خطرپذیرتر شدن مراکز جمعیتی کشور در سایه گسترش روستا‌ها و شهر‌ها در پهنه گسل‌های لرزه‌زا

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، دکتر شهریار سلیمانی آزاد گفت: رخداد یک زمینلرزه متوسط و کم ژرفا با بزرگای ۵ و تخریب و تلفات قابل ملاحظه در شهر کاشمر در ظهر بیست و نهم خرداد ماه امسال، همچنان گویای ضعف عملکرد جامعه فنی- نظارتی بر انجام درست قانون لازم‌الاجرای ساخت و ساز مقاوم زمینلرزه‌های ایران (آیین‌نامه ۲۸۰۰) است و بس.

وی افزود: از نخستین پهنه‌های گسلی جنبا، بزرگ و با پیشینه لرزه‌خیزی اثرگذار شناسایی شده در ایران می‌توان به گسل بزرگ «کویر» یا همان گسل «درونه» اشاره داشت. در گذر زمان، این شکستگی بزرگ، کمانی و پی‌سنگی خاوری-باختری در قلب مناطق خشک و کم‌آب ایران‌زمین و در حاشیه بیابان لوت محلی مناسب برای دسترسی بشر به چشمه‌ها، حفر کاریز‌ها و دستیابی به منابع آب زیرسطحی بوده است.

سلیمانی تاکید کرد: از این روی، شکل‌گیری و گسترش مساحتی و جمعیتی روستا‌ها و شهر‌ها در این پهنه گسلی لرزه‌زا در گذر زمان رفته‌رفته آن‌ها را خطرپذیرتر نیز کرده است. وجود شهر‌هایی همچون کاشمر و تربت‌حیدریه با روستا‌هایی به غایت پرجمعیت، مؤید این موضوع در گستره خاوری ایران است.

پژوهشگر لرزه‌زمین­‌ساخت و مسؤول پروژه‌های پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی خاطر نشان کرد: در چنین شرایطی، با معضل عدم توجه به نظارت فنی بر اجرای طراحی‌های درست و بر پایه آیین‌نامه ۲۸۰۰ (به عنوان قانون لازم‌الاجرا) باید به مانند کیفر شدید برای دیگر قانون‌شکنی‌ها همچون قتل دست‌کم غیرعمد برخورد کرد ... و نه با جریمه نقدی. شوربختانه، بسیاری از ساختمان‌های احداث شده در شهر‌ها و روستا‌های ایران عزیز در شرایط فعلی حتی با رخداد زمینلرزه‌هایی با بزرگای متوسط و کم نیز تخریب سازه‌ای و تلفات انسانی می‌دهند. شاهد این مدعا نتایج گزارش‌­های فنی زمینلرزه‌های چند دهه اخیر در ایران است.

وی یادآور شد: در مقیاس کلانشهر‌ها نیز بر پایه پژوهش‌های چند دهه گذشته محققان لرزه‌زمین‌ساخت در منطقه تهران، دیدگاه فعلی ما از پهنه‌های گسلی دارای توان ایجاد زمینلرزه‌های اثرگذار و آسیب رسان در این خطه پرجمعیت و مهم بسیار بهتر از پیش است. به سبب لزوم شناخت هر چه دقیق‌تر گسل‌های مسبب زمینلرزه‌های قدیمی این گستره­ به سرعت در حال گسترش نیز، پژوهش‌های مرتبط زلزله‌شناختی و لرزه‌زمین‌ساختی در حال انجام و به‌روزرسانی هستند.

سلیمانی اظهار کرد: این مهم به این دلیل در حال پیگیری مجدانه است که شناسایی گسل‌های پی‌سنگی و لرزه‌زای بزرگ (هم در درون و هم در فاصله دورتر و در پیرامون این شهر که بر روی رسوبات آبرفتی ضخیم رود‌های شمالی آن بنا شده) می‌تواند نقشی کلیدی در خطرپذیری لرزه‌ای آن ایفا کند.

به گفته این محقق حوزه لرزه‌­زمین­‌ساخت، تشدید امواج لرزه‌ای در حال میرا شدن یک زمینلرزه رخ داده در فاصله دور و اثر مخرب آن بر ساختمان‌های بلند مرتبه بر روی آبرفت‌های سست و ضخیم، می­‌تواند از اساسی‌ترین این پیامد‌ها به شمار آید.

پژوهشگر لرزه‌زمین‌­ساخت و مسؤول پروژه‌های پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی تاکید کرد: از این رو، رخداد زمینلرزه ۳ ریشتری سی و یکم خرداد ماه امسال نیز که با وجود بزرگای کم، به روشنی گویای جنبایی لرزه‌ای و توان آسیب‌رسانی گسل‌های به­ اندازه کافی بزرگی همچون رباط‌کریم، آراد، سیاه‌کوه، پرند و کوشک‌نصرت است، باید در کنار دیگر گسل‌های شناخته شده این گستره مهم اقتصادی-جمعیتی مورد توجه قرار گیرد.