شماره شانزدهم خبرنامه دیده‌بان
۲۸ آبان ۱۴۰۳ - ۱۳:۳۹
دکتر ابوالفضل صالح- سرپرست مرکز ملی تحقیقات جنوبگان پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، از برنامه 5 ساله پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی برای حضور در جنوبگان خبر داد و گفت: به دلیل اهمیت ویژه‌ای که جنوبگان در سیاست و اقتصاد امروز دارد بر آن شدیم که با ایجاد این مرکز در پژوهشگاه با برنامه 5 ساله اقدام پایگاه دایمی جمهوری اسلامی ایران برای تحقیقات در قطب جنوب راه اندازی کنیم.
سرپرست مرکز ملی تحقیقات جنویگان پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی با اشاره به اهمیت تحقیقات در جنوبگان، اظهار داشت: از سال 1950 میلادی به دلیل اینکه کشورهای مختلفی در جنوبگان ادعای مالکیت داشتند از این رو 12 کشور معاهده‌ای را امضا کردند که بر اساس آن جنوبگان منطقه‌ای برای فعالیت‌های صلح آمیز و علمی معرفی شد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر 48 کشور عضو این معاهده هستند و بیشتر آنها در جنوبگان پایگاه دایمی دارند، ادامه داد: ایران عضو این معاهده نیست از این رو با تحقیقاتی که از نظر حقوقی در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی انجام شد راهکارها و امکان سنجی عضویت در این معاهده در حال بررسی است تا در سال‌های آینده بتوانیم عضو این معاهده شویم.
صالح، داشتن علاقه، انگیزه و اعتبارات کافی را از جمله شرایط عضویت در این معاهده ذکر کرد و یادآور شد: برای عضویت در این معاهده مانعی وجود ندارد به گونه‌ای که اخیرا مالزی با انگیزه ای که نشان داد و بودجه‌هایی که برای این امر صرف کرد به عضویت این معادهده درآمد و به دنبال ایجاد پایگاه دایمی در جنوبگان است.
اقدامات پنج ساله ایران برای تحقیق در جنوبگان
وی با تاکید بر اینکه برای عضویت و ایجاد پایگاه در حال مشاوره و ارتباط گیری با سازمان‌های بین المللی مرتبط هستیم خاطر نشان کرد: اجرای این طرح منوط به تصویب در هیات دولت است که در حال پیگیری برای تصویب آن هستیم.
صالح در عین حال از تدوین برنامه 5 ساله در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در این زمینه خبر داد و اضافه کرد: سال اول این طرح تشکیل مرکز ملی تحقیقات جنوبگان و در سال دوم ارتباط با کشورهای دارای پایگاه قطب جنوب تعریف شده است. از این طریق دانشمندان ایرانی و اعضای هیات علمی خود را برای گذراندن دوره 3 ماهه اعزام خواهیم کرد تا گواهی حضور در قطب را کسب کنیم.
سرپرست مرکز ملی تحقیقات جنوبگان، برنامه سال سوم را ساخت تاسیسات پیش ساخته پایگاه تحقیقاتی جنوبگان دانست و خاطر نشان کرد: در سال چهارم اقدام به ساخت کشتی تحقیقاتی یخ شکن خواهیم کرد. این کشتی نیاز به فناوری پیشرفته دارد و اعتباراتی که برای این منظور در نظر گرفته شده است حدود 210 میلیارد تومان است.
وی با اشاره به برنامه‌های سال پنجم این طرح یادآور شد: در سال پنجم پایگاه تابستانی را خواهیم ساخت که کمی راحت‌تر از پایگاه زمستانی است.
به گفته وی اعتبارات مورد نیاز برای اجرای این طرح 300 میلیارد تومان برآورد شده است.
اهمیت مطالعه در قاره قطب جنوب
صالح، به اهمیت علمی جنوبگان اشاره کرد و در این باره توضیح داد: جنوبگان از نظر شرایط اقلیمی و شرایط زیستی در کره زمین حالت خاص و تفاوت‌های بسیاری با سایر نقاط دنیا دارد از این رو دانشمندان بسیاری در رشته‌های مختلف جذب این منطقه می‌شوند.
