در گذشته نه چندان دور، واژه اعتیاد، اغلب در مورد موادی چون تریاک و حشیش اطلاق می‌شد، اما امروزه به دلیل تنوع و گستردگی فراوان و روزافزون مواد اعتیادآور، این واژه مفهومی گسترده‌تر به خود گرفته، به طوری که بر اساس تحقیقات به عمل آمده، در حال حاضر بیش از 2000 ماده اعتیادآور در جهان وجود دارد.
سوداگران و قاچاقچیان مواد مخدر، به دنبال کسب منفعت بیشتر و ایجاد بازارهای مصرف جدید و با سوء استفاده از یافته‌های علمی محققان و برخی داروها و ترکیبات شیمیایی، اقدام به ساخت مواد اعتیادآور جدیدی کرده‌اند تا بتوانند افراد بیشتری را با سلیقه‌ها و ذائقه‌های مختلف به سمت استعمال مواد سوق دهند و به طور حتم در آینده نیز این فرآیند ادامه خواهد داشت و دامنه و دایره این مواد وسیع‌تر و گسترده‌تر خواهد شد. آنچه مسلم است اینکه، این مواد جدید بسیار مضرتر و خطرناک‌تر هستند، به طوری که فرد با اولین دفعات استعمال برخی از این مواد (گرچه به صورت تفننی یا از روی کنجکاوی) وابستگی شدید به آنها پیدا می‌کند و ترک نیز بسیار مشکل‌تر خواهد بود.
موضوعی که همه باید به آن توجه داشته باشیم این است که اعتیاد هیچ مرزی نمی‌شناسد و همه افراد به نوعی در معرض خطر اعتیاد هستند.
متاسفانه امروزه اعتیاد به عنوان یک تهدید و یک بحران در جهان و ایران (به سبب همجواری با دو کشور افغانستان و پاکستان با حدود 2000 کیلومتر مرز مشترک)، مطرح است و این در حالی است که موضوع مواد مخدر، ابزاری است در دست دشمنان برای تضعیف و ضربه زدن به نظام مقدس جمهوری اسلامی و عامل خطری است که در صورت برخورد نکردن صحیح و منطقی با آن، در آینده با مشکلات جدی‌تری مواجه خواهیم شد.
مقابله یا پیشگیری؟
صاحب‌نظران به این نتیجه رسیده‌اند که صِرف مبارزه با قاچاق مواد مخدر و برخورد فیزیکی با پدید اعتیاد، پاسخی منطقی به این تهدیدات نیست و در دراز مدت نتیجه مطلوبی نخواهد داد. اعتیاد، ریشه‌های روانی و اجتماعی مختلفی دارد و تا این علت‌ها برطرف نشود، معلول را که اعتیاد است نمی‌توانیم برطرف کنیم. برای معضل اعتیاد در کشور و شیوه‌های مقابله با این پدیده و معضل اجتماعی باید نقشه راه داشته باشیم و از آنجا که هیچ فرمول اجتماعی از یک جامعه به جامعه دیگر، صد درصد قابل تعمیم نیست، لذا متخصصان و صاحب‌نظران کشورمان با بهره‌گیری از فرهنگ بومی و آموزه‌های دینی و اعتقادی، باید راهکارهای مناسب را بیابند.
در حال حاضر سه نوع رویکرد متفاوت در خصوص مواد مخدر و اعتیاد مطرح است؛ رویکرد مقابله جدی و کنترل همه جانبه مواد مخدر، رویکرد پیشگیری و رویکرد درمان و کاهش آسیب که در کشور ایران با توجه به همجواری با کشورهای افغانستان و پاکستان، مبارزه با ورود مواد مخدر، ضرورتی انکارناپذیر است و باید با تمام توان و امکانات با آن مقابله و مبارزه کرد. از سوی دیگر، برای افرادی که هم‌اکنون درگیر اعتیاد هستند، باید برنامه‌ها و راهکارهایی به منظور جلوگیری از تشدید عوارض و آثار سوء مصرف مواد و کاهش آسیب اتخاذ شود تا پیامدهای زیانبار آن گریبان‌گیر دیگر افراد اجتماع نشود، از این رو موضوع کاهش آسیب در سال‌های اخیر مورد توجه جدی بسیاری از صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران این امر قرار گرفته است.
علی‌رغم تلاش‌های بسیار زیادی که در حوزه مبارزه با مواد مخدر و کاهش آسیب صورت گرفته، متاسفانه باز هم شاهد گرایش جوانان و نوجوانان کشورمان به انواع مواد اعتیادآور و روان‌گردان هستیم. این موضوع ما را به این نکته رهنمون می‌کند که اعتیاد یک پدیده چند وجهی و چند جانبه است و تک بعدی نگری به آن چاره‌ساز نیست.
بنابراین، باید تاکید و توجه ویژه به مقوله «پیشگیری» معطوف شود. پیشگیری ارجح‌تر و با صرفه‌تر از سایر جنبه‌های مبارزه با مواد مخدر است؛ لذا راه‌حل اساسی برای معضل اعتیاد در آینده، برنامه‌ریزی دقیق مبتنی بر اجرای منظم برنامه‌های پیشگیرانه و فرهنگ‌سازی مناسب، همچنین تهیه و اجرای طرح مهندسی فرهنگی کشور بر اساس اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر است.
برای پیشگیری از اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی در نسل جوان، باید خانواده‌ها با ارتباط نزدیک و موثر با فرزندانشان، مدارس با آموزش مهارت‌های فردی و اجتماعی و کل جامعه و رسانه‌ها با آموزش مداوم، نقش خود را به طور موثر در این زمینه ایفا کنند.
هر قدر نهادهای فرهنگی در زمینه فرهنگ و اعتقادات مذهبی در کشور
سرمایه‌گذاری کنند و معنویت و مکارم اخلاقی را به عنوان شاکله اصلی نظام
تربیتی در جامعه تقویت کنند، به همان اندازه می‌توان نسبت به عدم گرایش
جوانان به اعتیاد و از بین بردن زمینه‌های انحراف آنان امیدوار بود.
ایسنا