نگرانی درباره گسترش شبکه اینترنت ناکارآمد

غلامی اظهار داشت: امروز دلسوزان نظام، به حق بر ضرورت راه‌اندازی سریع تر شبکه ملی اطلاعات تاکید می‌کنند. دولت‌های ما طی دهه اخیر در راه اندازی این شبکه، وقت را تلف کرده‌اند. البته وقتی از شبکه ملی اطلاعات صحبت می کنیم، باید منظورمان از این شبکه روشن باشد. نمی توان به اسم شبکه ملی اطلاعات، گنجشک را به جای قناری رنگ کرد و تحویل مردم داد!

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا افزود: شبکه ملی اطلاعات یک سیستم پیشرفته اطلاعاتی- ارتباطاتیِ داخلی است که هرگونه اتصال به اینترنت جهانی نیز از طریق این سیستم و با دروازه‌ها و کانال‌های آن انجام می‌شود. شبکه ملی اطلاعات چیزی نیست که توسط خارجی‌ها برای ما ایجاد شود، بنابراین سیستمی است که باید لزوماً از سوی متخصصان ایرانی و دارای معماری محرمانه باشد.

وی با اشاره به چند ویژگی اصلی این شبکه، توضیح داد: اول آنکه، این شبکه، گردش بخشی از اطلاعات که مربوط به کشور است را به داخل کشور محدود می‌کند و از خروج بی‌ثمر و البته مخاطره آمیز اطلاعات به بیرون مرزها جلوگیری می‌کند. باید توجه داشت که امروز، بخشی مهمی از اطلاعاتی که در کشور تبادل می‌شود، صد در صد مربوط به داخل ایران است و نیازی به انبار کردن آن در خارج یا گردش آن در قلمرو بزرگ جهانی و تحمیل هزینه‌های گزاف این کار به مردم نیست.

غلامی ادامه داد: دوم آنکه، شبکه ملی اطلاعات، با نرم‌افزارهای امنیتی بسیار قوی و تو در تو، سایت‌های مهم نظیر بانک‌ها و سازمان‌های صنعتی و غیره را از حملات و دستبردهای داخلی و جهانی محفوظ نگه می‌دارد یا اثرات مخرب حملات را به شدت کاهش می‌دهد. سوم اینکه، شبکه ملی اطلاعات، زبان فارسی را به زبان اصلی اینترنت در ایران تبدیل می‌کند و علاوه بر اینکه امکان استفاده عموم مردم را از خدمات اینترنتی مهیا می‌کند، تولید محتوا به زبان فارسی را ده‌ها برابر اکنون افزایش می‌دهد.

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا افزود: چهارم آنکه، شبکه ملی اطلاعات، با ایجاد سرویس‌های خلّاقانه ایرانی، نظیر سرویس‌های متنوع ایمیل یا شبکه‌های اجتماعی و غیره، آنهم عمدتاً با محوریت شرکت‌های خصوصی نه دولتی، نه تنها حریم خصوصی مردم را به حریمی امن مبدل می‌کند، بلکه جلوی ورود بخش مهمی از آلودگی‌ها را به فضای مجازی کشور می‌گیرد. پنجم اینکه، شبکه ملی اطلاعات، با زمینه‌سازی برای شکل‌گیری استخرهای بزرگ اطلاعاتی و راه‌اندازی نسل‌های تازه‌ای از موتورهای جستجو آن هم توسط شرکت‌های خصوصی، امکان دست‌یابی راحت‌تر متخصصان به اطلاعات مفید و سازنده از شبکه اینترنت را دوچندان می‌‌کند.

وی ادامه داد: ششم اینکه، شبکه ملی اطلاعات با ایجاد دروازه‌های هدفمند برای اتصال شبکۀ داخلی اینترنت به شبکۀ جهانی اینترنت و تقویت سیستم فیلترینگ موجود، به مثابه یک عامل تشویقی، سرعت دسترسی به سایت‌های مفید را افزایش و قیمت آن را به شدت کاهش می‌دهد.

غلامی تصریح کرد: به عبارت دیگر، در شبکه ملی اطلاعات سه لیست از سایت‌ها تهیه می‌شود: لیست سیاه که شامل سایت‌های آلوده و مخرب به حساب می‌آید که سیستم فیلترینگ زمینه دسترسی به آنها را ناممکن می‌سازد. لیست سفید که شامل سایت‌های مفید و سازنده می‌شود و در شبکه ملی اطلاعات، دسترسی به این سایت‌ها با عالی‌ترین سرعت و ارزان‌ترین قیمت میسر می‌شود و لیست سوم، لیست خاکستری است که دسترسی به آنها با سرعت معمولی و قیمت نسبتاً گران برای همگان ممکن خواهد بود.

 رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا افزود: با این ترتیب، کسانی که از سایت‌های مفید شبکه جهانی اینترنت استفاده خواهند کرد، از دولت جایزه خواهند گرفت و معدود کسانی که به دنبال استفاده از بخش‌های آلوده اینترنت هستند با سرعت کم و قیمت بالا جریمه می‌شوند. معتقدم این امر در ترویج اینترنت پاک در ایران بسیار موثر خواهد بود.وی تاکید کرد: در کل، باید توجه داشت، شبکه ملی اطلاعات در ایران، یعنی بالاترین پهنای باند و بالاترین سرعت. یعنی رضایت مردم به ویژه در استفاده از سرویس‌های عمومی افزایش چشم‌گیری خواهد یافت و آثار این رضایت در زندگی فردی و اجتماعی هویدا خواهد شد. البته توجه داشته باشید، شبکه ملی اطلاعات باید به نحوی طراحی شود که تصور وجود دو شبکه اینترنت به‌وجود نیاید.

غلامی اظهار داشت: در حقیقت، در داخل کشور، همه از طریق شبکه ملی اطلاعات وارد شبکه جهانی اینترنت می‌شوند اما با ترتیبی که ذکر شد. ممکن است گفته شود در آینده دروازه های اینترنت جهانی از دست دولت‌ها خارج شده و دسترسی به شبکه جهانی اینترنت از طریق بالن یا ماهواره برای عموم میسر می‌شود. معتقدم که در این صورت نیز شبکه ملی اطلاعات همچنان آنقدر جذابیت خواهد داشت که بخش اعظم کاربران را به سمت خود بکشاند.

در این نشست رسول جلیلی اظهار داشت: طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی شبکه ملی اطلاعات جمهوری اسلامی به عنوان زیر ساخت ارتباطی فضای مجازی کشور تعریف شده است. طبق تعریف، این زیر ساخت فقط ارتباطی است و خدمات از آنها جدا شده است؛ به این ترتیب طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی، خدمات را جزء تعریف شبکه ملی اطلاعات نمی‌دانیم. این تعریفی گویایی است که تمام نهادها می‌توانند به آن استناد کنند.

این عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی افزود: فلسفه وجودی شبکه ملی اطلاعات، همانند لزوم برخورداری از بزرگراه‌های ارتباطی و دالان‌های هوایی متعلق به خودمان است؛ تا در مواقع ضرورت و احتیاط بتوانیم از مسیرهای متعلق به خودمان، به دور از امکان احاطه و مدیریت و سلطه دیگران استفاده کنیم. برخی ها ممکن است این تفسیر را از شبکه ملی اطلاعات داشته باشند که هدف از ساخت این شبکه، دیوار کشیدن دور نقشه جغرافیای فضای مجازی کشور است! به‌طور مشخص اعلام می‌کنم که هدف از ایجاد شبکه ملی اطلاعات، ایجاد شبکه‌ای داخل فضای فیزیکی و جغرافیایی ایران است با این هدف که مردم طعم ارزانی و سرعت سریع دسترسی به خدمات داخلی را بچشند.

وی ادامه داد: این کاری است که در سایر کشورها نیز انجام شده و بسیاری از کشورها به سمت ایجاد مراکز تبادل داده داخلی (IXP) رفته‌اند. در این مراکز، تبادل اطلاعات داخلی بدون دخالت دروازه بین الملل انجام می‌شود و البته همه چیز تحت نظارت وزارت محترم ارتباطات و کمیسیون تنظیم مقررات است. در سال گذشته نیز در پروژه قابل تقدیر، پایلوت راه‌اندازی مرکز IXP شرکت ارتباطات زیرساخت، به شکل نمونه اجرا شد.

جلیلی تصریح کرد: تقاضایم از وزارت ارتباطات این است که مدل ایجاد مراکز IXP را توسعه بدهد تا بخش عمده‌ای از نیازمندی‌های داخلی فراهم شود. علاوه بر این، برای تحقق بهتر مراکز IXP نیاز به انتقال سایت‌ها به داخل ایران است، عوامل مختلفی نیز بر ترغیب به انتقال سایت‌ها به داخل ایران وجود دارد که از آن جمله می‌توان به تسهیل و حتی تساهل در برخورد با تولید کنندگان داخلی و ایرانی پهنای باند، برق ارزان، و اتصال ارزان به بزرگراه‌های زیرساختی-ارتباطی کشور اشاره کرد.

وی ادامه داد: در این راستا، در دو سال گذشته، کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی به تعیین تعرفه خدمات داده داخلی ورود کرده بود. این کمیسیون، با این استدلال با موضوع برخورد کرده بود که برای کسانی که اقدام به تولید پهنای باند داخلی می‌کنند ارزش پهنای باند داخلی تولید شده معادل صرفه جویی حاصل از عدم پرداخت به فروشندگان پهنای باند خارجی تعیین و تمام یا بخشی از آن به تولید کنندگان داخلی پهنای باند تحویل شود.

