نگهداری و بالابردن ضریب اطمینان در مصون سازی تاسیسات نفتی در دوران دفاع مقدس با توجه به اهمیت و نقش اساسی این صنعت در اقتصاد کشور و ضرورت محافظت از این تاسیسات به منظور استمرار تولید اهمیت بسزایی داشت.
پس از مطالعات گسترده و بحث و بررسی در باره راههای نگهداری و بالابردن ضریب اطمینان حفاظت از تأسیسات نفتی در دوران دفاع مقدس، راه حلهایی در چارچوب پدافند غیرعامل درون سیستمی و برون سیستمی تعریف و به مجریان ذیربط در سازمانهای مختلف ابلاغ شد.
کاهش آسیب پذیری درونی تأسیسات
روشهای دفاع غیرعامل درون سیستمی به شیوه های پدافندی خاصی اطلاق می شود که با تمهید و ابداع فعالیتها و اقدامهای خاص، آسیب پذیری درونی تاسیسات و دستگاههای فعال در زمینه تولید و بهره برداری از منابع نفتی را تا حد امکان کاهش دهد.
ایزوله سازی سیستم و جداسازی بخشهای مختلف آن از یکدیگر اساس این تمهیدات است به نحوی که آسیب احتمالی وارده بر یک جزء سیستم، حتی الامکان به اجزای دیگر آن انتقال نیابد.
مبانی وروش ها:
- فراهم کردن امکان قطع جریان نفت و مواد سوختی به داخل کارخانه ها و جلوگیری از سرایت آتش به سایر بخشها پس از بمباران کارخانه‌ها در اسرع وقت و پیشگیری از انهدام بیشتر تأسیسات از طریق ایجاد و تعبیه شیرهای قطع نفت در خارج از کارخانه و یا در نزدیکترین محل.
- تبدیل سیستمهای کلان به سیستمهای خرد به منظور هر چه محدودتر کردن دامنه صدمات و تسهیل کار بازسازی در تأسیساتی نظیر شیرخانه بمباران انبار بنزین.
- تبدیل سیستمهای پیچیده به سیستمهای ساده‌تر به منظور کاهش شدت صدمات و تسهیل امر بازسازی در درون تأسیساتی همچون کنارگذرها
- بررسی امکان تعطیل بعضی از واحدهای پرمخاطره و آسیب‌پذیر و تأمین احتیاجات از واحدهای دیگر، برای نمونه، تعطیل کارخانه گاز مایع ٦٠٠ و تامین محصولاتشان از سایر کارخانه‌های گاز که کمتر در معرض تهاجم بودند.
- ایجاد پیوند بین کارخانه‌ها برای تأمین امکان مانور بیشتر عملیاتی در مواقع اضطرار و نیز انتقال محصولات از کارخانه‌ای به کارخانه دیگر (مانند کارخانه‌های بهره‌برداری در اهواز که میان اکثر آنها پیوند ارتباطی برقرار شده است)
- نصب شیرهای قطع جریان نفت و دیگر مواد قابل اشتعال بر روی لوله های ورودی کارخانه‌ها به منظور بستن آنها به هنگام وقوع حادثه و پیشگیری از بروز صدمات برای کاهش شدت انفجار و آتش سوزی در صورت انجام حمله
- ساخت استخر برای ذخیره سازی آب در واحدهای مواجه با مشکل آب و آبرسانی (نظیر تلمبه خانه گوره، واحدهای بهره برداری منصوری و کوپال)
- تقویت دیوار بین توربینها و تلمبه‌ها برای مقاوم ساختن آنها در برابر ترکش و آتش سوزی
- ساخت لوله های آب اضافی و تهیه تلمبه سیار یدک برای تقویت سیستم آتش نشانی کارخانه‌ها
استفاده از بشکه های پر از ماسه‌ها – قابهای بتنی در اطراف همه شیرها و تاسیسات داخلی کارخانه ها
- نصب آژیر خطر در همه کارخانه ها برای آگاه ساختن کارکنان از وقوع یا احتمال وقوع حملات هوایی دشمن
- جداسازی واحدهای هر کارخانه با دیوارهای بتنی از یکدیگر
- جداسازی مخازن از بقیه تاسیسات در واحدها به کمک استفاده از دیوارهای بتنی
- آموزش افراد و نیروی انسانی شاغل در زمینه مقابله با خطر آتش سوزیها و نحوه استفاده از جان پناه در هنگام بروز خطر
- آموزش خانواده ها و دانش آموزان برای مقابله با خطر آتش سوزی و بهره گیری از جان پناه در مواقع بروز خطر
اغفال دشمن
اساس این روش بر مبنای اغفال دشمن از طریق استتار و ایجاد امکانات جلوگیری از صدمات ناشی از آتش سوزی، اصابت ترکش، موج انفجار و غیره استوار است.
