هدف پوتین از دعوت رئیسی به مسکو چیست؟

هنوز تاریخ مشخصی از سفر رئیس‌جمهور رئیسی به روسیه اعلام نشده است اما سخنگوی کرملین اعلام کرده که زمان و جزئیات سفر به‌زودی اعلام می‌‌شود. 

پوتین روز ۱۷ آذر  پس از دیدار با نخست‌وزیر یونان در مسکو طی نشست خبری گفت: «من امیدوارم رئیس‌جمهور ایران دعوت مرا بپذیرد و اوایل سال نو میلادی به روسیه سفر کند.»

مقامات دو کشور چه می‌گویند؟

«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه در نشست خبری روز جمعه گفت: «دیدار [رئیس جمهور ایران] از روسیه در وهله اول با هدف انجام فهرستی از گفت‌وگوها در بحبوحه تغییرات [دولت ایران] است... دستور کار از منظر اقتصادی بسیار گسترده است امّا وقتی پروژه‌های مشترک بسیاری وجود دارد، توجه بیشتر به جزئیات ضروری است.»

وزیر خارجه روسیه در ادامه گفت: «رهبران دو کشور یا یکدیگر مکالمه تلفنی داشته‌اند، امّا گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره قطعاً سازنده‌تر است.»

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در همین رابطه گفت: «سفر رئیس‌جمهور به دعوت رئیس جمهور روسیه انجام می‌شود و سفر حائز اهمیتی است. دکتر رئیسی ملاقات مفصلی با همتای خود خواهد داشت.»

«کاظم جلالی» سفیر ایران در مسکو نیز گفت: «این سفر می‌تواند نقطه عطفی در روابط نوین بین ایران و روسیه باشد...»

دستور کار ملاقات سران ایران و روسیه در کرملین

شبکه Zvezda وابسته به وزارت دفاع روسیه اعلام کرد: «ایران و روسیه در حال آماده‌شدن برای انعقاد توافق همکاری راهبردی هستند که یکی از موارد اصلی آن درباره همکاری نظامی است. ایران دارای قوای نظامی ۹۰۰ هزار نفری می‌باشد و همین موضوع آن را تبدیل به یکی از بزرگترین ارتش‌های جهان کرده است.»

پایگاه انگلیسی زبان وابسته به سازمان رادیو و تلویزیون ترکیه (TRT) در خبری مدعی شد: «تهران [در جریان این سفر] انتظار دارد که حداقل ۲۴ فروند جنگنده سوخو - ۳۵ خریداری کند». این رسانه در ادامه گفت: «نیروی هوایی ایران ۳۶ خلبان را برای آموزش پرواز این جنگنده انتخاب کرده است. اگر تهران و مسکو در ژانویه به توافق برسند، کارهای مقدماتی بلافاصله آغاز خواهد شد.»

از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های این سفر مهم "افزایش مراودات تجاری" است. سخنگوی گمرک ایران در آستانه سفر رئیسی به روسیه خبر داد: «از تجارت سه میلیون و ۵۵۸ هزار و ۴۹۱ تنی با روسیه به ارزش ۱/۶۵۶/۹۹۷/۳۲۲ دلاری تا پایان آذرماه، ۸۳۸ هزار و ۶۰۲ تن کالا به ارزش ۳۹۲ / ۸۷۷ /۴۳۲ دلار سهم صادرات ایران به روسیه بود.»

این درحالی است که کل واردات روسیه در سال ۲۰۲۰ بیش از ۳۰۵ میلیارد دلار بود که نشان می‌دهد روابط تجاری دو کشور در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.

دکتر شعیب بهمن، از کارشناسان مسائل اوراسیا در این زمینه می‌گوید: «تفاهم‌نامه‌های تجاری زیادی بین ایران و روسیه منعقد شده. میزان قراردادهای تجاری که به مرحله امضا رسیده به بیش از ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد اما شاهد آن هستیم که سطح روابط تجاری عملیاتی شده بین دو کشور کمتر از ۲ میلیارد دلار است.»

از همین منظر، یکی از اهداف سفر رئیس جمهور "تعمیق مناسبات تجاری تهران و مسکو" است. ایران همچنین برای گسترش مراودات اقتصادی پیش نویس قراردادی ۲۰ ساله را تهیه کرده که مشمول ابعاد سیاسی و امنیتی را نیز هست.

خطیب‌زاده روز ۲۷ دی در همین رابطه گفت: «موضوعات مختلفی در حوزه‌‌های فرهنگی، سیاسی ، تکنولوژیک در دستورکار [سفر رئیس جمهور به روسیه] است.»

«ولایتی» وزیر خارجه اسبق جمهوری اسلامی پیش از این گفته بود: «روابط نفتی ایران و روسیه می‌تواند تا سقف ۵۰ میلیارد دلار ارتقاء پیدا کند و روسیه آمادگی دارد تا این سقف سرمایه‌گذاری کند. این رقم بالایی است و می‌تواند به‌خوبی جایگزین شرکت‌های غربی شود که ایران را ترک کردند.»

سیاست «نگاه به شرق» در اولویت سیاست خارجی تهران قرار گرفته است. این امر پس از تغییر دولت در جمهوری اسلامی ایران طرفداران بیشتری پیدا کرده است.

در راستای تحقق این راهبرد کلان، تهران به دنبال ایجاد روابط مستحکم اقتصادی، سیاسی و نظامی با کشورهای همسایه و قدرت‌های قاره آسیا نظیر چین، هند و روسیه است.