فاجعه «بیت‌کوین» در راه است؟!

به گزارش پایداری ملی به نقل از تسنیم، افزایش سرسام‌آور نرخ تورم در سال‌های اخیر موجب شده است، بسیاری از مردم برای حفظ ارزش پول‌شان سراغ برخی فعالیت‌های سفته‌بازی و دلالی روند و همین موضوع باعث می‌شود نقدینگی سرگردان هر از گاهی از یکی از بازارهای ارز، سکه، خودرو و بورس سر درآورد.

در سال‌های گذشته عمده مردم ترجیح می‌دادند برای کسب سود بیشتر و حفظ ارزش دارایی‌های نقدشان سراغ بازارهای طلا و ارز بروند ولی از آنجایی که نوسان در این بازارها بالاست و خرید و فروش‌های هیجانی موجب ضرر سنگین می‌شود، مردم اخیراً ترجیح دادند که سراغ بازارهای دیگر از جمله خودرو و مسکن و بورس بروند.

اما افزایش قیمت‌ها در سال‌های اخیر به‌خصوص در بخش مسکن موجب شد مردم دیگر قدرت خرید ملک و مسکن و... را نداشته باشند و برای اینکه ارزش سرمایه‌های خردشان از بین نرود دنبال بازار دیگری بودند که بتوانند بدون ریسک حداقل از آب‌رفتن دارایی‌هایشان جلوگیری کنند.

شاید به همین دلیل هم بود که از ابتدای سال و با دعوت مسئولان دولتی تعداد زیادی از مردم راهی بازار سرمایه شدند تا همزمان با افزایش تورم با سرمایه‌گذاری در بورس، حداقل خیالشان از بابت ارزش پولشان راحت باشد؛ البته که سودهای 5درصدی آن‌هم روزانه باعث طمع برخی از تازه‌واردها شد ولی در نهایت با اعمال سیاست‌های دستوری و دخالت‌های بیجا در بورس از سوی دولت،‌ مردمی که روزی از ترس آب‌رفتن دارایی‌هایشان راهی بورس شدند، ترجیج دادند که با وجود زیان 40 ـ 50 درصدی پولشان را از بورس خارج کنند.

اما نکته تأسف‌بار اینجاست که مقصد بعدی پول‌های مالباخته‌های بورسی جایی به‌مراتب غیرقابل پیش‌بینی‌تر از بازار سرمایه است؛ به‌گفته کارشناسان بورسی، این روز‌ها افرادی که در بورس ضرر کردند درحال خرید بیت‌کوین هستند!

با رشد چشم‌گیر ارزش رمزارزها در بازارهای جهانی و به‌خصوص بیت‌کوین،‌ عده زیادی از مردم عادی و سهامداران بورسی به‌سراغ خرید بیت‌کوین رفته‌اند و این موضوع می‌تواند زنگ هشداری جدی برای مردم و مسئولان باشد چراکه هیچ امنیت و اطمینانی در این نوع سرمایه‌گذاری‌ها وجود ندارد و سرمایه‌گذاران بیت‌کوین در صورت ضرر احتمالی، دستشان به هیچ‌جا بند نیست. ضمن اینکه بانک مرکزی نه‌تنها هیچ‌یک از رمزارزهای موجود را تأیید نکرده بلکه مجوز فعالیت به هیچ‌یک از صرافی‌ها در این حوزه را هم صادر نکرده است.

به‌گفته کارشناسان اقتصادی، نوسان‌پذیری رمزارز‌ها به‌قدری زیاد است که ممکن است فرد یک‌روزه 40 درصد ضرر ببیند. مردم رمز بورسی خود را گم می‌کنند و در تماس با کارگزاری‌ها می‌خواهند در پیدا کردن رمزشان به آن‌ها کمک کنند، درحالی که اگر رمز درگاه خرید ارز دیجیتال خود را گم کنند زندگی‌شان به باد می‌رود و راهی ندارند!

ناصر حکیمی معاون سابق فناوری های نوین بانک مرکزی که سالها در این حوزه فعالیت داشته، به بررسی ابعاد مختلف سرمایه گذاری در رمز ارزها به خصوص بیت کوین پرداخت. او ضمن تشریح فرایند خرید و فروش بیت کوین و ابعاد مختلف رمزارزها از حاکمیت خواست که هر چه سریعتر موضع خود را در خصوص رمز ارزها روشن کند چراکه هر گونه تعلل در این زمینه می تواند منجر به فاجعه ای مشابه بورس شود.

حکیمی معتقد است که ادامه وضعیت موجود در حوزه رمزارزها موجب خروج سرمایه و ارز از کشور می شود و بانک مرکزی باید فوراً‌ در این خصوص سیاست های نهایی را اعلام کند؛ او بانک مرکزی را مرجع اصلی رسیدگی و اعلام مواضع در خصوص بیت کوین و سایر رمزارزها می داند و تأکید دارد، اگر رمز ارز ملی بانک مرکزی با پشتوانه ریال باشد استقبالی از آن نخواهد شد و رمز ارز ملی باید پشتوانه طلا داشته باشد.

در ادامه مشروح گفت‌وگو با ناصر حکیمی معاون سابق فناوری‌های نوین بانک مرکزی را می‌خوانید؛

حکیمی: رمز ارز انواع بسیار گوناگونی دارد و اینطور نیست که تعریف مشخصی روی تمام رمزارزهای موجود داشته باشیم اما مشخصاً درباره دو رمز ارز غالب بازار که بیت کوین و اتریوم می توانیم بگوییم که سهم بیت کوین خیلی بالاست و اکثرا معاملات در این بستر است؛ بیت کوین جایزه‌ای است که بابت حل یک معمای ریاضی به افراد داده می شود. برای حل این معمای ریاضی باید قدرت پردازشی بسیار زیادی داشته باشید که بتوانید معما را حل کنید، این قدرت هم در طول زمان باید زیاد و زیادتر شود تا بتوانید معما را حل کنید در غیر این صورت از قافله عقب می مانید.

