پدافند غیرعامل تاسیسات نفتی در دوران جنگ تحمیلی

پس از مطالعات گسترده و بحث و بررسی در باره راههای نگهداری و بالابردن ضریب اطمینان حفاظت از تأسیسات نفتی در دوران دفاع مقدس، راه حلهایی در چارچوب پدافند غیرعامل درون سیستمی و برون سیستمی تعریف و به مجریان ذیربط در سازمانهای مختلف ابلاغ شد.

روشهای دفاع غیرعامل درون سیستمی به شیوه های پدافندی خاصی اطلاق می شود که با تمهید و ابداع فعالیتها و اقدامهای خاص، آسیب پذیری درونی تاسیسات و دستگاههای فعال در زمینه تولید و بهره برداری از منابع نفتی را تا حد امکان کاهش دهد.

ایزوله سازی سیستم و جداسازی بخشهای مختلف آن از یکدیگر اساس این تمهیدات است به نحوی که آسیب احتمالی وارده بر یک جزء سیستم، حتی الامکان به اجزای دیگر آن انتقال نیابد.

- فراهم کردن امکان قطع جریان نفت و مواد سوختی به داخل کارخانه ها و جلوگیری از سرایت آتش به سایر بخشها پس از بمباران کارخانه‌ها در اسرع وقت و پیشگیری از انهدام بیشتر تأسیسات از طریق ایجاد و تعبیه شیرهای قطع نفت در خارج از کارخانه و یا در نزدیکترین محل.

- تبدیل سیستمهای کلان به سیستمهای خرد به منظور هر چه محدودتر کردن دامنه صدمات و تسهیل کار بازسازی در تأسیساتی نظیر شیرخانه بمباران انبار بنزین.

- تبدیل سیستمهای پیچیده به سیستمهای ساده‌تر به منظور کاهش شدت صدمات و تسهیل امر بازسازی در درون تأسیساتی همچون کنارگذرها

- بررسی امکان تعطیل بعضی از واحدهای پرمخاطره و آسیب‌پذیر و تأمین احتیاجات از واحدهای دیگر، برای نمونه، تعطیل کارخانه گاز مایع ٦٠٠ و تامین محصولاتشان از سایر کارخانه‌های گاز که کمتر در معرض تهاجم بودند.

- ایجاد پیوند بین کارخانه‌ها برای تأمین امکان مانور بیشتر عملیاتی در مواقع اضطرار و نیز انتقال محصولات از کارخانه‌ای به کارخانه دیگر (مانند کارخانه‌های بهره‌برداری در اهواز که میان اکثر آنها پیوند ارتباطی برقرار شده است)

- نصب شیرهای قطع جریان نفت و دیگر مواد قابل اشتعال بر روی لوله های ورودی کارخانه‌ها به منظور بستن آنها به هنگام وقوع حادثه و پیشگیری از بروز صدمات برای کاهش شدت انفجار و آتش سوزی در صورت انجام حمله

- ساخت استخر برای ذخیره سازی آب در واحدهای مواجه با مشکل آب و آبرسانی (نظیر تلمبه خانه گوره، واحدهای بهره برداری منصوری و کوپال)

- تقویت دیوار بین توربینها و تلمبه‌ها برای مقاوم ساختن آنها در برابر ترکش و آتش سوزی

- ساخت لوله های آب اضافی و تهیه تلمبه سیار یدک برای تقویت سیستم آتش نشانی کارخانه‌ها

استفاده از بشکه های پر از ماسه‌ها – قابهای بتنی در اطراف همه شیرها و تاسیسات داخلی کارخانه ها

- نصب آژیر خطر در همه کارخانه ها برای آگاه ساختن کارکنان از وقوع یا احتمال وقوع حملات هوایی دشمن

- جداسازی واحدهای هر کارخانه با دیوارهای بتنی از یکدیگر

- جداسازی مخازن از بقیه تاسیسات در واحدها به کمک استفاده از دیوارهای بتنی

- آموزش افراد و نیروی انسانی شاغل در زمینه مقابله با خطر آتش سوزیها و نحوه استفاده از جان پناه در هنگام بروز خطر

- آموزش خانواده ها و دانش آموزان برای مقابله با خطر آتش سوزی و بهره گیری از جان پناه در مواقع بروز خطر

اساس این روش بر مبنای اغفال دشمن از طریق استتار و ایجاد امکانات جلوگیری از صدمات ناشی از آتش سوزی، اصابت ترکش، موج انفجار و غیره استوار است.

ایجاد هر گونه پوشش ایمنی یا استتاری بر روی کارخانه‌ها تأسیسات‌، سیستمها یا اماکن اداری و مسکونی برای ایمن‌سازی بیشتر افراد و دستگاهها در چارچوب پدافند غیرعامل برون سیستمی تعریف می‌شود.

