عامل انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی كيست؟/ شهيد بهشتی يک ملت بود

سال 1360 کشورمان رویدادهای مهمی از تاریخ دهه آغازین انقلاب اسلامی را به خود دیده است، فرار خفت بار رجوی و بنی‌صدر، ترور نافرجام آیت‌الله خامنه‌ای، انفجار دفتر حزب جمهوری، انفجار نخست وزیری، درگیری‌های خیابانی مسلحانه و لطمات جنگ ناجوانمردانه که بر ملت وارد می شد، همه وقایعی بودند که مقاومت ملت ایران را به رخ جهانیان می‌کشید.

انفجار تروریستی 7 تیر ماه 1360 از بزرگترین انفجارهای تروریستی تاریخ جمهوری اسلامی ایران است كه طی آن آیت‌الله بهشتی و 72 تن از مسئولان نظام كه عمدتا از اعضای حزب جمهوری اسلامی بودند ترور شده و به شهادت رسیدند.
 
در این گزارش به بازخوانی این فاجعه بزرگ می‌پردازیم

شب 7 تیر ماه 1360 یکبار دیگر ددمنشان جهانخوار بر قامت استوار مردان خدا از پشت خنجر کوفتند و به گمان خود کوشیدند که میدان را تهی کنند و قامت استوار ملتی را که چنین بپا خاسته است در هم شکنند؛ اما هر قطره خونی که چکید، گواه پایدار جنایت جهانخواران شد و هر مردی که در خون غلطید هزار مرد، استوارتر و مصمم‌تر راهی میدان کرد؛ میدانی که نیروی اهریمنی باطل در برابر حق جز شکست ره بجائی نخواهد جست.


 عزل بنی صدر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی 

روز سه‌شنبه 30 /3 /1360 طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر در مجلس شورای اسلامی بررسی و با 177 رای موافق، 12 رای ممتنع و یک رای مخالف تصویب شد و روز اول تیرماه، حضرت امام خمینی(ره) حکم عزل بنی‌صدر را از مقام ریاست جمهوری صادر کردند.
 
سازمان مجاهدین خلق پس از این وقایع، در 30 خرداد 1360، اعلام كرد كه فعالیت‌های این سازمان وارد فاز نظامی شده است، موج این فعالیت‌ها به قدری گسترده بود كه از مردم عادی در كوچه و خیابان تا مسوولین شاخص نظام را در بر گرفت.

در جریان حادثه انفجار مسجد ابوذر كه روز قبل از فاجعه هفتم تیر به وقوع پیوست رهبر معظم انقلاب از ناحیه كتف راست مصدوم شدند و رگ‌ها و اعصاب دست راست ایشان نیز قطع شد.

 یک روز پس از سوء قصد به جان رهبر معظم انقلاب در ششم تیر ماه 1360، در ساعت 20 و 30 دقیقه شامگاه روز یکشنبه هفتم تیر ماه 1360، جلسه‌ای در سالن اجتماعات دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی واقع در سرچشمه تهران برگزار شد.

 روز هفتم تیر 1360 بر اثر انفجار بمب نیرومندی در سالن اجتماعات حزب جمهوری اسلامی، آیت‌الله بهشتی رئیس دیوان عالی كشور همراه با 72 تن از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی(وزیر، معاون وزیر، نماینده مجلس)كشور به شهادت رسیدند.

 این حادثه از جمله اقدامات تروریستی سازمان مجاهدین خلق ‌(منافقین) در سال‌های اولیه پس از پیروزی انقلاب محسوب می‌شود؛ شهید بهشتی در اجلاس دفتر مركزی حزب جمهوری اسلامی همراه با جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مقامات دولتی از جمله معاونین وازرتخانه‌ها در حال تبادل نظر با یكدیگر در زمینه مشكلات كشور بودند.

حادثه هفتم تیر شش روز پس از عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری و یك ماه قبل از فرار وی و مسعود رجوی سركرده سازمان مجاهدین خلق به فرانسه صورت گرفت، سه روز قبل از وقوع این حادثه، محمد جواد قدیری عضو كادر مركزی سازمان مجاهدین خلق و طراح اصلی انفجار مسجد ابوذر به دوستان خود با اطمینان خبر داده بود كه «روز هفتم تیر» كار یكسره خواهد شد.

