همزمان با خروج نیروهای ائتلاف بین‌المللی از افغانستان و منطقه، کارشناسان دیدگاه‌های متفاوتی از اوضاع امنیتی آسیای مرکزی پس از سال ۲۰۱۴ دارند.
در دوشنبه، در حالی کشورهای عضو ناتو در حال برنامه‌ریزی برای خروج نیروهای خود از افغانستان در سال 2014 هستند، کارشناسان در مورد آینده منطقه دیدگاه‌های مختلفی دارند، برخی افراد بدبین بر این باورند که پس از خروج نیروهای ناتو از افغانستان کشورهای آسیای مرکزی با مشکلاتی از قبیل فعال شدن مجدد گروه‌های افراطی، توسعه قاچاق مواد مخدر، ظهور گروه‌های تروریستی و سرازیر شدن پناهندگان روبه‌رو خواهند شد در حالی که برخی دیگر از کارشناسان، نیروهای ائتلاف را بوجود آورنده این وضع دانسته و خروج آنان را عاملی در ثبات و آرامش نسبی در منطقه قلمداد می‌کنند.
پایگاه خبری «کانیوز» به چند عامل احتمالی تأثیرگذار بر وضعیت آسیای مرکزی در سال 2014 اشاره کرده است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
عامل اول بی‌ثباتی در افغانستان است که یکی از مهمترین چالش‌های منطقه پس از سال 2014 برشمرده می‌شود.
وضعیت افغانستان پس از سال 2014 تأثیر جدی بر اوضاع کشورهای آسیای مرکزی خواهد گذاشت زیرا بدون آشتی ملی در این کشور تقریبا تأمین ثبات و امنیت در آسیای مرکزی نیز غیرممکن است.
عامل دوم به عملکرد رهبران سیاسی و نظامی کشورهای آسیای مرکزی در مورد توسعه آینده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه بستگی دارد.
در آینده نزدیک در برخی از کشورهای آسیای مرکزی انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود به طور خاص این واقعیت است که بدون شک انتقال قدرت در آسیای مرکزی به طور مستقیم بر وضعیت منطقه تأثیر خواهد گذاشت. تأمین روند انتقال مسالمت آمیز قدرت برای حفظ ثبات سیاسی در منطقه نیز بسیار مهم است.
عامل سوم به سیاست بازیگران جهانی و منطقه‌ای از جمله روسیه، آمریکا، چین، اتحادیه اروپا، ترکیه و ایران بستگی دارد.
در این بازی، قدرت‌های بزرگ تأثیر زیادی بر وضعیت آسیای مرکزی در زمینه‌های امنیت و ثبات خواهند گذاشت.
بسیاری از کارشناسان در مورد وضعیت آسیای مرکزی پس از سال 2014 بدبین بوده و به گفته آنان پس از خروج نیروهای ناتو از افغانستان وضعیت سیاسی در کل منطقه آسیای مرکزی با خطر و بی‌ثباتی مواجه خواهد شد.
آنان بر این باورند که اولین مشکلی که تمام کشورهای منطقه با آن روبه‌رو خواهند شد، افزایش افراط‌گرایی مذهبی و خطر نفوذ گروه‌های تروریستی در کشورهای آسیای مرکزی است.
«تاتیانا یشکاوا» یکی از اعضای انجمن علوم سیاسی روسیه بر این باور است که پس از خروج نیروهای نظامی از افغانستان در سال 2014 به احتمال زیاد بالا گرفتن سطح تروریسم خارجی در آسیای مرکزی منجر به تشدید وضعیت در منطقه خواهد شد.
همچنین «الکساندر زیلچینکو» مدیر مرکز آسیای مرکزی در امور سیاست مواد مخدر در بیشکک معتقد است که از 3 کشور آسیای مرکزی که با افغانستان هم مرز هستند، تنها ازبکستان قادر به حفظ مرز خود و مقابله با تهدیدات نظامی است.
تهدید دیگر برای کشورهای آسیای مرکزی پس از سال 2014 خطر افزایش قاچاق مواد مخدر افغانستان از طریق تاجیکستان و قرقیزستان به روسیه و اروپا است.
الکساندرزیلچینکو تصریح می‌کند که خطر قاچاق مواد مخدر که مدت‌های زیادی در آسیای مرکزی وجود داشت، ممکن است با توجه به مرزهای نفوذپذیر افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی و همچنین ترویج فساد در نهادهای دولتی برخی از کشورهای منطقه افزایش یابد.
همچنین شورای روسیه در امور بین‌الملل چندین سناریو در مورد توسعه وضعیت در آسیای مرکزی پس از خروج نیروهای ناتو از افغانستان را بیان کرده است.
یکی از این سناریوها، موج‌های قدرتمند بحران اقتصادی و دستیابی سریع طالبان به قدرت در افغانستان محسوب می‌شود که این رویدادها به احتمال زیاد در تنش‌های اجتماعی در آسیای مرکزی، بی‌ثباتی وضعیت اقتصادی و سیاسی و آغاز درگیری‌های مسلحانه در داخل کشورهای منطقه را افزایش خواهد داد.
در همین حال، «عبدالغفور آرزو» سفیر افغانستان در تاجیکستان معتقد است، نیروهای ائتلاف بین‌الملل بایستی جنگ علیه تروریسم در افغانستان را به پایان برسانند زیرا ادامه این روند اوضاع امنیتی منطقه را بیش از گذشته بحرانی خواهد کرد و سودی برای مردم و کشورهای مختلف نخواهد داشت.
برخی دیگر از کارشناسان معتقدند، کشورهای منطقه گروگان افراط‌گرایی و تروریسم باقی مانده و نیروهای بین‌المللی که 10 سال پیش با وعده رفع این مشکلات وارد شده بودند، هنوز در حل و فصل این معضل به جایی نرسیده‌اند و بایستی جای خود را به نیروهای امنیتی کشورهای منطقه دهند.
«عبدالله حبیب‌اف» معاون پیشین وزارت دفاع تاجیکستان نیز بر این باور است که تکیه به آمریکا و غرب در بلند‌مدت به نفع منافع ملی کشورهای آسیای مرکزی نبوده بلکه منطقه را گرفتار یک سری از مشکلات و مسائل جدی امنیتی و نظامی خواهد کرد.