پدافند غيرعامل در راه آهن

قسمت اول

چکيده

راهها شريان هاي ارتباطي تمدن بشري بوده وهمراه با گسترش وتجهيز آنها زندگي بشر نيز توسعه يافته است ودر هر کجا و به هر دليل که به اين شريان ها خللي وارد شود کل سيستم اجتماعي آسيب مي بيند.امروزه يکي از اهداف مهم دشمن در از پاي در آوردن ملتي که مورد هجوم قرارداده آسيب هاي جدي به اين رگ هاي زندگي است‘بنابراين براي خنثي سازي اين ترفند دشمن بايد راه هاي مقابله با آن را شناخت و به کاربرد.

دراين مقاله در ابتداجهت آشنايي با پدآفند غير عامل تعاريفي دراين رابطه آورده شده وبعداز آن به بررسي روند تاريخي پدآفند غير عامل پرداخته شده است ودر ادامه ضرورت پدآفند غير عامل آمده است.نظريه واردن به عنوان يکي از مشهورترين نظريه هاي تاثير گذار در جنگ هاي دهه هاي اخير توضيح داده شده و همچنين نفش فرهنگ‘رسانه ها‘عمليات رواني‘سازه ها وشبکه هاي مجازي در آفند و پدآفند در عصر حاضر مورد بررسي قرار گرفته است و سپس تهديداتي که سيستم حمل ونقل ريلي را در جنگ هاي نوين مدنظر قرار مي دهد به همراه پيشنهادهايي به منظور مقابله با اين تهديدات آورده شده و در پايان با توجه به مطالب مطروحه نتيجه گيري به عمل آمده است.

مقدمه

حمله و ضد حمله از زماني که بشر پا به عرصه اين کره خاکي نهاد با زندگي او عجين شده است. هميشه کسي يا کساني بوده اند که خواسته يا ناخواسته مقاصد خودرا برافراد ديگر ترجيح داده و به طرق مختلف تلاش نموده اند که حقوق ديگران را پايمال نمايند و ديگراني که خودرادر نقطه از دست دادن جان‘مال‘ حيثيت مي ديده اند به دفاع از خويش پرداخته اند.

جنگ ودرگيري در طول تاريخ بشري تغيير شکل داده و هرروز پيچيده تر و به تبع آن دفاع سخت تر شده است.اگر زماني جنگ ها مستقيم و تنها بين نيروهاي نظامي بوده و يا فقط مقررهاي فرماندهي و استراتژيک مورد هجوم واقع مي شد امروزه تمامي افراد چه نظامي ‘چه غير نظامي ‘چه کودک‘چه برزگ و تمامي مکان ها چه استراتژيک‘چه غير استراتژيک و حتي عمومي و تمامي عرصه ها چه فرهنگي‘چه اقتصادي‘چه اجتماعي و غيرو مورد تهاجم دشمن قرارمي گيرد. دشمن سعي دارد که با بيشترين خسارت و کمترين هزينه به اهداف خوددست يابد.براين اساس دفاع غير نظامي يا به تعبير خاص تر پدآفند غير عامل هر روز نقش و جايگاه مهم تري در ايستادگي و مقاومت يک ملت در برابر زياده خواهي هاي دشمن ايفاء مي نمايد.

در اين مقاله تلاش برآن است که علاوه بر شناخت شيوه هاي حمله دشمن‘ تهديداتي که متوجه سيستم حمل ونقل ريلي به عنوان يکي از زير ساخت هاي استراتژيک چه در زمان جنگ و چه صلح مي باشد را مطرح نموده وسپس پيشنهاد هايي براي مقابله با اين تهديدات داده شده است.

تعاريف

پدآفند

از نظر واژه شناسي ‘واژه پدافند از دو جزء "پد" و"آفند" تشکيل شده است.در فرهنگ فارسي"پاد" يا"پد" پيشوندي است که به معاني " ضد، متضاد، پي و دنبال"بوده و هر گاه قبل از واژه اي قرار گيرد معناي آن را معكوس مي نمايد. واژه "آفند"نيز به معني" جنگ ، جدال ، پيكار و دشمني " است.

عامل

واژه‌ای عربی و به معنای "کار کننده" است.

غير عامل

این واژه با ترکیب "غیر" ساخته شده است و "غیر" در زبان فارسی به معنی "نا" و "بی" است که چون بر سر اسم یا صفتی بیاید، آن را منفی می‌کند (دهخدا، 1372، 14901) و در اصطلاح نظامی به معنای دفاع غیر نظامی است.

پدآفند عامل

به كارگيري اقدامات آفند ي و تهاجمي با هدف ممانعت از پيش روي دشمن و يا به عبارت ديگر "پاسخ به آتش با آتشي قوي تر وکوبنده تر"

دكتر اصغريان جدي وجه تمايز بين پدافند عامل و غيرعامل را "عامل انسان" مي داند .به اين معنا كه پدافند عامل را ابزاري مي داند كه نياز به مديريت مستقيم و كاربري انساني دارد و مشتمل بر ابزار و آلات جنگي ، سازماندهي ، آموزش و مديريت نيروهاست كه در شرايط عدم حضور انسان ، آن ابزار به خودي خود فاقد اعتبار است .در حالي كه پدافندغيرعامل را امكانات معماري در زمينه مهندسي جنگ مي داند، مانند پناه گرفتن درون سنگر يا استقرار در نقاط مرتفع که راندمان را افزايش خواهد داد.