در ادامه این نشست، مهدی صرامی، مدیرعامل مجمع فعالان فضای مجازی انقلاب اسلامی (فرا)، بحث شبکه ملی اطلاعات را یکی از مهمترین تکالیف قانونی که معطل مانده است دانست و ادامه داد: عده‌ای که معتقدند شبکه ملی اطلاعات تعریفی ندارد و ابهام دارد، اطلاع کافی از قوانین ندارند و متاسفانه بعضا در مسندهای اجرایی هم چنین ادعاهایی را مطرح می‌کنند. شبکه ملی اطلاعات در ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه به روشنی تعریف شده و زمان و ضرب‌العجل مشخصی هم برای اجرای آن در نظر گرفته شده است و الان بیش از یک سال و نیم از زمان تاخیر در اجرای آن می‌گذرد اما با مختصات لازم شاهد اجرای آن شبکه در کشور نیستیم.

وی گفت: لوازم اجرایی شبکه ملی اطلاعات که طرحی پیشرفته است و همه ظرفیت‌ها باید در خدمت پیشبرد اهداف این طرح راهبردی ملی قرار گیرد نیازمند اتفاق نظر در دولت و مسئولان مختلف است که در شورای عالی فضای مجازی هم این موضوع دنبال شده و نیازمند این است که دولت با همت بیشتری این موضوع را تحت نظر شورای عالی فضای مجازی دنبال کند.

صرامی یادآور شد: خوشبختانه طرح این شبکه پیشرفته به موقع در برنامه توسعه در نظر گرفته شد چرا که با اتفاقات یک سال گذشته و بعد از افشاگری‌های اسنودن دیدیم که رویترز ۸ ماه پیش در گزارشی اشاره کرد که با توجه به ضعف‌های جدی اینترنت موجود (که تحت مدیریت آمریکا اداره می‌شود)، کشورهای پیشرفته از جمله آلمان، روسیه، چین، فرانسه و قدرت‌های نوظهور آمریکای لاتین موضوع شبکه ملی اطلاعات را به طور جدی در دستور کار قرار دادند و در حال توسعه و گسترش ابر اطلاعات ملی خود در فضای مجازی هستند. در آنجا پیش‌بینی شده بود که در آینده معماری معادل ارتباطات اینترنتی، ارتباط ابرهای اطلاعات ملی با هم خواهد بود و تشکیل شبکه های ملی اطلاعات برای هر کشوری به لحاظ اقتصاد و امنیت به صرفه تر از اینترنت موجود خواهد بود.

این فعال فضای مجازی گفت: ویژگی‌ اصلی شبکه ملی اطلاعات این است که بسته‌های اطلاعاتی که مبدا و مقصد داخلی دارند بدون واسطه خارجی، صرفا از طریق داخل کشور مسیریابی ‌می‌شوند. مزیت‌های شبکه داخل در خدمت محتوا و کاربر داخلی قرار می‌گیرد و بدون اینکه خدمات دهنده‌های خارجی از دسترس خارج شوند، در رقابت سایت‌ها و خدمات دهنده‌های داخلی با نمونه های خارجی، کفه سایت‌های داخلی سنگینتر خواهد شد و کاربران بیشتری به سمت محتوا و خدمات بومی اقبال خواهند کرد.

وی با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات با مزیت‌هایی از جمله سرعت بالاتر، قیمت پایین‌تر و امنیت بیشتر به شکل خودکار و طبیعی در خدمت سایت‌ها و تولید کنندگان محتوای داخلی قرار خواهد گرفت، ادامه داد: برآورد ما این است که در سال اول تشکیل شبکه ملی اطلاعات با ویژگی‌های مصوب شورای عالی فضای مجازی، حداقل ۱۵۰ هزار شغل جدید ایجاد می‌شود که این مشاغل حول تولید محتوای بومی مبتنی بر فرهنگ اصیل اسلامی-ایرانی شکل خواهد گرفت و همچنین از خروج مستقیم بالغ بر ۳۰۰ میلیون دلار ارز سالانه از کشور جلوگیری می‌کند.

وی در ادامه به سه رکن اصلی شبکه ملی اطلاعات که ویژگیهای پیشرفته مذکور را موجب می‌شود، اشاره کرد و گفت: نخست IXP ملی، دوم؛ حمایت از CDNهای داخلی و سوم تعرفه تبعیضی برای مصرف پهنای باند داخلی سه رکن اساسی شبکه ملی اطلاعات است. طی ۲۰ سالی که شبکه اینترنت در کشور وارد شده بارها گفتیم که اینترنت کشور وابسته به خارج و دارای نواقص زیادی است؛ قیمت بالا، کیفیت پایین و ناامنی بالا از جمله این نواقص هستند که یکی از مشکلات اصلی فقدان رکن IXP داخلی است که نبود آن موجب می‌شود پهنای باند در داخل تولید نشود.

