یکي از حوزه هايي که شاهد بيشترين ميزان تغيير در آينده خواهد بود، صنعت مواد غذايي است، به طوري که اوج گيري روش هاي مختلف مانند مهندسي ژنتيک در اين مسير تاثير خواهد گذاشت.
تغيير روند صنعت غذايي پديده تازه اي نيست. البته اين تغيير فقط به محل زندگي فرد مربوط نمي شود. بلکه تغييرات در بعد زماني نيز انجام مي شود.
به عنوان مثال ۱۰۰ سال قبل بسياري از مواد غذايي در حال حاضر، وجود نداشت يا قابل خوردن نبود. کيک هاي آماده، پفک، چيپس و مواد مشابه در دوران قديم اصلا وجود نداشتند. از سوي ديگر با توجه به رشد جمعيت جهان نگراني درباره ذخاير مواد غذايي در سال هاي اخير به خصوص افزايش يافته است. اين درحالي است که يکي ديگر از نگراني هاي دانشمندان از بين رفتن حيوانات مختلف در مسير تهيه غذا براي انسان است.
اما آنها بيکار نبوده اند و راه حل هايي را براي اين مشکل ارائه کردند. توليد گوشت در آزمايشگاه، مايعاتي که غذاي کامل به حساب مي آيند، تغيير ژنتيکي در گياهان و دام همه نمونه هايي از راه حل هاي ارائه شده هستند. همين فناوري ها خود مانند شمشيري دولبه هستند. برخي از اين فناوري ها کارآمد هستند اما برخي ديگر با ترديدهايي از سوي مصرف کنندگان و البته توليد کنندگان روبرو شده اند.
درهر حال کارشناسان مختلف معتقدند روند تغيير صنعت غذايي با توجه به رشد فناوري در ۳۰ تا ۵۰ سال آتي دچار دگرگوني ژرفي خواهد شد و خواه يا ناخواه اين دگرگوني ها در زندگي انسان وارد مي شوند.
درهمين راستا آنچه در زير مي خوانيد مجموعه اي از غذاها و روندهاي صنعت غذايي است که در آينده بر تغذيه انسان تاثيرگذار خواهد بود:
مواد غذايي با تغييرات ژنتيکي
روش تغيير ژنتيک مواد به وسيله فناوري CRISPR به دانشمندان کمک کرد تا ژنوم گياهان را تغيير دهند. از اين فناوري تاکنون براي توليد سيب زميني هايي که ضربه خوردگي ندارند، سيب هايي که سياه نمي شوند و دامي که در مقابل ويروس ها مقاوم است، به کار مي رود. درهمين راستا پيش بيني مي شود در آينده مواد غذايي بيشتري با اين روش توليد شود.
اين در حالي است که هم اکنون فقط در آمريکا حدود ۹۵ درصد از محصولات کشاورزي توليد شده به طور ژنتيکي مهندسي شده اند. از سوي ديگر براساس آمار۲۰۱۵ ميلادي زمين زير کشت محصولات تراريخته در سراسرجهان حدود ۱۷۹.۷ ميليون هکتار است. هرچند دانشمندان معتقدند که محصولات کشاورزي تراريخته خطري براي سلامت انسان ندارند اما قبل از عرضه تجاري هرمحصول کشاورزش تراريخته به بازار بايد آن را آزمايش کرد.
گوشت قرمز و ماهي آزمايشگاهي
محققان ناسا ثابت کرده اند مي توان ماهي را به راحتي در آزمايشگاه پرورش داد. در همين راستا شرکتي به نام New Wave Foods نيز تصميم دارد تا از جلبک قرمز براي توليد ميگوي مصنوعي استفاده کند. اما توليد پروتئين مصنوعي فقط به ماهي مربوط نمي شود. مدتهاست که دانشمندان در پي تجاري سازي گوشت قرمز مصنوعي يا به اصطلاح گوشت آزمايشگاهي هستند.