وی روز ششم تیر نیز مجدداً به بعضی متهمین دستگیر شده سازمان تأكید كرده بود كه فردا یعنی روز 7 تیر 1360، كار نظام اسلامی تمام است.

در جلسه روز هفتم تیر پس ازتلاوت آیاتی از كلام‌الله مجید و اعلام برنامه، شهید آیت‌الله بهشتی آغاز سخن کرد؛ بحث روز درباره تورم بود اما عده‌ای از حاضران مجلس خواسته بودند كه راجع به انتخابات ریاست جمهوری نیز بحث شود.

 شهید بهشتی نیز در این زمینه سخنانی ایراد كرد و براساس نوار ضبط شده از اظهارات ایشان، آخرین جملات مشارالیه در لحظات قبل از انفجار چنین بود:

"ما بار دیگر نباید اجازه دهیم استعمارگران برایمان مهره سازی كنند و سرنوشت مردم ما را به بازی بگیرند. تلاش كنیم كسانی را كه متعهد به مكتب هستند و سرنوشت مردم را به بازی نمی‌گیرند انتخاب شوند."

 بازخوانی ترور/عامل انفجار که بود؟

عامل انفجار هفتم تیر، فردی به نام "محمد‌رضا كلاهی" دانشجوی دانشگاه علم و صنعت بود كه پس از پیروزی انقلاب به سازمان مجاهدین خلق پیوست و با حفظ این عضویت، ابتدا پاسدار كمیته انقلاب اسلامی خیابان پاستور شد و بعد با هدایت سازمان، به داخل حزب جمهوری اسلامی راه پیدا كرد. وی در حزب به عنوان مسئول دعوت‌ها برای كنفرانس‌ها و میزگردها و جلسات فعالیت داشت ضمن این که عهده دار مسئولیت حفاظت حزب نیز بود.


وی  بمب را با كیف دستی خود به داخل جلسه حزب جمهوری اسلامی واقع در نزدیكی چهار راه سرچشمه تهران انتقال داد و دقایقی قبل از انفجار، از ساختمان حزب خارج شد. پس از انفجار نیز مدتی در منزل یكی از اعضای سازمان متبوع خود مخفی و نهایتاً از طریق مرزهای غربی كشور به عراق گریخت. وی در عراق با یكی از اعضای سازمان منافقین ازدواج كرد. اما در 1370 در فهرست اعضای «مسئله‌دار» سازمان قرار گرفت، در 1372 از سازمان جدا شد و در 1373 از عراق به  آلمان گریخت.

در فاجعه هفتم تیر علاوه بر شهید ‌آیت‌الله بهشتی رئیس دیوان عالی كشور، 72 نفر دیگر از جمله 4 وزیر، چند معاون وزیر، 27 نماینده مجلس و جمعی از اعضای حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسیدند.


امام خمینی(ره) در پیامی كه به این مناسبت فرمودند: «این كوردلان مدعی مجاهدت برای خلق، گروهی را از خلق گرفتند كه از خدمتگزاران فعال و صدیق خلق بودند. امام تأكید كردند «بهشتی مظلوم زیست و مظلوم مرد و خار چشم دشمنان اسلام بود.»

پیام امام خمینی(ره) در رابطه با فاجعه 7 تیر

 بسم الله الرحمن الرحیم

 انا لله و انا الیه راجعون

 "ملتی كه برای اقامه عدل اسلامی و اجرای احكام قرآن مجید و كوتاه كردن دست جنایتكاران ابرقدرت و زیستن با استقلال و آزادی، قیام نموده است و به خود باكی راه نمی‌دهد كه دست جنایت ابرقدرت‌ها از آستین مشتی جنایتكار حرفه‌ای بیرون آید و بهترین فرزندان راستین او را به شهادت رساند مگر شهادت ارثی نیست كه از موالیان ما كه حیات را عقیده و جهاد می‌دانستند و در راه مكتب پر افتخار اسلام با خون خود و جوانان عزیز خود، از آن پاسداری می‌كردند به ملت شهید پرور ما رسیده است، مگر عزت و شرف و ارزش‌های انسانی گوهرهای گران‌بهایی نیستند كه اسلام صالح این مكتب عمر خود و یاران خود را در راه حراست و نگهبانی از آن وقف نمودند.