ایجاد هر گونه پوشش ایمنی یا استتاری بر روی کارخانه‌ها تأسیسات، سیستمها یا اماکن اداری و مسکونی برای ایمن‌سازی بیشتر افراد و دستگاهها در چارچوب پدافند غیرعامل برون سیستمی تعریف می‌شود.
مبانی و روشها
- دفن و پوشاندن همه خطوط لوله نفت ورودی و خروجی کارخانه ها با ماسه (به طور موقت)
- استفاده از رنگ استتار در اندودن سطح و سایر تأسیسات در همه واحدها
- نصب شیرهای قطع جریان نفت، بر روی لوله های ورودی کارخانه ها برای بستن آنها به هنگام وقوع حادثه و پیشگیری از بروز صدمات
- بتن ریزی اطراف پایه های سازه‌هایی نظیر دستگاههای تفکیک‌گر، به منظور بالا بردن ضریب مقاومت آنها در قبال آتش سوزیها و تکانهای ناشی از انفجار
- ساخت دیوارهای بتنی با ضخامت ٨٠ سانتیمتر در اطراف دستگاههای تفکیک و استتار سقف آنها با تور استتار
- ایجاد دیوارهای بتنی در اطراف توربینها، به منظور جلوگیری از صدمات ناشی از برخورد ترکشها و جداسازی توربینهای مجاور از یکدیگر
- تقویت دیوار بین توربینها و تلمبه‌ها برای مقاوم ساختن آنها در برابر ترکش و آتش‌سوزی
- ایجاد دیوارهای بتنی (با ضخامت ٨٠ سانتیمتر) در اطراف اتاقهای کنترل
- ایجاد سقف لوله‌ای (با بهره‌گیری از پایه‌های فلزی یا دیوارهای بتنی) بر روی توربینها و تلمبه‌ها، به منظور جلوگیری از اصابت مستقیم ترکشها
- تمهید حفاظت از مخازن آب و نفت با بشکه چینی یا گونی چینی در اطراف آنها (از سطح زمین تا سقف مخازن) برای جلوگیری از اصابت ترکش و موج انفجار
- تمهید حفاظت شیرخانه‌ها با ساخت سقفهایی از ورق آهن (با پایه‌های فلزی یا بتنی و گذاشتن گونیهای ماسه بر روی سقفها
- ایجاد سقفهای کاذب بر روی بعضی از تاسیسات (در داخل و خارج کارخانه‌ها)
- تمهید امنیت اتاقهای کنترل در قبال بمبارانهای پیاپی با ساخت اتاقهای کنترل زیرزمینی و انتقال همه تاسیسات کنترل (پنلها، شیر قطع، تلفن و غیره) به داخل آنها. این تمهید در کارخانه‌های بهره‌برداری شماره ١ و ٢ اهواز و پالایشگاه گازمایع بندر ماهشهر انجام شده است.
- نصب آژیر خطر در همه کارخانه ها برای آگاه ساختن کارکنان از وقوع یا احتمال وقوع حملات هوایی دشمن
تمهیدات دفاعی و اقدامهای انجام شده در کارخانه های گاز و گاز مایع، تقویت فشار، تزریق گاز و سایر تاسیسات گازی
- کارخانه های گاز و گازمایع، پالایشگاه گازمایع ماهشهر و مخازن شانه‌ای به علت وجود گازهای مختلف و بویژه گاز پروپان، وضع استثنایی داشتند. در اطراف این تاسیسات و مخازن آن دیوارهای بتنی ایجاد و یا لوله‌هایی با قطر ٣٠ اینچ تعبیه شد. ارتفاع این حفاظها ٥٠ سانتیمتر از ارتفاع مخازن بیشتر و اغلب آنها با لوله یا ورق آهن و سقف و سپس با گونیهای ماسه‌ای پوشانده شده بود.
- توربینها و کمپرسورها نیز با دیوار بتونی از هم جدا شده بودند.
- عملیات دفاعی کارخانه‌های بهره برداری و تلمبه خانه ها در اتاقهای کنترل نیز معمول شده بود.
- در اطراف محوطه های تفکیک مخازن و برجهای گاز، دیوارهای بتنی (به ضخامت ٨٠ سانتیمتر) ایجاد و سقف آنها با تور استتار پوشانده شده بود.
- مخازن شانه ای مایل ٤٠ ماهشهر با دیوارهای لوله‌ای (به قطر ٣٠ و با ارتفاع ٥٠ سانتیمتر بالاتر از سقف مخازن) حفاظ بندی شده بود.
اقدامهای انجام شده در مجتمعهای اداری و اماکن عمومی
- اطراف تمام ادارات، بیمارستانها، سالنهای ورزشی و ... تا ارتفاع ٢ متر گونی چینی و یا با بشکه پر از ماسه محصور شد.
- نصب آژیر اعلام خطر در همه مجتمعهای اداری
- ساخت جان پناههای بتنی برای پناه گرفتن کارکنان، خانواده هایشان و دانش آموزان به هنگام بروز خطر در کنار مجتمع های اداری، محوطه های مسکونی و در مجاورت مدارس