- دفن و پوشاندن همه خطوط لوله نفت ورودی و خروجی کارخانه ها با ماسه (به طور موقت)

- استفاده از رنگ استتار در اندودن سطح و سایر تأسیسات در همه واحدها

- نصب شیرهای قطع جریان نفت، بر روی لوله های ورودی کارخانه ها برای بستن آنها به هنگام وقوع حادثه و پیشگیری از بروز صدمات

- بتن ریزی اطراف پایه های سازه‌هایی نظیر دستگاههای تفکیک‌گر، به منظور بالا بردن ضریب مقاومت آنها در قبال آتش سوزیها و تکانهای ناشی از انفجار

- ساخت دیوارهای بتنی با ضخامت ٨٠ سانتیمتر در اطراف دستگاههای تفکیک و استتار سقف آنها با تور استتار

- ایجاد دیوارهای بتنی در اطراف توربینها، به منظور جلوگیری از صدمات ناشی از برخورد ترکشها و جداسازی توربینهای مجاور از یکدیگر

- تقویت دیوار بین توربینها و تلمبه‌ها برای مقاوم ساختن آنها در برابر ترکش و آتش‌سوزی 

- ایجاد دیوارهای بتنی (با ضخامت ٨٠ سانتیمتر) در اطراف اتاقهای کنترل

- ایجاد سقف لوله‌ای (با بهره‌گیری از پایه‌های فلزی یا دیوارهای بتنی) بر روی توربینها و تلمبه‌ها، به منظور جلوگیری از اصابت مستقیم ترکشها

- تمهید حفاظت از مخازن آب و نفت با بشکه چینی یا گونی چینی در اطراف آنها (از سطح زمین تا سقف مخازن) برای جلوگیری از اصابت ترکش و موج انفجار

- تمهید حفاظت شیرخانه‌ها با ساخت سقفهایی از ورق آهن (با پایه‌های فلزی یا بتنی‌ و گذاشتن گونیهای ماسه بر روی سقفها

- ایجاد سقفهای کاذب بر روی بعضی از تاسیسات (در داخل و خارج کارخانه‌ها)

- تمهید امنیت اتاقهای کنترل در قبال بمبارانهای پیاپی با ساخت اتاقهای کنترل زیرزمینی و انتقال همه تاسیسات کنترل (پنلها، شیر قطع، تلفن و غیره) به داخل آنها. این تمهید در کارخانه‌های بهره‌برداری شماره ١ و ٢ اهواز و پالایشگاه گازمایع بندر ماهشهر انجام شده است.

- نصب آژیر خطر در همه کارخانه ها برای آگاه ساختن کارکنان از وقوع یا احتمال وقوع حملات هوایی دشمن

- کارخانه های گاز و گازمایع، پالایشگاه گازمایع ماهشهر و مخازن شانه‌ای به علت وجود گازهای مختلف و بویژه گاز پروپان، وضع استثنایی داشتند. در اطراف این تاسیسات و مخازن آن دیوارهای بتنی ایجاد و یا لوله‌هایی با قطر ٣٠ اینچ تعبیه شد. ارتفاع این حفاظها ٥٠ سانتیمتر از ارتفاع مخازن بیشتر و اغلب آنها با لوله یا ورق آهن و سقف و سپس با گونیهای ماسه‌ای پوشانده شده بود.

- توربینها و کمپرسورها نیز با دیوار بتونی از هم جدا شده بودند.

- عملیات دفاعی کارخانه‌های بهره برداری و تلمبه خانه ها در اتاقهای کنترل نیز معمول شده بود.

- در اطراف محوطه های تفکیک مخازن و برجهای گاز، دیوارهای بتنی (به ضخامت ٨٠ سانتیمتر) ایجاد و سقف آنها با تور استتار پوشانده شده بود.

- مخازن شانه ای مایل ٤٠ ماهشهر با دیوارهای لوله‌ای (به قطر ٣٠ و با ارتفاع ٥٠ سانتیمتر بالاتر از سقف مخازن) حفاظ بندی شده بود.

- اطراف تمام ادارات، بیمارستانها، سالنهای ورزشی و ... تا ارتفاع ٢ متر گونی چینی و یا با بشکه پر از ماسه محصور شد.

- نصب آژیر اعلام خطر در همه مجتمعهای اداری

- ساخت جان پناههای بتنی برای پناه گرفتن کارکنان، خانواده هایشان و دانش آموزان به هنگام بروز خطر در کنار مجتمع های اداری، محوطه های مسکونی و در مجاورت مدارس