محققان پژوهشگاه صنعت نفت اخیرا با اجرای تحقیقاتی موفق شدند از نفت خام فوق سنگین قیر باکیفیت تولید کنند که اولین پالایشگاه نفت در قشم برای این منظور با طراحی محققان این پژوهشگاه در دست ساخت است.
فرایند تولید قیر با كیفیت از نفت خام‌های آسفالتینی كه از ابتدا به فرایند "تاپینگ" مشهور شد امروزه طرفداران بسیاری در داخل و خارج از كشور یافته است.
نفت‌های خام فوق سنگین آسفالتینی كه در اواسط دهه 80 از ارزش بسیار پایینی در بازار فروش نفت خام برخوردار بود امروزه به ارزش واقعی خود رسیده است. استفاده مناسب از هر نفت خام منجر به ایجاد ارزش افزوده مناسب خواهد شد. بر خلاف نفت‌های خام سبک كه برای تولید حداكثری فراورده‌های میان تقطیر قابلیت دارند برای نفت‌های خام فوق سنگین آسفالتنی با محدوده API 15 الی 20، تولید قیر در اولویت قرار دارد زیرا آسفالتین موجود در این نوع نفت خام، عامل بسیار موثری در بهبود كیفیت قیر خواهد بود.
در حال حاضر پژوهشگاه صنعت نفت، پتنت فرایند تولید قیر از نفت خام فوق سنگین آسفالتینی را به ثبت رسانده و آمادگی واگذاری دانش فنی مذكور به تمام شركت‌های سرمایه گذار داخلی و خارجی را دارد.
هم اینک اولین پالایشگاه نفت خام فوق سنگین در قشم با طراحی پژوهشگاه صنعت نفت و با ظرفیت 30 هزار بشكه در روز در حال احداث است.
پژوهشگاه صنعت نفت فرایند دیگری در ارتباط با نفت‌های خام فوق سنگین آسفالتینی تحت عنوان آسفالتین زدایی حرارتی توسعه داده است كه در آن بیش از 90 درصد از آسفالتینی و فلزات سنگین موجود در نفت خام به عنوان محصول فرعی جداسازی شده و قابلیت اضافه شدن به قیر و بهبود كیفیت آن را دارد.
محصول اصلی این فرایند، نفت خام سبک شده با 10 تا 15 درجه افزایش API است. مناسب‌ترین خوراک برای این فرایند، نفت‌های خام آسفالتینی با درجه API 10 تا 20 است و هر چه نفت خام سنگین‌تر و درصد آسفالتین آن بیشتر باشد عملكرد و بازده این فرایند افزایش می‌یابد.
این تكنولو‍ژی در ادغام با تكنولو‍ژی تاپینگ، بسیار سود آور بوده و بازگشت سرمایه آن كمتر از دو سال برآورد می‌شود.
حجم سرمایه گذاری برای این فرایند بسیار كم و در محدوده 500 تا 700 دلار به ازای هر بشكه است. این فرایند برای اولین بار در جهان ارائه شد و اختراع آن نیز به ثبت رسیده است.
با توجه به منابع عظیم نفت خام های فوق سنگین آسفالتینی در كشور از جمله میادین آزادگان و كوه موند، فرایندهای مناسب برای این نوع نفت خام در پژوهشگاه صنعت نفت توسعه داده شده و به این ترتیب تلاش می‌شود این منابع عظیم همراه با ایجاد تكنولوژی‌های جدید با مناسب‌ترین قیمت به فروش رفته و از موهبات پنهان این نوع نفت خام نیز استفاده بهینه صورت پذیرد.
اغلب پالایشگاه‌های كشور و جهان بر اساس نفت‌های خام سبک با محدوده درجه API بالاتر از 30 طراحی شده و قابلیت دریافت نفت‌های خام فوق سنگین از نوع آسفالتینی را ندارند زیرا مشكلات فراوانی در فرایند پالایش و تصفیه و همچنین تاسیسات آن پالایشگاه‌ها بوجود می‌آورد. بر این اساس ایجاد فرایندهای جدید برای این نوع از نفت خام، رسالت اصلی مراكز علمی و تحقیقاتی كشور و از جمله پژوهشگاه صنعت نفت بوده است. این نوع تكنولوژی‌ها باید علاوه بر سود اقتصادی قابل توجه، به حجم سرمایه گذاری اندكی نیز نیاز داشته تا بخش خصوصی متمایل به ورود به این عرصه باشد. تكنولوژی‌های تاپینگ و آسفالتین زدایی حرارتی هر دو از این نوع بوده و لذا این دو فرایند در ادغام با یكدیگر سود بسیار بالاتری به ارمغان می‌آورد بدون آنكه نیاز چندانی به افزایش حجم سرمایه گذاری داشته باشد.
با توجه به رویكرد بخش خصوصی به استفاده از این تكنولوژی‌ها، پژوهشگاه صنعت نفت آمادگی هر گونه همكاری برای واگذاری دانش‌های مذكور را اعلام کرده و از كلیه سرمایه گذاران تقاضا دارد با مراجعه به پژوهشگاه صنعت نفت نسبت به بهره برداری از دانش مذكور اقدام کنند.