 مگر ما پیروان پاكان سرباخته در راه هدف نیستیم كه از شهادت عزیزان خود به دل تردیدی راه دهیم، مگر دشمن قدرت آن دارد كه با جنایت خود مكارم و ارزش‌های انسانی شهیدان عزیز ما را از آنان سلب كند، مگر دشمنان فضیلت می‌توانند جز این خرقه خاكی را از دوستان خدا و عاشقان حقیقت بگیرند.

بگذار این ددمنشان كه جز به (من) و ماهای خود نمی‌اندیشند (یاكلون كما تاكل الانعام)، عاشقان راه خدا را از بند طبیعت رهانده و به فضای آزاد جوار معشوق برسانند. ننگتان باد ای تفاله‌های شیطان، و عارتان باد ای خود فروختگان به جنایتكاران بین المللی كه در سوراخ‌ها خزیده و در مقابل ملتی كه در برابر ابرقدرت‌ها برخاسته است به خرابكاری‌های جاهلانه پرداخته‌اید، عیب بزرگ شما و هوادارانتان آن است كه نه از اسلام و قدرت معنوی آن و نه از ملت مسلمان و انگیزه فداكاری او اطلاعی دارید.

شما ملتی را كه برای سقوط رژیم پلید پهلوی و رها شدن از اسارت شیطان بزرگ، ده‌ها جوان عزیز خود را فدا كرد و با شجاعت بی‌مانند ایستاد و خم به ابرو نیاورد نشناخته‌اید.

شما ملتی را كه معلولاتشان در تخت‌های بیمارستان‌ها آرزوی شهادت می‌كنند و یاران را به شهادت دعوت می‌كنند، نشناخته‌اید. شما كوردلان با آنكه دیده‌اید با شهادت رساندن شخصیت‌های بزرگ صفوف فداكاری در راه اسلام فشرده‌تر و عزم آنان مصم‌تر می‌شود، می‌خواهید با به شهادت رساندن عزیزانی چون شهید بهشتی و شهدای عزیز مجلس و كابینه با حربه ناسزا و تهمت‌های ناجوانمردانه حمله كردید كه آنها را از ملت جدا كنید و اكنون كه آن حربه از كار افتاد و كوس رسوائی همه‌تان بر سر بازارها زده شد در سوراخ‌ها خزیده و دست به جنایاتی ابلهانه زده‌اید كه به خیال خام خود ملت شهید پرور و فداكار را با این اعمال وحشیانه بترسانید و نمی‌دانید كه در قاموس شهادت واژه وحشت نیست.

اكنون اسلام به این شهیدان و شهید پروران افتخار می‌كند و با سرافرازی همه مردم را دعوت به پایداری می‌نماید و ما مصمم هستیم كه روزی رخش به بینیم و این جان كه از اوست تسلیم وی كنیم.

 ملت ایران در این فاجعه بزرگ 72 تن بیگناه بعدد شهدای كربلا از دست داد، ملت ایران سرافراز است كه مردانی را به جامعه تقدیم می‌كند كه خود را وقف خدمت به اسلام و مسلمین كرده بودند و دشمنان خلق، گروهی را شهید نمودند كه برای مشورت در مصالح كشور گردهم آمده بودند، ملت عزیز، این كوردلان مدعی مجاهدت برای خلق، ‌گروهی را از خلق گرفتند كه از خدمتگزاران فعال و صدیق بودند.

بهشتی مظلوم خار چشم دشمنان بود

گیرم شما با دكتر بهشتی، كه مظلوم زیست و مظلوم مرد و خار در چشم دشمنان اسلام و به خصوص شما بود، دشمنی سرسختانه داشتید، با بیش از 70 نفر بیگناه كه بسیارشان از بهترین خدمتگزاران خلق و مخالف سرسخت با دشمنان كشور و ملت بودند چه دشمنی داشتید، جز آنكه شما با اسم خلق از دشمنان خلق و راه صاف كنان چپاولگران شرق و غرب می‌باشید، ما گر چه دوستان و عزیزان وفاداری را از دست دادیم،‌ كه هر یك برای ملت ستمدیده استوانه بسیار قوی و پشتوانه ارزشمند بودند، ما گر چه برادران بسیار متعددی را از دست دادیم كه (اشداء علی الكفار رحماء بینهم) بودند و برای ملت مظلوم و نهادهای انقلابی سدی استوار و شجره ای ثمربخش بشمار می‌رفتند، لكن سیل خروشان خلق و امواج شكننده ملت با اتحاد و اتكال به خدای بزرگ هر كمبودی را جبران خواهد كرد.

