مذاکرات هسته ای کنونی از نظر گستره اهداف طرفین ابعاد مختلفی را در بر می گیرد. به جرات می توان گفت که مهم ترین بعد تحرکات تیم ایرانی بر مدار رفع تحریم های شورای امنیت و همچنین تحریم های یک جانبه آمریکا می چرخد. بر هیچ کسی پوشیده نیست که نقش مهم را در این زمینه نه دولت بلکه کنگره آمریکا بر عهده دارد. سیستم تحریم های ایالات متحده بر اساس چارچوب اعمالی کنگره بوده و انواع تحریم های بانکی، مالی و انرژی بر اساس مصوبات این نهاد علیه ایران وضع شده اند.
مذاکرات هسته ای کنونی از نظر گستره اهداف طرفین ابعاد مختلفی را در بر می گیرد. به جرات می توان گفت که مهم ترین بعد تحرکات تیم ایرانی بر مدار رفع تحریم های شورای امنیت و همچنین تحریم های یک جانبه آمریکا می چرخد. بر هیچ کسی پوشیده نیست که نقش مهم را در این زمینه نه دولت بلکه کنگره آمریکا بر عهده دارد. سیستم تحریم های ایالات متحده بر اساس چارچوب اعمالی کنگره بوده و انواع تحریم های بانکی، مالی و انرژی بر اساس مصوبات این نهاد علیه ایران وضع شده اند.
ارتباطات ایران و آمریکا
این مهم از آن رو مطرح می شود که در بازه های زمانی گوناگون و در ادوار مذاکرات هسته ای، بسیاری از نمایندگان و مقامات کنگره از ضرورت مشورت بیشتر دولت با آنها جهت تصمیم گیری در حوزه تحریم ها شده اند. در تازه ترین موضع گیری ها نیز سه چهارم نمایندگان کنگره در نامه‌ای خطاب به باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کردند که اگر خواستار لغو تحریم‌ها علیه ایران به عنوان بخشی از یک توافق هسته‌ای است باید بیش از گذشته به خواسته‌های کنگره توجه کنند.
در این رابطه بیان چند نکته اهمیت دارد:
*کنگره آمریکا از آغاز مساله هسته ای ایران، بیشترین نقش را در اعمال تحریم ها علیه ایران ایفا کرده است و تقریبا تحریم های اساسی مربوط به حوزه انرژی و مبادلات مالی و بانکی توسط این نهاد وضع شده اند. اینکه دولت آمریکا تا چه حد برای رفع این تحریم ها مختار است، تا حدودی مبهم می باشد. کنگرة آمریکا در برخی موارد امکان لغو تحریم‌ها توسط رییس‌جمهور را پیش‌بینی می‌کند و بر این اساس رییس‌جمهور آمریکا با استفاده از اختیارات خود درخصوص لغو تحریم‌ها علیه بعضی از کشورها همچون پاکستان و برمه اقدام کرده‌است. در بعضی موارد رییس‌جمهور پس از گزارش به کمیته‌های خاص می‌تواند تحریم‌ها را لغو کند و در بعضی از موارد صرف تایید رییس‌جمهور مبنی بر حصول نتیجة مورد نظر، تحریم‌ها لغو می‌شود؛ یعنی رئیس جمهور رأسا می‌تواند برخی تحریم‌ها را لغو کند، ولی برای لغو برخی دیگر از تحریم‌ها نیازمند مجوز کنگره است. البته دستة دوم تحریم‌ها؛ یعنی آن‌هایی که لغو آنها نیازمند مجوز کنگره است را نیز رئیس جمهور می‌تواند موقتا و برای یک بازه زمانی خاص تعلیق نماید که اصطلاحا به آن "waiver” می گویند، ولی لغو نیازمند تصویب کنگره است.
* بر طبق توافقنامه ژنو نیز کنگره نقش انکار ناپذیری در عدم تشدید تحریم ها دارد. در متن این توافقنامه آمده است: دولت امریکا، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره از تحمیل تحریم های جدید هسته ای خودداری خواهد کرد. لازم به ذکر است که در همین دوره ۶ ماهه توافق ژنو کنگره و سنا تا مرز تصویب تحریم های جدید پیش رفتند که اوباما تهدید به وتوی آن کرد. این در حالی بود که اگر ۴ امضای دیگر در پای این طرح نگاشته می شد حتی اوباما هم قادر به وتوی آن نبود.
*در این چارچوب این مساله مطرح می شود که با وجود نقش بارز کنگره در تصویب و تشدید تحریم ها، دولت آمریکا چگونه می تواند تضمین دهد که در صورت انعقاد توافقنامه جامع، کنگره اخلالی در این روند به وجود نیاورد؟ به عبارت دیگر فرآیند چانه زنی می بایست به صورتی باشد که ایران تیم مذاکراتی آمریکا را به عنوان نمایندگان کلیت سیستم سیاسی این کشور به حساب آورد و هر گونه هزینه ناهماهنگی دولت و کنگره این کشور به خصوص در عرصه تحریم ها را متوجه دولت این کشور نماید. از این رو در چارچوب توافقنامه جامع می بایست هر توافقی که آمریکا ملزم به اجرای آن باشد، بدون قید هیچ گونه شرطی (با مضمون محدودیت اختیار دولت آمریکا) گنجانده شود.
*از نگاه دیگر شاید بتوان گفت که در عرصه مذاکرات هسته ای، این محدودیت عمل دولت آمریکا و اعمال اختیار و نقش کنگره بیشتر به یک بازی سیاسی در جهت فشار بیشتر بر ایران تبدیل شده است. بر مبنای این مدعا دولت آمریکا به عنوان بازیگر خوب و کنگره در نقش بازیگر بد تلاش دارند که هم ایران را به امتیاز دهی بیشتر متقاعد کنند و هم در صورت بازگشت برخی تحریم ها تحت هر عنوانی، مسئولیت آن را به ساختار سیاسی آمریکا و استقلال قوای این کشور ربط دهند. این بازی به دفعات در ماه های اخیر رخ داده است و هر بار که کنگره تهدید به اعمال تحریم های جدید کرده است، دولت آمریکا با واکنش منفی خود، این مساله را در این مقطع مذاکرات جدی با ایران به مصلحت ندانسته است و در نهایت برآیند آن به عنوان یک ابزار فشار در صحنه رایزنی ها علیه ایران استفاده شده است. در خوش بینانه ترین حالت نیز این مساله به منزله باج خواهی کنگره از دولت آمریکا می باشد که استقلال دولت در عرصه مذاکرات را زیر سوال می برد و البته هیچ مسئولیتی متوجه تیم ایرانی نخواهد کرد.
بولتن نیوز