گوشت آزمايشگاهي همانطورکه از نامش پيداست در بدن حيوان پرورش نمي يابد. اين نوع گوشت در حقيقت با روش هاي مهندسي بافت توليد مي شود که در علوم پزشکي هم مورد استفاده است. اين در حالي است که هم اکنون به دليل هزينه هاي بالاي توليد گوشت آزمايشگاهي عرضه تجاري آن هنوز به صرفه نيست. همچنين عرضه تجاري گوشت هاي آزمايشگاهي ممکن است نيازمند هورمون هاي رشد باشد. محققان پيشنهاد کرده اند اسيدهاي چرب اومگا۳ را مي توان به اين نوع گوشت اضافه کرد. از سوي ديگر چون اين روش تاثيرات زيست محيطي کمتري دارد، از ديد بسياري از کارشناسان بسيار مورد توجه است. پيش بيني مي شود توليد گوشت قرمز در آزمايشگاه به تنهايي به صنعتي بزرگ تبديل شود. اما کارشناسان تخمين مي زنند هنوز ۱۰ تا ۲۰ سال ديگر باقي مانده تا بازار گوشت مصنوعي توليد شده در آزمايشگاه را قبول کنند.
غذاهاي چاپ شده با چاپگر سه بعدي
اين گزينه به طور حتم طرفداران زيادي خواهد داشت. سهولت استفاده از چاپگرهاي سه بعدي غذايي راهي ايده آل براي سالمندان و البته افراد پرمشغله است تا به طور ايمن و سريع وعده غذايي خود را آماده کنند. غذاهاي چاپي طيف وسيعي را شامل مي شوند. از شکلات گرفته تا سوپ و غذاهاي ديگر را مي توان با اين روش خيلي سريع تهيه کرد.
جلبک
در سال ۲۰۱۳ ميلادي تحقيقي درباره جلبک ها نشان داد ميکروجلبک ها از دي اکسيد کربن موجود در جو تغذيه و پروتئين، کربوهيدرات و مواد ديگري توليد مي کنند. در اين اواخر تحقيق ديگري نيز تاييد کرد که برخي انواع خاص جلبک براي قلب مفيد هستند زيرا مقادير کلان اومگا ۳ و اسيدهاي مغذي در خود دارند. البته تاکنون در برخي مواد غذايي از جلبک نيز استفاده شده است مانند نوشيدني و روغن خوراکي.
قهوه آماده
تصور کنيد صبح ها به جاي آنکه با کرختي و خواب آلودگي براي خود يک فنجان قهوه آماده کنيد، کافي است که يک مکعب آدامس مانند که رويه شکري و طعم قهوه دارد را بخوريد تا خواب از سرتان بپرد.
نوتروباکس يک استارت آپ تازه کار در سيليکون ولي است که اين مکعب ها يا قهوه جويدني را ساخته است. اين مکعب ها از قهوه دم شده تهيه مي شوند و هدف از خوردن آن ايجاد هوشياري و تمرکز است. به هرحال استفاده از آنها خيلي راحت تر از دم کردن قهوه خواهد بود. هرکدام از اين مکعب ها دقيقا يک لقمه هستند و معادل نيم فنجان قهوه به حساب مي آيند. کارشناسان صنعت غذايي معتقدند در آينده اين روند هم جاي خود را باز خواهد کرد و علاوه بر قهوه هاي جامد شاهد محصولات ديگري هم در بازار خواهيم بود که با استقبال مصرف کنندگان روبرو مي شوند.
حشرات
هرچند شايد عده اي ايده خوردن حشرات را نپسندند اما نمي توان احتمال تغذيه انسان از حشرات را در آينده ناديده گرفت. براساس گزارش سازمان غذا و کشاورزي سازمان ملل برخي حشرات قابل خوردن هستند. اين دسته پروتئين بالا، ويتامين و آمينو اسيدهاي مفيد براي انسان را در بردارند.
علاوه بر ويژگي هاي غذايي حشرات، تغذيه از آنها آسيب کمتري به زمين مي رساند. درهمين راستا FAO در گزارش خود اشاره مي کند پرورش جيرجيرک به عنوان يک منبع غذايي هزينه اي شش برابر کمتر از پرورش گاو دارد. علاوه برآن حشرات گازهاي گلخانه اي کمتري توليد مي کنند و دورريز پرورش آنها نيز ارگانيک است. در حال حاضر نيز در فرانسه شرکتي مشغول بررسي پرورش حشرات در مقياس بزرگ است.