وی با اشاره به تفاوت‌های اقلیمی این منطقه نسبت به سایر مناطق دنیا خاطر نشان کرد: این منطقه بادخیز است به گونه‌ای که بادهایی در حد 300 کیلومتر در ساعت در آنجا وزش دارد همچنین دمای آن در زمستان منهای 90 درجه سانتیگراد و در تابستان دمای آن به ندرت به صفر می‌رسد.
این محقق با بیان اینکه 2 درصد مساحت این قاره از بیابان‌های پوشیده شده
از یخ تشکیل شده است، ادامه داد: این بیابان‌ها شرایطی شبیه به سطح مریخ
دارد و به این دلیل آمریکایی‌ها فضانوردان خود را برای کار در مریخ و فضا
در این مناطق آموزش می‌دهند.
وی ذخیره 70 درصد آب شیرین در قطب جنوب را از دیگر مزایای این منطقه نام
برد و اظهار داشت: 70 درصد آب شیرین جهان در یخ‌های قطبی ذخیره شدند از این
رو برخی از کشورها از جمله استرالیا درصدد هستند تا توده‌های یخی جدا شده
را به کشور خودشان برای آبیاری بیابان‌ها و یا مزارع کشاورزی منتقل کنند.
صالح ارتفاع یخ در این منطقه را 4 کیلومتر عنوان کرد و گفت: علاوه بر این همین مساله باعث شده است که در طول دوره‌های مختلف چندین هزار سال حباب هوایی در یخ‌ها به دام بیفتند که می‌توان به عنوان نشانگرهایی از شرایط آب و هوا دوران‌ها مورد مطالعه قرار گیرد.
ویژگی‌های بیولوژیکی جانوارن منطقه
سرپرست مرکز ملی تحقیقات جنوبگان پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی تنوع زیستی و ویژگی‌های بیولوژیکی آنها را از دیگر جنبه‌های مهم این منطقه ذکر کرد و گفت: تعداد پستاندارانی که در این منطقه زندگی می‌کنند مانند پنگوئن‌ها، فک‌ها و شیرهای دریایی جمعیت کمی دارند ولی طول عمر آنها از خویشاوندانشان در جاهای دیگر دنیا بیشتر است.
صالح با اشاره به ویژگی‌های جانوران بی مهرگان منطقه جنوبگان توضیح داد: بدن بی مهرگان این منطقه به سطحی رسیده است که ماده ضد یخی را ترشح کنند تا جانور بتواند در دمای زیر صفر دوام بیاورد.
معادن غنی در زیر کیلومترها یخ
صالح با اشاره به معادن غنی موجود در منطقه جنوبگان گفت: علی رغم معادن غنی در منطقه، در حال حاضر استخراج مواد معدنی غیر قانونی است ولی در آینده امکان برداشت از این معادن وجود دارد از این رو حضور ما برای بهره برداری از این معادن مهم است.
وی با تاکید بر اینکه 175 نوع کانی و ترکیبات هیدروکربنی در این قاره وجود دارد، خاطر نشان کرد: آهن، زغال سنگ، مولیبدن، طلا، اورانیوم و ترکیبات هیدروکربنی چون نفت از جمله ذخایر موجود در این منطقه است که در حال حاضر قابل برداشت نیست.
منطقه‌ای برای مطالعات نجومی
سرپرست مرکز تحقیقات جنوبگان، این منطقه را ناحیه‌ای مناسب برای مطالعات نجومی ذکر کرد و یادآور شد: بهترین منطقه کره زمین برای مطالعات توفان‌های خورشیدی قطب جنوب است.
منشا جریان‌های دریایی
صالح با اشاره به ویژگی‌های اقیانوس منجمد شمالی جنوبی، خاطر نشان کرد: این اقیانوس به دلیل دمای پایین و شوری بالا منبع جریان‌های اقیانوسی است که جریان‌های دریایی کل دنیا را تحت تاثیر قرار داده است.
وی ادامه داد: بر اساس این دلایل درصدد هستیم تا در قالب برنامه 5 ساله و در صورت تامین اعتبارات پایگاه دایمی را در جنوب تاسیس کنیم.