بنابراین هر روز ابزارهای پردازشی بیشتری به شبکه پشتیبانی بیت‌کوین اضافه می شود تا اینکه بتواند معما را حل کند؛ اگر بطور خلاصه بخواهیم بگوییم بیت کوین جایزه ای است که بابت حل معما داده می شود و هر کسی این معما را حل کند یک بلوکی از تراکنش هایی که شامل معاملات است را ثبت می کند و این ثبت در شبکه غیرمتمرکزی انجام شده که باعث می شود تراکنش شما بدون اینکه مرکز مشخصی داشته باشد در جاهای مختلف یک کپی از آن وجود داشته باشد که انکارناپذیر و غیرقابل بازگشت باشد.

به گفته حکیمی،‌ دو ویژگی اصلی معاملات بیت کوین این است که اولاً معامله بعد از ثبت در بلوک، قطعی تلقی می شود و ثانیاً امکان پاک کردن آن معامله وجود ندارد. در سیستم‌های متمرکز فعلی در سیستم بانکی و سوییفت و ... این قابلیت وجود ندارد و می توانید یک تراکنش را پاک کنید ولی در نظام رمز ارزها و مشخصاً نظام بیت‌کوین امکان پاک کردن یا دستکاری در تراکنش به هیچ عنوان وجود ندارد و امنیت بسیار بالایی دارد.

نکته بعدی درباره بیت کوین این است که چون معاملات به صورت بلوکی ثبت و ذخیره می شود، بسیار شفاف است به این معنی که مشخص است از چه حسابی و به حساب دیگری معاملات و تراکنش ها انجام شده است؛ بنابراین دو عامل امنیت و شفافیت باعث شده تا رمزارزها به پدیده مقبول تبدیل شوند البته نمی گوییم غالب ولی مقبول است.

معاون سابق فناوری های نوین بانک مرکزی تصریح کرد: نکته ای که وجود دارد این است که در رمزارزها براحتی می توانید در شبکه عضو شود و کلید خصوصی به شما تخصیص میدهند که با آن تراکنش ها را انجام می دهید؛ این کلید خصوصی یک عدد خیلی بزرگ است و هر تراکنش که قرار است انجام دهید باید از این کلید استفاده کنید؛ برای داشتن این کلید هیچ احراز هویتی لازم نیست فقط کافی است اپلیکیشن بیت‌کوین را نصب و کلید خصوصی را دریافت کنید؛ در بیت کوین هویت افراد کاملا ناشناس است؛ بنابراین هرچند تراکنش ها شفاف است ولی مبدأ و مقصد تراکنش ها ناشناس است و این ناشناس بودن آن، بیت کوین را ابزار ایده آلی برای فعالیت‌های پولشویی و تأمین مالی  فعالیت‌های مجرمانه کرده است.

حکیمی ادامه داد: این معما یک الگوریتم ریاضی و بسیار شفاف است ولی حل آن خیلی سخت است و احتیاج به پردازش سنگین دارد. دستگاه های ماینر کار حل این معماها را انجام میدهند. ماینرها در استخری قرار می گیرند و در آن استخر توان پردازشی‌شان را برای حل آن معما به اشتراک می گذارند، نهایتاً هر کسی به سهم پردازشی که انجام داده از کسری بیت کوین یا اصل بیت کوین بهره‌مند می شود.

معاون سابق فناوری های نوین بانک مرکزی درباره اینکه بیت کوین اولین رمز ارز بوده است یا قبل از آن هم رمزارزهای فراگیر وجود داشته است؟ گفت: بیت کوین اولین رمز ارز است که با یک مقاله به نام مستعار ساتوشی ناکاموتو در سال 2007 رونمایی شد و الگوریتم‌های مربوط به تولید و چرخش بیت کوین و معمای آن را در این مقاله طرح کرد؛ خیلی ها الان می گویند ناکاموتو ساتوشی همین ایلان ماسک بوده است البته این موضوع اثبات نشده است.

چندسالی بیت کوین ادامه داشته ولی خیلی از آن استقبال نشده بود تا اینکه اوایل دهه 2010 بعنوان ابزار پرداخت و معامله به تدریج مورد استقبال قرار می گیرد؛ در سال 2017 پیک بلندی زد و تا 18 هزار دلار بالا رفت ولی بعد از آن به 6-7 هزار سقوط کرد؛ الان اما بخاطر کمبود، ارزش هر بیت کوین بین 47 تا 55 هزار دلار در نوسان است.

وی با بیان اینکه رمز ارزهای مختلف ویژگی های مختلف دارند؛ تصریح کرد: البته ویژگی اصلی رمزارزها حل معماست ولی لزوما معما پیچیده نیست که آن را حل کنید؛ در برخی از رمزارزها حتی با حل معما جایزه ای وجود ندارد در بیت کوین جایزه وجود دارد و به همین دلیل ارزش پیدا می کند. علت استقبال مردم از بیت کوین هم جایزه آن است.

معمایی که حل می شود به هیچ دردی نمی خورد؛ معمایی که حل می شود نشان میدهد که شما توان پردازشی دارید و انرژی زیادی صرف کردید تا آن معما را حل کنید؛ یک زمانی می گفتند الومینیوم برق فشرده و جامد است چون برق زیادی باید مصرف کنید تا الومینیوم را تولید کنید؛ بیت کوین در حقیقت برق و توان پردازشی فشرده شده است که به جایزه تبدیل می شود و اینطور نیست که بگوییم یک موجودیت کاملا هوایی است چراکه مقدار زیادی انرژی مصرف و مقدار زیادی سرمایه گذاری برای ماینرها به منظور حل معماهای بیت کوین انجام می شود. میتوان گفت که انرژی فشرده شده برای یک عدد و معمای ریاضی است.