پدافند غير عامل

در منابع لاتين معادل دقيق "پدآفند غير عامل" Passive Defence به کاربرده مي شود ولي عبارت "پدآفند غير عامل" به صورت هاي مختلفي بيان شده است که عمدتا درنکته "محافظت از غير نظاميان" داراي وجه اشتراک هستند.

دررديف (ب)ماده(1) از آيين نامه اجرايي بند (11)ماده (121) قانون برنامه چهارم توسعه کشور‘تعريف پدآفند غيرعامل بدين شرح ارايه شده است" مجموعه اقدامات غيرمسلحانه اي كه موجب كاهش آسيب پذيري نيروي انساني، ساختمان ها و تاسيسات، تجهيزات و شريان هاي كشور در مقابل عمليات خصمانه و مخرب دشمن و يا كاهش مخاطرات ناشي از سوانح غيرطبيعي مي گردد، پدافند غيرعامل ناميده مي شود.

در مبحث 21 مقررات ملي ساختمان(پدآفند غير عامل) هر اقدام غير مسلحانه اي را كه موجب كاهش آسيب پذ يري‘نيروي انساني، ساختمان ها، تاسيسات، تجهيزات، اسناد و شريان هاي كشور در مقابل تهديدات انسا ن ساز گردد، پدافندغيرعامل خوانده مي شود.

دفاع غير نظامی

در منابع لاتين‘ عبارت "دفاع غير نظامي" يا "دفاع شهري" برابر با عبارت "Civil Defence" است که مفهوم دو بعدي است.درگروه اول‘ دفاع غير نظامي " محافظت از غير نظاميان در شرايط جنگي " معرفي مي شود و از اين رو مشتمل بر "بخشي ازدفاع ملي است که درپي تمهيدات لازم به منظور کسب آمادگي کافي دربرابر هرگونه حمله احتمالي يا باج خواهي از يک کشور " مي گردد.طبق اين تعريف دفاع غيرنظامي بايد" ايمني اکثريت جمعيت غير نظامي کشورو ادامه حيات آنان را (درزمان جنگ) تضمين نمايد.

در اين گروه از تعاريف "نحوه مواجهه و مقابله با آثار ناشي از حملات نظامي" مورد تاکيد قرارداردواز اين رو عبارت "دفاع غيرنظامي" از نظر مفهومي معادل عبارت" پدآفند غير عامل" محسوب مي شود.

در گروه دوم دفاع غير نظامي بر "محافظت از شهروندان در برابر آثار بلايا" تاکيد مي نمايد و بنابراين طيف اهداف‘اقدامات و روش هاي مقابله ‘گسترش مي يابد.به همين دليل مي توان تعريف اخيراز دفاع غيرنظامي را يک تعريف عام محسوب نمود که پدآفند غير عامل بخشي از آن محسوب مي شود.

اصول پدافند عامل

مجموعه اقدامات بنيادي و زير بنايي است كه در صورت به كار گيري مي‌توان به اهداف پدافند غير عامل از قبيل تقليل خسارات و صدمات، كاهش قابليت و توانايي سامانه شناسائي، هدف يابي و دقت هدف گيري تسليحات آفندي دشمن و تحميل هزينه بيشتر به وي نائل گرديد.

در اكثر منابع علمي و نظامي دنيا اصول پدافند غير عامل شامل 6 الي 7 اقدام مشروحه ذيل مي‌باشد كه در طراحي و برنامه ريزي‌هاي و اقدامات اجرايي دقيقا مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد.

1- استتار Camouflage

2- اختفا Concealment

3- پوشش Cover

4- فريب Deception

5- تفرقه و پراكندگي Separation And Dispersion

6- مقاوم سازي و استحكامات Hardening

7- اعلام خبر Early warning

مراكز حياتي و مراكز ثقل (Vital and Gravity Centers)

مراكز و تاسيسات حياتي و پر اهميت كشور مي‌باشند كه در صورت حمله و بمباران و انهدام آنها صدمات جدي به نظام اجتماعي، سياسي و نظامي كشور وارد شده، آنها را در يك مخاطره و بحران جدي قرار مي‌دهد.

مراكز حياتي (Vita Centers)

مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز بحران، آسيب و صدمات قابل توجه در نظام سياسي، هدايت، كنترل و فرماندهي، توليدي و اقتصادي، پشتيباني، ارتباطي و مواصلاتي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثيرگذاري در سراسر كشور گردد.

مراكز حساس (Critical Centers)

مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز بحران، آسيب و صدمات قابل‌توجهي در نظام سياسي، هدايت، كنترل و فرماندهي توليدي و اقتصادي، پشتيباني، ارتباطي و مواصلاتي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثير گذاري منطقه‌اي در كشور گردد.

مراكز مهم (Important Centers)

مراكزي هستند كه در صورت انهدام كل يا قسمتي از آنها، موجب بروز آسيب و صدمات محدود در نظام سياسي، اجتماعي، دفاعي با سطح تاثير گذاري محلي در كشور گردد.