 ملت ایران با اعتماد به قدرت لایزال قادر متعال همچون دریائی مواج به پیش می‌رود و در مقابل ابرقدرت‌ها وتفاله‌های آنان با صفی مرصوص ایستاده است و شما درماندگان عاجز را كه در سوراخ‌ها خزیده‌اید و نفس‌های آخر را می‌كشید به جهنم می‌فرستد و خداوند بزرگ پشت و پناه این كشور و ملت است.

 اینجانب بار دیگر این ضایعه عظیم را به حضور بقیة الله ارواحنا الفداء و ملت‌های مظلوم جهان و ملت رزمنده ایران تبریك و تسلیت عرض می‌كنم.

 من با بازماندگان شریف و عزیز این شهدا در غم و سوگ شریك و رحمت واسعه خداوند رحمان را برای این مظلومان و صبر و شكیبایی رابرای بازماندگان محترم آنان از درگاه خداوند متعال خواستارم. رحمت خدا و درود بی پایان ملت بر شهدای انقلاب از پانزده خرداد 42 تا 7 تیرماه 60 و سلام و تحیت بر مظلومان جهان و مظلومان ایران در طول تاریخ."

 روح الله الموسوی الخمینی

نهم تیرماه 1360

دیدگاه  رهبر فرزانه انقلاب در مورد شهید بهشتی

"مقام معظم رهبری" در مورد حادثه هفتم تیر سال 1360 گفتند: "یک جمله درباره حادثه هفتم تیر عرض کنیم و آن این است که شاید از همه ابعاد متعددی که این حادثه داشت، این بُعد جالب‌تر باشد که این حادثه، نشان داد که ضربه‌های سهمگینی از این قبیل هم حتّی نمی‌تواند به استحکام بنای جمهوری اسلامی که به ایمان و حضور مردم تکیه کرده است، خللی وارد کند. این حادثه، حادثه کوچکی نبود. چنین حادثه‌ای در هر نقطه دنیا کافی است برای فرو ریختن یک نظام. این همه اشخاص مؤثر، مهم، خوش فکرو مبارز به دست جنایت کار تروریست ها در یک لحظه از بین بروند ونظام آن را تحمل کند و از آن، وسیله‌ای برای استحکام هر چه بیش تر خود به وجود بیاورد. این چیز شگفت آوری بود. این برکت حضور و ایمان مردم، به برکت استحکام ساخت درونی نظام اسلامی بود و به فضل پروردگار، همیشه همین طور خواهد بود."


اسامى شهداى فاجعه 7 تیر
 
1-آیت الله دكتر سید محمد حسینى بهشتى - رئیس دیوان عالى كشور 2-رحمان استكى - نماینده مردم شهر كرد

3-دكتر سید محمد باقرى لواسانى - نماینده مردم تهران 4-دكتر سید رضا پاك نژاد - نماینده مردم یزد

5-علیرضا چراغ زاده دزفولى - نماینده مردم رامهرمز 6-حجت الاسلام غلامحسین حقانى - نماینده مردم بندرعباس

7-حجت الاسلام محمد على حیدرى - نماینده مردم نهاوند 8-حجت الاسلام سید محمد تقى حسینى طباطبائى - نماینده مردم زابل

9-عباس حیدرى - نماینده مردم بوشهر 10-دكتر سید شمش الدین حسینى نائینى - نماینده مردم نائین

11-سید محمد كاظم دانش - نماینده مردم شوش و اندیمشك 12-على اكبر دهقان - نماینده مردم تربت جام

13-دكتر عبدالحمید دیالمه - نماینده مردم بوشهر 14-حجت الاسلام دكتر غلامرضا دانش آشتیانى - نماینده مردم تفرش و آشتیان

15-حجت الاسلام سید فخر الدین رحیمى - نماینده مردم ملاوى لرستان 16-سید محمد جواد شرافت - نماینده مردم شوشتر

17-میر بهزاد شهریارى - نماینده مردم رودباران 18-حجت الاسلام محمد حسین صادقى - نماینده مردم درود و ازنا

19-دكتر قاسم صادقى - نماینده مردم مشهد 20-حجت الاسلام سید نور الله طباطبائى نژاد - نماینده مردم اردستان

21-حجت الاسلام حسن طیبى - نماینده مردم اسفراین 22-سیف الله عبدالكریمى - نماینده مردم لنگرود