حکیمی با بیان اینکه پشتوانه پول هر کشور اقتصاد آن کشور است، ادامه داد: از 1973 به بعد ارتباط بین پول و طلا و .. قطع شد و دیگر چیزی بعنوان پشتوانه طلا و ... مطرح نبود. دو سیاست وجود دارد، پول نمایانگر قدرت اقتصادی یک کشور و حجم پول نمایانگر انضباط پولی یک کشور است.

پشتوانه رمز ارز ریاضیات است و پشتوانه ریاضیات انرژی و سرمایه گذاری است که برای حل معما استفاده می شود؛ بنابراین بیت کوین پشتوانه دارد ولی نکته اینجاست که هیچ حامی‌ای ندارد. ممکن است روزی برسد که حل معما هیچ ارزشی نداشته باشد. در حال حاضر بخاطر یک هوشمندی در طراحی بیت کوین حل این معما ارزش پیدا کرده است ولی پشت آن دولت و حاکمیتی وجود ندارد و فقط ریاضیات است.

وی درباره اینکه آیا هدف بیت‌کوین پوشش معاملات غیرقانونی و پولشویی و ... بوده است؟ گفت: بنظر من هدف این نبوده است؛ طبق آنچه در مقاله ساتوشی ناکاموتو آمده، بانک های مرکزی بی رویه پول چاپ می کنند، اما در داخل بیت‌کوین محدودیت‌های خاصی وجود دارد و باید طبق یک منحنی خاصی انرژی بیشتری مصرف شود تا بیت کوین اضافه شود. بنابراین اینطور نمی شود که بدون ضابطه پول چاپ کرد. صحبت و تئوری اصلی بیت‌کوین نابود کردن بانک‌های مرکزی است، این تئوری معتقد است که بیت کوین یک واحد پولی است که ریاضیات پشت آن است و نمی شود به راحتی آن را چاپ کرد به همین دلیل به مردم توصیه می کنند که بجای یورو و دلار و ... استفاده کنند چون بیت کوین قوی‌ترین پشتوانه ممکن یعنی ریاضیات را دارد. این در مقاله ساتوشی ناکاموتو آمده و هدف در آن کاملاً روشن شده است.

این فعال در حوزه فناوری با تأکید براینکه بیت کوین مانند یک ارز است، ادامه داد: هدفی که بعنوان فلسفه وجودی بیت‌کوین عنوان شده یک هدف آنارشیستی بوده در جهت اینکه پول ها و ارزها را از بین ببرد و یک پول واحد در جهان وجود داشته باشد که همه‌ی مردم با آن معامله کنند بدون آنکه دولتی پشت آن باشد. اما در عمل این فلسفه اتفاق نیفتاده است بخاطر اینکه دولت‌ها به شدت در مقابل رواج چنین چیزی مقاومت کرده و می کنند و محدودیت‌های خاصی برای آن گذاشته‌اند.

وی تأکید کرد: برخلاف ایران که در موضع ابهام قرار داد و نمی داند با این پدیده چه برخوردی کند، برخی کشورها مانند امریکا ضمن موافقت با خرید و فروش بیت کوین به مردم گفته است که باید بیت کوین را در کیف پول مشخصی قرار دهید و برای دریافت این کیف پول باید احراز هویت شود بنابراین دیگر ناشناس نیست و اگر بیت کوینی در کیف پولی قرار گیرد که ثبت‌نام نشده باشد، قاچاق به حساب می آید. در کانادا بیت کوین را تحت عنوان دارایی قرار داده‌اند.

حکیمی با تأیید اینکه فلسفه وجودی بیت کوین با این قوانین از بین برده شده است، تصریح کرد: بیت کوین را از حالت پول خارج و به دارایی تبدیل کرده اند؛ در کانادا بعنوان دارایی مالی شناخته می شود و افرادی که آنرا معامله می کنند باید مالیات بپردازند درحالی که در معاملات پولی در هیچ جای دنیا مالیاتی پرداخت نمی شود. همین موضوع جلوی تبدیل شدن بیت کوین به ابزار پرداخت در کانادا را گرفته است و به این روش آن را محدود کرده‌اند.

حکیمی با تأکید براینکه هیچکس نمی داند بیت کوین از کجا آمده است، تصریح کرد: یک نابغه می تواند این کار را انجام داده باشد چون مشخص است چه کار کرده است؛ اینکه حمایتی پشت بیت کوین باشد احتمالا ممکن است ولی تایید نشده؛ هزار رمز ارز مختلف در دنیا کار می کند و فقط بیت کوین به این میزان رشد کرده است بنابراین این تئوری وجود دارد که با حمایت یک جایی قیمت بیت کوین بالا و پایین می شود.

طبق الگوریتم ریاضی که برای بیت کوین وجود دارد، بیشتر از 21 میلیون بیت کوین نمی تواند تولید شود که تا الان حدود 18 میلیون تولید شده است. هر دو سال جایزه بیت کوین نصف می شود. هیچ وقت تعداد بیت کوین به 21 میلیون نمی رسد اما اگر به 21 میلیون نزدیک شود عملاً جایزه ای بابت آن داده نمی شود؛ صحبتی است که بین 1.5 تا 2 میلیون بیت کوین همان اوایل ماین شده و صاحب آن مشخص نیست، این میزان یعنی 10 درصد که وقتی وارد و خارج از بازار شود در قیمت بیت کوین نوسان های سنگینی ایجاد خواهد کرد.