وی افزود: معتقدیم که پهنای باند مقوله‌ای تولیدی است اما اخیرا تازه برخی مسئولان به این موضوع ملتفت شده اند که می‌شود پهنای باند را در داخل تولید کرد و تا به حال برای درگاه تولید پهنای باند در معماری شبکه کشور طراحی لازم را نداشته اند و حتی اجازه ندادند بخش خصوصی بیاید و این درگاه را فعال کند. اتکای آنها به واردات پهنای باند خارجی در ازای خروج ارز و اطلاعات کاربران بوده و هست که ارمغان آن تاکنون توسعه اینترنت ناکارآمد، پرنقض و ناامن موجود است.

 وی افزود: رکن دیگر CDN است که تعدادی از شرکت‌های خصوصی داخلی ارایه دهنده خدمات دسترسی اینترنت برای صرفه اقتصادی خود راه‌اندازی کرده‌اند و از این طریق مزیت‌هایی را برای استفاده کنندگان داخل شبکه خود ایجاد کرده‌اند تا از مصرف زیاد پهنای باند خارجی و هدر رفتن منابع خود جلوگیری کنند. این امر نشان می‌دهد که اگر دولت از این نمونه‌ها حمایت کند و در شبکه ملی کشور آنها را در کنار خود ببیند می‌تواند برای تولید کنندگان داخلی مزیت ایجاد کند. نمونه های CDN فعال درون شبکه های متعلق به بخش خصوصی نشان می‌دهد که بخش خصوصی پیشرو است و برای بالا بردن امنیت اطلاعات و سرعت بیشتر حاضر است سرمایه‌گذاری کند و در این میان دولت باید حمایت و نقش رگولاتوری خود را به‌صورت سازنده ایفا کند.

صرامی ادامه داد: کسانی که مدعی‌اند اجرای شبکه ملی اطلاعات از نظر اقتصادی به صرفه نیست باید از خود سوال کنند علیرغم عدم حمایت شایسته دولت و حتی بعضا کارشکنی در مسیر شکل‌گیری CDNهای بزرگ داخلی، با چه انگیزه ای بخش خصوصی داخلی در این مسیر پیشقدم شده است؟

وی رکن سومی که در این میان باید به آن توجه شود را در نظر گرفتن تبعیض مثبت برای مصرف و تولید پهنای باند داخلی در رقابت با پهنای باند خارجی عنوان کرد و گفت: دولت برای پهنای باند داخلی، تعرفه‌هایی را تعریف کند که حدودا می‌تواند یک دهم تعرفه پهنای باند خارجی باشد که در شورای عالی فضای مجازی نیز به تصویب رسیده است و حتی فراتر از آن دولت حتی پول یا معادل آن برای تولید محتوا اختصاص دهد و یا تهاتر پهنای باند داخلی با خارجی را رونق بدهد که نیز از خروج ارز جلوگیری می‌شود و به تولید محتوای بومی رونق می‌دهد.

صرامی در ادامه توجه به این سه رکن را از لوازم «نهضت ملی تولید محتوای بومی» برشمرد و گفت: «شبکه ملی اطلاعات» مهمترین پیش نیاز «نهضت ملی تولید محتوا» است و تا زمانی که شبکه ملی اطلاعات با این ویژگی‌ها راه‌اندازی نشود، نهضت تولید محتوا در حد شعار باقی می‌ماند. اگر وزیر ارتباطات در شعار خود مبنی بر لزوم شکل گیری «نهضت تولید محتوا» صادق است باید بودجه سنگین بیش از ۲۰۰۰ میلیارد تومانی که در قانون بودجه ۹۳ برای تقویت شبکه داخلی در اختیار دارد را زیر نظر شورای عالی فضای مجازی و با برنامه ریزی دقیق مصرف کند. در غیر این‌صورت و با تاخیر مشاهده شده در اجرای این طرح پیشرفته ملی نگرانیم که وزارت ارتباطات شبکه اینترنت ناکارآمد، گران و ناامن امریکایی را با بودجه بیت المال مسلمین در کشور و تا اقصی نقاط روستاها گسترش دهد و با افزایش ضریب نفوذ اینترنت خارجی زمینه تهاجم فرهنگی دشمن و اتلاف منابع اقتصادی را فراهم آورد. در این‌صورت همنوا با برنامه دشمن خارجی در داخل نیز از جیب ملت «نهضت تهاجم محتوایی به مردم و خانواده ها» شکل خواهد گرفت.

فارس