23-حجت الاسلام عبدالوهاب قاسمى - نماینده مردم سارى 24-حجت الاسلام عماد الدین كریمى - نماینده مردم نوشهر

25-حجت الاسلام محمد منتظرى - نماینده مردم نجف آباد 26-عباسعلى ناطق نورى - نماینده مردم نور

27-مهدى نصیرى لارى - نماینده مردم لارستان 28-حجت الاسلام على هاشمى سنجانى - نماینده مردم اراك

29-دكتر حسن عباسپور - وزیر نیرو 30- دكتر محمد على فیاض بخش - وزیر مشاور و سرپرست سازمان بهزیستى كشور

31-دكتر محمود قندى - وزیر پست و تلگراف و تلفن 32-موسى كلانترى - وزیر راه و ترابرى

33-دكتر جواد اسد الله زاده - معاون بازرگانى خارجى وزارت بازرگانى 34-عباس ارشاد - معاون دفتر آموزش سازمان بهزیستى

35-مهدى امین زاده - بازرگانى داخلى وزارت بازرگانى 36-محمد صادق اسلامى - معاون پارلمانى و هماهنگى وزارت بازرگانى

37-مهندس محمود تفویضى زواره - معاون وزارت راه و ترابرى 38-دكتر هاشم جعفرى معبرى - معاون امور مالى وزارت بهدارى

39-ایرج شهوارى - معاون وزارت آموزش و پرورش 40-عباس شاهوى - معاون وزارت بازرگانى

41-دكتر حسن عضدى - معاون وزارت فرهنگ و آموزش عالى 42- على اكبر فلاح شورشانى - معاون ادارى و مالى وزارت آموزش و پرورش

43-حبیب الله مهمانچى - معاون امور پارلمانى و هماهنگ وزارت كار 44-غلامعلى معتمدى - معاون رفاه تعاون وزارت كار

45-سید كاظم موسوى - معاون وزارت آموزش و پرورش 46-حسن اجاره دار (حسنى ) - عضو شوراى مركزى حزب جمهورى اسلامى و سردبیر نشریه عروة الوثقى

47-عباس ابراهیمیان - عضو حزب جمهورى اسلامى 48-حجت الاسلام على اكبر اژه اى - عضو دفتر سیاسى حزب جمهورى اسلامى

49-على اصغر آقازمانى - عضو حزب جمهورى اسلامى 50-محمود بالاگر - عضو حزب جمهورى اسلامى

51-حسن بخشایش - عضو حزب جمهورى اسلامى 52-محمد پور ولى - عضو حزب جمهورى اسلامى

53-رضا ترابى - عضو حزب جمهرى اسلامى 54-مهندس مهدى حاجیان مقدم - مسئول آموزش واحد مهندسین حزب جمهورى اسلامى

55-محمد خوش زبان - عضو حزب جمهورى اسلامى 56-على درخشان - عضو شوراى مركزى حزب جمهورى اسلامى

57-جواد سرافراز - عضو شوراى مركزى حزب جمهورى اسلامى 58-حجت الاسلام حسین سعادتى - عضو حزب جمهورى اسلامى (مسئول آموزش شهرستانها)

59-حبیب الله مهدى زاده طالعى - عضو حزب جمهورى اسلامى 60-سید محمد موسوى فر - عضو حزب جمهورى اسلامى

61-محسن مولائى - عضو حزب جمهورى اسلامى 62-جواد مالكى - عضو شوراى مركزى حزب جمهورى اسلامى

63-حجت الاسلام عبدالحسین اكبرى مازندرانى ساوى - عضو هیاءت پنچ نفره كشاورزى منطقه مازندران

64-مهندس حسین اكبرى - مدیر عامل بانك كشاورزى 65-مهندس هادى امینى - عضو واحد مهندسین حزب مهندسین اسلامى

66-سید محمد پاك نژاد - عضو هیاءت مدیره چوب و كاغذ 67-محمد رواقى - مدیر شركت فرش ایران

68- مهندس توحید رزمجومین - عضو هیئت مدیره گروه صنعتى ملى 69-على اكبر سلیمى جهرمى - دبیر كل سازمان امور ادارى و اسستخدامى

70-جواد سرحدى - مدیر عامل سازمان تعاون مصرف شهر و روستا 71- محمد حسن محمد عینى

72-حبیب مالكى - فرماندار ایرانشهر 73-مهندس محمد على مجیدى - مشاور عمرانى وزارت كشور

حضرت امام خمینی رحمه ‏الله درباره این حادثه جان‏سوز فرمودند: «ملت ایران در این فاجعه بزرگ، 72 تن بی‏گناه، به عدد شهدای كربلا از دست داد».