وی با اشاره به وضع قوانین در 40 درصد کشورهای دنیا برای بیت کوین و رمزارزها گفت: متاسفانه در ایران هنوز با این پدیده برخوردمان را مشخص نکردیم؛ نه گفتیم که ممنوع است نه گفتیم آزاد است نه محدودیتی برای آن تعیین کردیم، جزو کشورهایی هستیم که مقرراتی راجع بیت کوین تعیین نکردیم.

قبلاً پیش نویسی در بانک مرکزی برای رمز ارزها آماده شده بود و در پیام روزهای اخیر آقای دکتر همتی هم گفته بودند که پیش نویس دیگری آماده شده، ولی ما هنوز آنرا نخوانده ایم و نمی توانیم راجع به آن اظهار نظر کنیم اما احتمالاً آن پیش نویس بصورت عمومی برای تمام رمزارزها باشد نه مشخصاً بیت کوین؛ رمز ارزها انواع بسیار گوناگونی دارد و از نظر مختصات با یکدیگر متفاوت هستند و اینطور نیست که مشابه یکدیگر باشند. اینکه یک مقرراتی وضع شود که تمام رمز ارزها را پوشش دهد خیلی چالش بزرگی است.

حکیمی در پاسخ با تأکید بر ابهام برانگیز بودن این موضوع گفت: وزارت صنعت مجوز ماینر داده و برق را با قیمت مشخص به آنها می دهند و عده ای هم با ماینرهای غیرقانونی از برق رایگان استفاده می کنند؛ ماینرهای قانونی ارز را از کشور خارج و تجهیزات وارد می کنند، (بنابراین ارزی برای ورود تجهیزات از کشور خارج می شود) ضمن اینکه تولید بیت کوین برق شدیدی مصرف می کند که به شبکه فشار می آورد و قیمت آن نسبت به قیمت جهانی پایین تر است ولی ماحصل آن بیت کوینی است که تولید می شود؛ اما در کشور ما تا الان نگفته اند که تکلیف این بیت کوین چیست؟ آیا می توان از آن برای صادرات و واردات استفاده کرد؟ آیا می توان در داخل کشور بیت کوین را خرید و فروش کرد؟ آیا می توان بیت کوین را بعنوان ارز معتبر کنار ارزهای دیگر تلقی کنیم؟ در این خصوص همچنان ابهام وجود دارد.

گمانم این است که زمانی که بانک مرکزی بخواهد سند مربوط به رمزارزها را منتشر کند، تکلیف این ابهامات را مشخص کرده باشد؛ الان ماین کرده و بیت کوین استخراج می کنند ولی هیچ تعهدی به کشور بابت ارزی که بابت ماینر از کشور خارج شده و برق ارزانی که مصرف شده ندارند؛ الان با این وضعیت می توانند با دستگاه ماینر بیت کوین استخراج کرده و در ترکیه خانه بخرند! در این حالت ارز کشور به راحتی خارج می شود و خروج سرمایه بالایی خواهیم داشت. تا زمانی که مقررات مشخصی برای این وضعیت وجود نداشته باشد این اتفاق عملاً به صورت خروج سرمایه خودش را نشان میدهد.

حکیمی تأکید کرد: مدافعان این صحبت را مطرح می کنند و گناهی هم ندارند، می گویند ما بیت کوین را تولید کرده ایم الان آنرا چه کار کنیم؟ آیا صرافی از ما می خرد؟ آیا واردکننده می خرد؟ اگر واردکننده بیت کوین را خرید و زمان ورود جنس به کشور منشأ ارز را بیت کوین اعلام کرد آیا بانک مرکزی قبول می کند؟ هیچ کدام از این اتفاق ها نیفتاده است بنابراین عملاً بیت کوینی که تولید می شود در وضعیت فعلی باعث خروج سرمایه می شود و هر چقدر بیشتر بلاتکلیف بماند خروج سرمایه شدیدتر می شود.

بنابراین توصیه اکید این است که تکلیف بیت کوین را سریعتر مشخص کنند تا اگر فردی بیت کوینی داخل کشور تولید کرد به واردکننده بفروشد تا جنس وارد کشور شود. اما تا زمانی که تکلیف آن مشخص نشود عملاً راه خروج سرمایه باز است چراکه نمی توانند با بیت کوین قانونی جنس وارد کنند. تنها کار قانونی که با بیت کوین می توان انجام داد پرداخت بدهی در خارج از کشور است. که این هم به دلیل اینکه بیت کوین به عنوان ارز رسمی شناخته نشده احتمال دارد بانک مرکزی آنرا بعنوان پرداخت بدهی قبول نکند.

ابهام اصلی که در این حوزه وجود دارد نبود دستگاه متولی است؛ کدام دستگاه باید مسئولیت نظارت بر تولید و خرید و فروش بیت کوین را بپذیرد؟ الان مردم از طریق چند صرافی که اتفاقا مجوز فعالیت از بانک مرکزی هم ندارند، درحال خرید بیت کوین هستند و این کار هم براحتی با تراکنش های بانکی انجام می شود. اما ظاهرا بانک مرکزی با این توجیه که این صرافی ها غیرمجاز هستند ترجیح میدهد که ورودی به ماجرا نداشته باشد و کنار بماند؛ بنظر شما نقش بانک مرکزی درحال حاضر چیست؟

وی در پاسخ به بانک مرکزی پیشنهاد کرد که بیت کوین را بعنوان یک ارز به رسمیت بشناسد و کسانی را که ماین می کنند را کنترل کند تا بیت کوین‌شان را برای تجارت خارجی کشور استفاده کنند نه برای خروج سرمایه؛ ضمن اینکه صرافی‌هایی که بیت کوین معامله می کنند را نیز به رسمیت بشناسد و به آنها مجوز فعالیت دهد و کنترل‌شان کند. بحث اصلی کنترل است، همانطور که صرافی‌هایی که دلار و یورو معامله می کنند تحت کنترل و نظارت بانک مرکزی هستند و تراکنش هایشان رصد می شود، کسانی که بیت کوین هم معامله می کنند باید حساب و کتاب‌شان توسط یک نهادی کنترل شود و آن نهاد هم بانک مرکزی است.