همبرگر گياهي
تاهمين اواخر «وجي برگر» يا همبرگر گياهي غذايي دست نيافتني بود. اما اکنون استارت آپ هاي مختلف گوشت و مواد جايگزين مختلفي در آزمايشگاه توليد مي کنند. درهمين راستا شرکتي به نام Impossible Food کار خارق العاده اي انجام داده است. اين شرکت برگري با پايه سبزيجات ساخته که به نظر خوشمزه مي رسد.
اما اين تنها شرکتي نيست که سعي دارد غذاهاي معمولي با مواد اوليه تازه اي به بازار عرضه کند. ماست و پنير خامه اي Kite Hills از ترکيب بادام ساخته شده اند. اين ترکيب چنان خوش طعم است که کسي متوجه تغيير مواد اوليه آن نمي شود.
البته گياهخواري پديده تازه اي نيست. برخي به دليل حمايت از حيوانات يا تاثير آن بر سلامت بدن انسان از خوردن گوشت امتناع مي کنند. از سوي ديگر در فرهنگ هاي مختلف مانند فرهنگ هندي گياهخواري از ديرباز وجود داشته است. اين درحالي است که طبق آمار موجود ۳.۳ درصد جمعيت آمريکا،۲تا ۵ درصد جمعيت سوييس،۱۰ درصد جمعيت سوئد،۷تا ۱۰ درصد مردم ايتاليا گياهخوارند. بنابراين مي توان غذاهاي گياهي را در آينده يک روند مهم در صنعت غذايي جهان به شمار آورد.
مايعات جايگزين غذاي جامد
در سال هاي آتي روند معکوس جامدسازي نوشيدني ها نيز رشد خواهد کرد. به عبارت ديگر در سال هاي آينده نوشيدني هايي توليد مي شوند که مواد مغذي يک غذاي کامل را دارند. البته چنين نوشيدني هايي به صورت محدود هنوز هم در بازار وجود دارند. شرکت Soylent توليد کننده مايعات غني شده است. اين شرکت ادعا مي کند محصولاتش قابليت تامين ۲۰ درصد ويتامين ها و مواد معدني مورد نيازبدن انسان را دارند. البته طعم محصولات آن نيز خوب است.
براساس آمارهاي به دست آمده در سال ۲۰۱۵استقبال مردم از مايعاتي که در حقيقت غذاي کامل هستند، مانند Soylent, Joylent و غيره قابل توجه بوده است. به طوريکه پيش بيني مي شود فروش آن ها در ۲۰۱۶ ميلادي به ۱۱۰ ميليون دلار رسيده باشد.
غذاهايي با صداي خاص
تاکنون دانشمندان ثابت کرده اند بو و ظاهر غذا روي آنچه مي خوريم تاثير مي گذارند. اما تاثير صدا بر طعم غذا يک حوزه در حال گسترش تحقيقات است.
در اين اواخر گزارشي از دانشگاه آکسفورد، نشان مي دهد برخي اصوات خاص سبب مي شوند طعم غذا تلخ تر يا شيرين تر شود.
پروفسور راسل جونز که در اين تحقيق شرکت داشت، مي گويد: هيچ تجربه اي فقط مربوط به يک حس نيست. درست به همان اندازه که به بو و ظاهر غذا اهميت داده مي شود، صوت هم در طعم غذا تاثيرگذارست.
درهمين راستا سرآشپز هستون بلومنتال اين دو را بايکديگر ترکيب کرده و غذايي به نام «صداي دريا» در رستوران خود سرو مي کند. اين غذا همراه با پخش صداي موج دريا براي مشتريان سرو مي شود. به گفته او اين صدا باعث مي شود غذا تازه تر بماند و البته طعم بهتري داشته باشد.
تحول، تنها بخش ثابت در فناوري مواد غذايي
در هر حال با توجه به پيشرفت روزافزون فناوري در تمام عرصه ها از يک سو و نگراني از کمبود مواد غذايي در آينده به طور حتم نسلهاي بعدي غذاهايي متفاوت با پدران خود را خواهند چشيد. بسياري از اين غذاها مورد استقبال قرار مي گيرند و برخي ديگر پس زده مي شوند. اما نکته ثابت در اين باره پابرجايي جوهر تغيير در صنعت موادغذايي است.