در قالبها و ویژگیهای گوناگون تولید شده و مورد بهره برداری قرار گیرند. ویژگی مهمات و نحوه بکارگیری آنها باید مناسب و متناسب با تهاجم و استحکامات دشمن باشد. طبیعتا حجم، نوع و کیفیت محتوا در جهاد تبیینی نقش بسزایی می تواند در فرجام جهاد داشته باشد.
جهاد در میدان تبیین و افشاگری، با انتشار افکار درست و صحیح و پاسخ به ابهام آفرینی ها، مستلزم تولید محتوای غنی، عمیق، دقیق و فاخر برای بهره برداری در مواجهه با هجمه ها و تحریفهای دشمن می باشد. تولید و بیان حقایق اصیل با منطق قوی، سخن متین و عقلانیت کامل، زیبنده جامعه روحانیت فهیم، عالم و آگاه است که همواره باید در این عرصه حضور جدی و فعال داشته باشند.
حوزه های علمیه و روحانیون بدلیل هویت تخصصی و ارتباط آنها به مخزن بیکران فقه اسلامی، می توانند نقش محوری در هدایت و تولید محتوای فاخر و مبتنی بر مبانی دینی و انقلابی داشته باشند. به همین دلیل جامعه روحانیت، جایگاه خاص و ویژه ای در جهاد تبیینی با دو رویکرد آفندی و پدافندی دارد.
بسترهای رزم
همواره استقلال نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از مطالبات و شعارهای اصلی امامین انقلاب و مردم کشورمان از اوایل تشکیل انقلاب اسلامی بوده و هست. حاکمیت نظام جمهوری اسلامی ایران و حکمرانی در همه لایه های فضای مجازی با این دیدگاه، قابل تعریف است. اقدام حیاتی و اساسی برای استقلال و حکمرانی فضای مجازی، راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است.
علیرغم تاکیدات متعدد رهبری معظم انقلاب پیرامون فضای مجازی و تشکیل شورای عالی فضای مجازی در سال 1390 متاسفانه هنوز شبکه ملی اطلاعات در کشور راه اندازی نشده است و مردم انقلابی کشورمان مجبورند در زمین و بسترهای دشمن با قواعد و مقررات خودی حضور یابند(نامتقارن مثبت). بدیهی است در این وضعیت، نفوذ و تهدیدات دشمن گسترده بوده و همواره حاکمیت نظام جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی نقض می شود.
بسیاری از سامانه ها و نرم افزارهای فضای مجازی با اعمال حاکمیت بیگانگان بوده و حتی شاهد حذف بعضی از نرم افزارها از روی تلفن همراه شهروندان کشورمان بوده ایم. متاسفانه امروزه استقلال و حاکمیت نظام جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی کشور وجود ندارد و تا زمان راه اندازی شبکه ملی اطلاعات باید مردم کشورمان برای جهاد تبیینی در زمین مجازی بیگانگان بصورت کاربر اجاره ای فعالیت نمایند.
متاسفانه تاکنون اقدامات قابل توجهی درخصوص راهاندازی شبکه ملی اطلاعات و خدمات پایه کاربردی در کشور صورت نگرفته و همواره به بلوک شرق و غرب در این خصوص وابستگی داریم. یکی از اجزا شبکه ملی اطلاعات، راه اندازی شبکه های اجتماعی و پیام رسان بومی است که دولتها موظف به راه اندازی این سامانهها بر بستر شبکه ملی اطلاعات شده اند.
شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها بهترین بستر برای جهاد تبیینی است. پیاده سازی این سامانه ها بصورت بومی در کشور، مستلزم حمایت همه جانبه در لایه های چهارگانه زیرساخت، منطقی، محتوا و اجتماع است. اگرچه در کشور ما در لایه های زیرساخت و منطقی کوتاهی شده و همواره وابسته به بیگانگان هستیم؛ ولی در لایه های دیگر می توانیم نقش آفرین باشیم. به همین خاطر در سالهای اخیر شبکه های اجتماعی و پیام رسانهای بومی بر روی شبکه زیرساختی کشور و مراکز داده موجود، راه اندازی شده است که بعضا بسیاری از قابلیتهای آنها بصورت بدیع و ابتکاری می باشد. علیرغم تبلیغات سوء علیه شبکه های اجتماعی و پیام رسان بومی، بعضی از آنها خدمات نسبتا بهتری از نمونه های مشابه خارجی ارائه می دهند. طبق روند جهانی همه شبکه های اجتماعی، پیام رسانها و سامانه ها در گذر زمان و با سعی و خطا به تکامل و اصلاح می رسند؛ ولی در مواجهه با سامانه های بومی، معمولا مسئولین و مردم انتظارات دیگری دارند.
طراحی و پیاده سازی شبکه اجتماعی و پیام رسان در هر نقطه ای از جهان، نیازمند سرمایه گذاری و هزینه کلان در حوزه فناوری و زیرساختی می باشد. حالا نکته و سوال اصلی این است که چرا کشورهای دیگر با سرمایه های کلان حاضرند برای شهروندان ایرانی ارائه خدمات رایگان بدهند و ما را تشویق به استفاده از سامانه های خود کنند؟ خوشبینانه می توان اینگونه پاسخ داد که آنها از داده های به ظاهر ناچیز کاربران ایرانی برای اهداف اقتصادی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و ... بهره برداری می کنند و برگشت سرمایه خود را از داده های تجمیع شده و کلان داده شهروندان ایرانی بدست می آورند. تحلیل داده های ایرانی بهترین روش برای ذائقه سنجی ایرانیان و در مقابل ذائقه سازی مبتنی بر راهبردهای جنگ شناختی آنها خواهد بود. چرا مسئولین نظام جمهوری اسلامی ایران با همین سناریو و با استفاده از ظرفیتها و توانمندیهای جوانان و نخبگان ایرانی، حداقل در گستره منطقه جبهه مقاومت با پانصد میلیون کاربر، زمینه سازی و مقدمه سازی تحقق تمدن نوین اسلامی در فضای مجازی را فراهم نمی کنند؟
کاربران ایرانی در لایه های محتوا و اجتماع می توانند بسیار موثر و نقش آفرین باشند. حضور فعال و بیشتر مردم در شبکه های اجتماعی و پیام رسانهای بومی می تواند علاوه بر ایفای نقش در جهاد تبیینی، منجر به رشد و ارتقاء سامانه های ملی و حتی جهانی شد. امیدوارم با استقرار دولت سیزدهم، درآینده نزدیک شاهد راه اندازی شبکه ملی اطلاعات و شبکه های اجتماعی و پیام رسانهای کاملا بومی و ایرانی باشیم. ان شاء الله
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!