حکیمی تأکید کرد: الان که قیمت بیت کوین افتاده، آیا به حاکمیت نمی گویند چرا این کار را آزاد گذاشتید تا ما بخریم و الان ضرر کنیم؟ این سوال از این سمت هم مطرح است. اگر بیت کوین مستقل از اقتصاد ملی بود می توانستیم بگوییم که آزادید که بخرید یا نخرید؛ اما بیت کوین روی اقتصاد ملی اثر می گذارد آنهم از جهت مصرف برق و خروج ارز بابت واردات ماینر و ...

او با تأیید این نکته بر اهمیت قانونمند کردن فعالیت های مربوط به ماینر و ... تأکید کرد و افزود: همین الان از صادرکننده ای که جنس خود را به خارج از کشور صادر می کند، تعهد گرفته می شود که ارز را داخل کشور بیاورد؛ چطور از برق کشور و سرمایه‌ای که ارزبری دارد، استفاده می کنم ولی هیچ تعهدی ندارم برای بازگشت ارز آن به کشور؟!این یک بام و دو هواست؛ هر کسی که کالایی را صادر می کند باید تعهد دهد که ارز را داخل کشور بر می گرداند بنابراین نمی شود به امان خدا رهایش کرد.

حکیمی در پاسخ به اینکه حتما باید حاکمیت در این موضوع ورود کند؟ تصریح کرد: اگر ورود نکند هم مردم ضرر می کنند و هم حاکمیت!

این فعال در حوزه فناوری افزود: نه من بعنوان کارشناس نه شما بعنوان خبرگزی نمی توانید به مردم توصیه کنید که وارد این حوزه شود یا نه! اما می توانیم مختصات بازار را برای مردم تشریح کنیم؛ بازار بیت کوین بسیار پرریسک است، بیت کوین یک دارایی است و پول نیست، دلار و یورو نیست که بگوییم مثلاً برای وارد کردن یک موبایل هزار دلار باید پرداخت کنم ولی اگر برم هزار دلار بخرم همیشه پول یک موبایل را دارم!

وی تأکید کرد: بیت کوین مستقل از همه اینها نوسان می کند و نوسانات آن طوری است که اصلا معلوم نیست بابت چیست. یک دارایی است که موجی می آید خرید بالا می رود و برعکس؛ یک نفر توییت می زند قیمت آن بالا می رود و دوباره توییت می زند قیمت آن کاهش پیدا می کند. نوسانات بیت کوین بستگی به اعتبار اشخاصی دارد که راجع به آن صحبت می کنند و رفتار آن اشخاص هم اصلا قابل پیش بینی نیست.

معاون سابق فناوری های نوین بانک مرکزی گفت: بنابراین بیت کوین یک دارایی است که در مقاطعی سودآوری خیلی بالایی دارد و در مقاطعی ضرر خیلی بالایی دارد؛ در نتیجه دارایی با ریسک بسیار بالاست؛ مردم اگر ندانند تحلیل تکنیکال و ماهیت بیت کوین چیست پولشان را در معرض مخاطره قرار داده اند،‌ممکن است سود کنند خیلی ها 18 هزار دلار خریده اند و الان سرمایه شان 47 هزار دلار شده است ولی روزی ممکن است 47 هزار دلار بخرند و سرمایه شان 30 هزار شود، این اتفاق ممکن است و یکبار قبلاً هم افتاده است؛ زمانی بیت کوین 18 هزار دلار بود و یکباره شد 6-7 هزار دلار.

بیت کوین یک دارایی بسیار پرریسک است و آدم‌هایی که ریسک پذیر هستند وارد آن می شوند نه ادم‌هایی که ریسک گریز هستند! عامه ی مردم ریسک گریز هستند و دوست دارند پول و سرمایه شان را طوری نگه دارند که از بین نرود؛ بنابراین توصیه عمومی این است که خیلی مراقب باشید و توصیه بعدی این است که تا زمانی که نوسانات را به صورت علمی و تکینکال بلد نیستید وارد این بازار نشوید.

وی درباره اینکه چه کسانی نوسان گیران اصلی بیت کوین هستند؟ گفت: بیت کوین مستقل ازآن چیزی است که در ایران اتفاق می افتد؛ قیمت آن خارج از کشور نوسان می کند، داخل کشور یک عده نوسان گیر از خردِ خرد تا بزرگه بزرگ وجود دارد، در سطح وسیعی خرید و فروش داخل کشور انجام می شود.

قیمت در بازار جهانی تعیین می شود اما فعل و انفعالاتی در بازار رقم می خورد که موجب نوسان گیری عده ای می شود؛ البته به هیچ عنوان در داخل کشور نمی توانیم قیمت بیت کوین را تعیین کنیم؛ در اپلیکیشن بیت کوین قیمت اخر مشخص می شود.

حکیمی درباره اینکه چه میزان از بیت کوین در ایران وجود دارد؟ گفت: هیچ امار دقیقی در این مورد وجود ندارد؛ از 100 هزار تا 500 هزار را برای ماین کردن می گویند؛ برخی 10 درصد بیت کوین های ماین شده را به ایران نسبت می دهند؛ اگر معیار 10 درصد را برای ماین قرار دهیم، احتمالاً حدود 100 هزار بیت کوین داخل کشور وجود دارد اما این عدد اعتبار علمی دقیقی ندارد و هیچکس رقم دقیق را نمی داند.