دو روز بعد از فاجعه هفتم تیر، مردم برای تشییع شهدا، در میدان حسن آباد جمع شدند و به سوی بهشت زهرا به حركت درآمدند. شهدای پاك‏باخته در راه حق، یكی پس از دیگری بر روی دست‏‌های گرم و توان‏مند مردم به خاك سپرده می‏‌شدند و تا عصر آن روزفراموش نشدنی، 28 تن از شهیدان دفن شدند و تشییع بقیه، از جمله شهید مظلوم دكتر بهشتی، فردای آن روز با حضور پرشور مردم دنبال شد.

مهمترین دلایل ترور اعضاء کلیدی نظام

عامل اصلی وقوع فاجعه هفتم تیر، استكبار جهانی به سركردگی آمریكا بود. در واقع آنها وقتی نتوانستند از پیروزی انقلاب اسلامی جلوگیری كنند، به توطئه علیه جمهوری اسلامی روی آوردند. البته طرح‌های آنها از جمله حمله نظامی و شكست در صحرای طبس، كودتای نوژه، حمله نظامی صدام حسین و ... با شكست مواجه شد. در داخل كشور با تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی، پایه‌های اصلی نظام مستحكم و مجلس شورای اسلامی به دست نیروهای اصیل انقلابی و متدین افتاد.

 ارتش و سپاه قدرت یافتند و حزب جمهوری اسلامی نیز صحنه سیاسی كشور حضور فعالی داشت. در چنین شرایطی كه گروهك‌های داخلی مطرود مردم و مسئولان شده و از بعد خارجی نیز نظام اسلامی منسجم و مقتدر شده بود، همه نگاه‌ها و بغض و كینه‌ها متوجه حزب جمهوری اسلامی و دبیر كل آن آیت الله بهشتی شد. بنابراین اجرای برنامه‌ای برای حذف ایشان و دیگر اعضای حزب كه اكثراً از مجلسیان و سایر قوا بودند، در دستور كار معاندین نظام اسلامی قرار گرفت. البته انفجار دفتر حزب جمهوری معلول عوامل چندی بود كه از دیگر عوامل این فاجعه می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:

 بركناری بنی صدر از فرماندهی كل قوا و ریاست جمهوری؛ حركت مسلحانه منافقین؛ رخنه و نفوذ منافقین در نهادها، احزاب و ارگان های اسلامی و انقلابی؛ كوتاهی در حفاظت از مسئولین و شخصیت های نظام؛ تاثیر تبلیغات سوء و سانسور فكری بر روی اعضاء و هواداران گروهك های محارب؛ قاطعیت، صراحت و سازش ناپذیری مسئولین و شخصیت های خط امامی؛ پیروزی های ایران در جنگ تحمیلی؛ موفقیت‌های خط امام در عرصه سیاسی كشور.

گرچه نام معمار دستگاه قضایی کشور با واژه‌ مظلومیت پیوندی ناگسستنی دارد، اما این راست قامت جاودانه‌ تاریخ و این ملت برای ملت ما، همان مردی است که خار چشم دشمنان شد و در نهایت، مظلومانه از این زمین خاکی جدا شد.
او در سفر به آسمان‌ها، کوله‌باری از اندیشه‌های ناب و قلبی که هر لحظه برای خدمت به مردم می‌تپید را با خود به هم‌راه برد و اکنون آثار ارزشمند این شهید گران‌قدر است که می‌تواند چراغ راهی باشد برای هر یک از ما در مسیر رسیدن به اعتلا و پیشرفت...
او که خود را «شیفتگان خدمت نه تشنگان قدرت» معرفی کرده است، جان خود را نیز در همین راه خالصانه اهدا کرد تا بدانیم که لذت خدمت را حتی با شیرینی قدرت نمی توان درک کرد و اینجاست که باید با خدمت صادقانه، حلاوت زندگی را به معنا نشست.


آفرین ملت‌ها بر چنین مردانی که با خون خود مهر شرافت بر سند سرافرازی یک ملت کوبیدند و در راه آرمانشان به شهادت رسیدند، روحشان شاد، راهشان پایدار.