می گویند بین 7 تا8 درصد ماینینگ دنیا در ایران انجام می شود و زمانی که ایران وارد بازار ماینینگ شد حدود یک میلیون بیت کوین ماین شده است، 7 تا 8 درصد این می شود 70-80 هزار و اگر رقم های قبل را هم در نظر بگیریم حدود 100 هزار بیت کوین می شود ولی نمی دانیم که چه میزان در اختیار ایرانی ها باقی مانده و چه مقدر فروخته شده است.

وی با بیان اینکه ارزش بیت کوین های موجود حدود چند تریلیون دلار است درباره اینکه آیا می توان از بیت کوین برای دور زدن تحریم هم استفاده کرد؟ گفت: وقتی قرار باشد تحریم را دور بزنیم یعنی قصد ورود کالایی را داریم یا بناست معامله ای در خارج از کشور انجام دهیم. اما بیت کوین ابزار خوبی برای مقابله با تحریم است ولی باید در نظر داشت بیت کوین زیادی در داخل کشور تولید می شود ولی به دلیل عدم قوانین و ... نه تنها باعث مقابله با تحریم نشده بلکه باعث خروج سرمایه می شود.

عمده تولید کننده بیت کوین چین بوده است ولی چین از سال قبل محدودیت سنگینی برای تولید بیت کوین اعمال کرد که امار تولید این رمز ارز کاهش یافت؛ چین رمز ارز ملی برای خودش ایجاد کرد و بعد از آن محدودیت‌هایی برای بیت کوین در نظر گرفت.

در ایران هم می توانیم رمز ارز ملی ایجاد کنیم؟

حکیمی تأکید کرد: این امکان وجود دارد، ولی این رمز ارز را برای چه باید بخرند؟ یا به ریال بسته شده که همان اعتبار ریال را دارد و دیگر مردم سراغ خرید آن نمی روند؛ اما می توان رمز ارزی را معرفی کرد که در داخل کشور کارایی داشته باشد بعنوان مثال یک واحد پولی باشد که برخلاف ریال که هر روز ارزشش را از دست می دهد به اندازه یک مقداری طلا و یا مقداری از سبد ارزی ارزش داشته باشد. بنابراین رمز ارز بانک مرکزی موضوع داغ دنیاست و روش های مختلفی برای انتشار آن وجود دارد.

از نظر داخلی کاربرد خیلی خوبی می تواند داشته باشد،‌ آقای دکترهمتی هم در پیامی که اخیراً منتشر کرده بودند، اشاره کردند که دنبال یک رمز ارز هستیم.

زمانی که شما معاون فناوری های نوین بانک مرکزی بودید هم قرار بود رمز ارز ملی منتشر شود و ...

او تأکید کرد: بله در سطح مطالعاتی بود و به مصوبات و ... نرسید؛ اگر رمز ارز به یک دارایی ارزشمند وابسته باشد ابزار بسیار خوبی است اما اگر به ریال وابسته باشد، همان ارزشی را خواهد داشت که ریال دارد. می توانیم رمز ارز را به یک دارایی دیگر وابسته کنیم. یک زمانی رمز ارزی داخل کشور معرفی و اعلام می شود که یک واحد آن یک ریال است یا نه یک واحد آن معادل یک گرم طلاست، این دو باهم خیلی فرق دارند. مردم از رمز ارزی که یک واحد آن طلا باشد خیلی استقبال می کنند.

حکیمی در پاسخ به اینکه باید معادل رمزارزهای با پشتوانه طلا، طلا هم در داخل کشور داشته باشیم؟ تصریح کرد: دقیقاً، نمی شود بی ضابطه عمل کرد. می توان طوری مکانیزم رمز را طراحی کرد که جلوی تولید بی ضابطه آنرا گرفت برعکس پول؛ بنابراین می توانیم حالت هایی تعیین کرد که جلوی تولید بی ضابطه رمز را گرفت ضمن اینکه وابسته به یک دارایی باشد و یک نهاد حاکمیتی تبدیل پذیری رمز ارز به دارایی مد نظر را برعهده بگیرد.

با توجه به تجربه های تلخی که قبلاً در خصوص سپرده های ارزی و ... مردم از این طرح ها استقبال نکردند، بنابراین اگر بناست که رمز ارزی بازاریابی شود باید به مردم اطمینان داده شود که بانک مرکزی کنترلی روی حجم و عرضه ی این رمز ارز ندارد،‌یک جایی هست که هر چقدر طلا تولید شود رمز ارز تولید می شود و برعکس هرچقدر طلا خارج شود رمز ارز از بین می رود؛ اگر این مکانیزم درست شود مردم اطمینان می کنند چون پشت رمز ارز ریاضیات است و ادم نیست و به ریاضیات بیشتر از هرچیزی می توان اطمنیان کرد.

وی در ادامه با بیان اینکه بیشتر رمزارزهای جهان روا حالت دارایی پیدا کرده اند، افزود: ویژگی پول که ابزار سنجش ارزش است را ندارند، چون قیمت آنها نوسان می کند؛ اگر بانک مرکزی این را به یک دارایی وصل بکند، ابزار سنجش هم می شود. یعنی حالت پول هم پیدا می کند ولی در مجموع رمز ارزها بیشتر به دارایی مالی شباهت دارند تا پول.

باتوجه به تجربه نوسان های شدید ارزی در بازار داخلی و افزایش بی سابقهقیمت طلاو ارز، چقدر محتمل است که بانک مرکزی برای تولید رمز ارز ملی از پشتوانه طلا و یا ارز استفاده کند؟

حکیمی اظهار داشت‌: می توان سوداگری در بازار را با اوراق کردن آن دارایی کنترل کرد یعنی به مردم گفت که رمز ارزی با پشتوانه طلا دارم، بانک کارگشایی هر چه طلا دارد پشتوانه آن رمز ارز بکند، مردم هم  چقدر خریدند، تضمین شود که هر زمان خواستند همان مقدار که خریده اند، طلا بگیرند؛ مردم به جای اینکه سکه و دلار بخرند و به بازار اسکناس داخلی فشار بیاورند، ترجیح میدهند برای حفظ ارزش این رمز ارزها را خریداری کنند؛ 10 درصد این برگه ها شاید وارد بازار شوند بنابراین 90 درصد فشار به بازار داخلی برای ارز از طریق افرادی که می خواهند حفظ ارزش کنند، کم می شود.

چه نیازی است که رمز ارز تولید کنیم زمانی که می توانیم از همان اوراق موجود استفاده کنیم،  هر دو یک نوع اعتبار هستند که می توانند با مهر بانک مرکزی معامله شوند.

حکیمی تصریح کرد: دو ویژگی مهم دارد، نخست اینکه چاپ برگه (اوراق) راحت است ولی تولید رمز ارز سخت است و باید معادلاتی حل شود، دوم اینکه اوراق به راحتی قابل معامله نیستند ولی رمزارزها به راحتی قابل معامله هستند یعنی شما اگر رمز ارز پایه طلا را داشته باشید هر زمان احتیاج به پول داشتید می توانید فوراً به فرد دیگری منتقل کنید و پولتان را بگیرید ولی اوراق را باید به بانک یا بورس برد و با نرخی که بانک تعیین می کند، باید آنرا بفروشید و ...

حکیمی با بیان اینکه تا دلتان بخواهد کلاهبرداری و تقلب در این بازار انجام می شود، تصریح کرد: زمانی که بازار شفاف نیست و متولی ندارد،‌کلاهبرداری در آن انجام می شود، اما وقتی که متولی داشته باشد، متولی اعلام می کند که کدام صرافی ها مجاز هستند و اجازه فعالیت دارند؛ در این حالت متولی به مردم می گوید: اگر غیر از این صرافی ها خرید کردید به جای بیت کوین بیت کورن به شما می فروشند ولی اگر می خواهید بیت کوین بخرید باید از جای مطمئن خرید انجام دهید.

این فعال در حوزه فناوری ضمن اشاره به اینکه از جمله کلاهبرداری ها و تقلب، ولت‌های تقلبی (کیف پول‌های تقلبی) و دزدی از آنهاست، افزود: بجای بیت کوین برخی مواقع چیز دیگری به افراد می فروشند چون آنها نمی دانند که بیت کوین چیست و ... ؛ برخی مواقع کیف پول تقلبی درست می کنند و بیت کوین شما را داخل آن میریزند و به خریداران می گویند بجای اینکه در اپلیکیشن بیت کوین نگه داری کنید در اینجا نگه دارید اما چون کیف پول تقلبی است بلافاصله بعد از خرید، بیت کوین‌های خریداری شده را می دزدند.

وی با تأکید براینکه امکان هک کردن بیت کوین و اپلیکیشن آن وجود ندارد،‌ ادامه داد: فقط می توانند کلید بیت کوین افراد را بدزند، اگر کلید را بدزند هیچ کاری نمی توان انجام داد، چون هرکسی آن کلید را داشته باشد، مالک بیت کوین است. اگر کلید نباشد هیچ قابلیت دسترسی به آن وجود ندارد و عملاً سرمایه فردی که کلیدش را گم کرده یا دزدیده‌اند، نابود می شود.

وی در پاسخ به توجیه برخی مدافعان بیت کوین مبنی براینکه قانونی برای فعالیت صرافی‌ها نداریم و این به معنای غیرقانونی بودن نیست، گفت: ما در یک فضای ابهام هستیم؛ در بدترین حالت ممکن قرار داریم یعنی مردم چیزی را می خرند که نه پشتوانه قانونی، نه منع قانونی و نه حمایت قانونی دارد، هیچ چیزی ندارد و کاملاً روی هواست، دو ماه بعد ممکن است بگویند هر کسی بیت کوین دارد قاچاقچی است، یک روزی شاید اعلام شود هر کسی بیت کوین دارد می تواند در صرافی‌ها بفروشد و آزاد است. هر احتمالی وجود دارد ولی فضای تردید بدترین حالت ممکن است.

معاون سابق فناوری های نوین بانک مرکزی ادامه داد: حاکمیت باید به این پدیده نگاهی داشته باشد و تکلیف آن را مشخص کند؛ اینکه بگوییم نه قانونی است نه غیرقانونی درست نیست؛ ممکن است روزی غیرقانونی محسوب شود،‌تکلیف خریداران چه می شود؟ اگر آزاد شد چه؟ آیا باید مردم بیت کوین بخرند؟ اینکه حاکمیت مانند بسیاری از کشورهای دیگر وارد شود و تکلیف این پدیده را روشن کند اهمیت بسیار زیادی دارد.

حکیمی با تأکید براینکه حرکت به سمت بیت کوین بسیار خطرناک است، افزود: بخاطر اینکه به صورت خالص موجب خروج ارز از کشور می شود، مسکن را نمی شود به خارج منتقل کرد ولی بیت کوین را براحتی می توان منتقل کرد به یک عامل خارجی؛ باید مانند ارز با بیت کوین برخورد کرد. یعنی همان محدودیت هایی که برای خرید و فروش ارز دارند در مورد بیت کوین هم باید وجود داشته باشد. همان ثبت و ربط که درباره ارزها وجود دارد مانند سامانه سنا و ... درمورد بیت کوین باید وجود داشته باشد. البته کنترل بیت کوین مانند ارز نیست و سخت است ولی هر چقدر جنبه قانونی به بیت کوین داده شود احتمال اینکه درصد قانونی ها بیشتر شود، بالاتر است والا همانطور که بازار سیاه ارز داریم بازار سیاه بیت کوین هم خواهیم داشت.

وی با بیان اینکه نقل و انتقال بیت کوین قابل کنترل نیست، گفت: اما مالکیت بیت کوین را می توان کنترل کرد. امریکا اعلام کرده که هر کسی می تواند بیت کوین داشته باشد اما باید از آن داخل کیف پول مشخصی استفاده کند که نیاز به احراز هویت دارد در غیر اینصورت مالکیت آن قاچاق و غیرقانونی است؛ بازار سیاه خواهد داشت ولی ممکن است خیلی از فعال‌ها از این ابزار برای مقابله با تحریم ها استفاده کنند، قانونی کردن بیت کوین خیلی بهتر از غیرقانونی اعلام کردن آن است.

حکیمی در پاسخ به این که کدام سازمان و نهاد باید مسئولیت وضع قوانین در این حوزه را بالاخره بپذیرد؟ گفت: بجای اینکه بگوییم یک دستگاه مشخص متولی است باید اجماعی در سطح حاکمیت داشته باشیم بین وزارت اقتصاد،‌بانک مرکزی و سایر وزارت خانه های اقتصادی. تا با این پدیده بعنوان ماهیت قانونی برخورد کنند. در حال حاضر ماینینگ قانونی شده ولی قسمت مربوط به بیت کوین باقی مانده است؛ ماینینگ در هیات دولت قانونی شد و آنزمان بانک مرکزی اعلام کرد که این نوع فعالیت به بانک ارتباطی ندارد و متولی آن وزارت صنعت است، توضیح بانک مرکزی در آن مقطع منطقی و درست بود اما الان در خصوص بیت کوین بانک مرکزی نمی تواند بگوید به ما ارتباطی ندارد، بانک مرکزی حتما باید باشد ولی فقط بانک مرکزی نیست و باید سایر دستگاه ها نیز از تصمیمی که بانک مرکزی در این خصوص می گیرد حمایت کند بنابراین باید هیات دولت در این حوزه تصمیم گیری لازم را داشه باشد.

این فعال در حوزه فناوری درخصوص عدم درک صحیح تصمیم‌گیران در دولت و مجلس در حوزه رمزارزها و ارتباط آن با عدم وضع قوانین مرتبط با بیت کوین و ... نیز اینطور گفت که کمیسیونی باید تشکیل شود که دستور کاری به مراکز پژوهشی بدهد تا این مراکز ظرف مدت مشخصی نتایج بررسی هایشان را اعلام کنند. ظرفیت دانشی در داخل کشور به اندازه کافی وجود دارد ولی باید جایی باشد که فراخوان دهد و مطالعات انجام شده را مدیریت کند. مراکز پژوهشی در دولت و مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام وجود دارد که می توانند در این حوزه فعالیت کنند. متولی عمده این کار بانک مرکزی است. بانک در بهترین نقطه برای جمع آوری نظرات در این حوزه قرار دارد. اما باید سایر دستگاه ها نیز همراه شوند اگر بانک مرکزی تنها باشد احتمال اینکه بتواند قوانین را جلو ببرد، سخت است.

وی درباره اینکه با توجه به شیوعی که خرید و فروش بیت کوین در کشور داشته آیا فوریتی برای تصمیم گیری و قانون گذاری در این حوزه احساس می شود یا خیر؟ گفت: همین الان هم دیر شده است، باید دو سال قبل این اتفاق می افتاد؛ بهترین موقع زمانی بود که بیت کوین از 18 هزار دلار شد 6 هزار دلار و سقوط کرد و مردم از بازار بیرون رفتند؛ اما الان بازار داغ شده و دست و پای قانون گذار بسته می شود.چون با میلیون ها ادم مواجه می شود که به تصمیمات قانون گذار اعتراض می کنند اما وقتی بازار مرده است و سقوط کرده،‌ بهترین وقت قانون گذاری است چون مردم در آن نیستند و خرید و فروش آنچنانی هم انجام نمی شود. الان دیر شده است ولی باید فعالیت شروع شود و ابلاغ آن نیز زمانی باشد که بازار کمی خنک شده باشد.

حکیمی درباره برخی هشدارها به خریداران بیت کوین مبنی براینکه اگر سرمایه تان از بین رفت نمی توانید به هیچ جایی اعتراض کنید و ... اظهار داشت: مگر وقتی کسی دلار می خرد ارزش آن پایین می آید کسی به او جواب میدهد؟ همانطور که حاکمیت هیچ مسئولیتی راجع به نوسانات جهانی طلا و ارز ندارد در خصوص نوسان قیمتی بیت کوین نیز مسئولیتی ندارد و هنگام وضع قوانین باید این را اعلام کند که مسئولیتی در این خصوص ندارد. حاکمیت در برابر ریال مسئول است و اگر ریال ارزشش افتاد و تورم شدید شد مردم می توانند اعتراض کنند که چرا ارزش ریال کم شده است اما درباره طلا و ارز و بیت کوین که قیمت جهانی دارد، هیچ مسئولیتی ندارد.

وی در پاسخ به اینکه هرچقدر تعلل قانونگذار در ماجرای بیت کوین طولانی تر شود آیا احتمال دارد فاجعه ای مشابه پودر شدن سرمایه مردم در بورس تکرار شود؟ گفت: کاملاً‌ محتمل است؛ حاکمیت در این خصوص تعلل می کند و باید خیلی زود تعیین تکلیف شود.