فرصت تحریم‌ها برای رشد دانش بنیان‌ها

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس، سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری و رئیس بنیاد ملی نخبگان با روزنامه ایران گفتگویی داشته است که مهمترین بخش‌های آن در ادامه آمده است.

- نوع توسعه شرکت‌های دانش بنیان با استارتاپ‌ها متفاوت است، در تمام دنیا استارتاپ‌ها برای بقای خود وارد بورس می‌شوند. به زبان ساده، استارتاپ در  زیر زمین خانه‌ها و از یک جمع خانوادگی سربرمی آورد و شکل می‌گیرد و چه بسا اولین بودجه را نیز همین خانواده‌ها تأمین کنند اما درنهایت توسعه استارتاپ‌ها به بورس ختم می‌شود کاری که اکثر استارتاپ‌های موفق دنیا همچون آمازون، اوبر و... طی کرده‌اند.

- 35 شرکت دانش بنیان و استارتاپ در تابلوی  بورس قرار دارد که 180 هزار میلیارد تومان ارزش‌گذاری شده است. پیش‌بینی ما این است که تا پایان این دولت، بیش از 70 شرکت خواهیم داشت، البته ما در حال ترغیب شرکت‌ها برای ورود به بورس هستیم.

- اولین و مهم‌ترین مشکل، نحوه قیمت‌گذاری شرکت‌های استارتاپی است، چون این شرکت‌ها برخلاف شرکت‌های دیگری که به بورس وارد می‌شوند زمین، ملک یا سوله ندارند. پس قیمت‌گذاری آنها نیاز به یک فرهنگ جدید دارد از طرف دیگر بسیاری از قوانین سنتی که داخل بورس وجود دارد با نحوه رشد و بلوغ این شرکت‌ها سازگاری ندارد.

- در حال حاضر 8 صندوق خطرپذیر در بورس در حال پذیره‌نویسی هستند و فکر می‌کنم 11 صندوق دیگر هم در حال وارد شدن به بورس هستند.

- ما باید به سمتی برویم که 40 درصد بازار سرمایه‌گذاری به‌سمت سرمایه‌گذاری خطرپذیر بروند به جای اینکه به سمت تأمین مالی از طریق گرفتن وام باشند. چرا که بورس، یک مکان خوبی است که شرکت‌ها می‌توانند از طریق آن برای توسعه خودشان تأمین مالی بشوند. حالا این تأمین مالی می‌تواند به دو صورت باشد یا از طرف صندوق‌های خطر‌پذیری که وارد بورس شده‌اند یا از طریق ورود مستقیم خود شرکت به بورس، اتفاقی که در حال حاضر برای شرکت‌هایی که وارد بورس شده‌اند افتاده است و این شرکت‌ها خیلی سریع توانسته‌اند به بودجه خوبی برای توسعه خودشان دست پیدا کنند.

- روند توسعه استارتاپ‌ها به این صورت است که استارتاپ‌های بزرگ، باید استارتاپ‌های کوچک را بخرند. توجه داشته باشید استارتاپ، وقتی بزرگ می‌شود درست است که به منابع مالی زیاد دست پیدا می‌کند اما یک چیزی را از دست می‌دهد و آن نو‌آوری است. نوآوری، قلب توسعه استارتاپ است و نو‌آوری در استارتاپ‌های بزرگ شکل نمی‌گیرد چرا که استارتاپ‌های بزرگ همیشه یک مسیر مشخص را طی می‌کنند و آن قدر جرم آنها سنگین است که نمی‌توانند برای یک هدف براحتی و خیلی سریع تغییر مسیر بدهند. به‌همین علت نو‌آوری از طریق شرکت‌های کوچک باید به این شرکت‌ها تزریق شود. یعنی هر چه استارتاپ‌های بزرگ، استارتاپ‌های کوچک را بتوانند خریداری و روی آنها سرمایه‌گذاری کنند یک مکانیسم برد - برد شکل می‌گیرد.

- به‌نظرم کسانی که مخالف ورود استارتاپ‌های بزرگ به بورس هستند هنوز مکانیسم اکوسیستم نوآوری را بدرستی نمی‌شناسند، چون منطقی‌ترین کار همین است که استارتاپ‌های بزرگ در بورس تخلیه بشوند و استارتاپ‌های کوچک نیز برای بقا توسط همین استارتاپ‌ها خریداری بشوند اتفاقی که در حال حاضر در اکوسیستم کشور در حال انجام است.

- پروژه روبات انسان نما «سورنا» یک پروژه مرز دانشی است. نباید انتظار داشته باشیم این روبات، وارد یک کار تجاری شود چرا که قرار است از طریق آن ریزش دانش در صنایع مختلف صورت بگیرد. در حال حاضر ما روبات سازهای فوق‌العاده‌ای در کشور داریم که در حوزه روبات‌های صنعتی مشغول به کار هستند و کم‌کم به ‌سمت تکنولوژی‌هایی مثل هوش مصنوعی، تشخیص چهره و... روی آورده‌اند‌.

- ما چیزی به اسم اینترنت ملی نداریم و فکر نکنم در مصوبات نیز چنین چیزی وجود داشته باشد. همه ما داریم در مورد شبکه ملی اطلاعات صحبت می‌کنیم که البته مسئولیت توسعه آن با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و در واقع استارتاپ‌های ما، یوزر این شبکه هستند.

- اگر الان ما قطعی اینترنت بین‌الملل داشته باشیم تمام استارتاپ‌ها براحتی کار خودشان را انجام می‌دهند و از نگاه من یکی از اتفاقات ارزنده و بزرگی است که در این دولت انجام شده است.

- ما منحصر به‌فردترین زیست بوم استارتاپی منطقه را داریم. بسیاری از استارتاپ‌هایی که در حوزه آی سی تی فعال هستند در منطقه بی‌نظیر هستند. وقتی از فین تک‌ها صحبت می‌کنیم در همسایگی ما ترکیه، حتی فین تکی وجود ندارد که بخواهیم با فین‌تک‌های خودمان مقایسه کنیم. بسیاری از استارتاپ‌های ما در فروش آنلاین نیز همین وضعیت برتری را دارند.

- ما در این حوزه بیوتک بزرگترین استارتاپ‌های منطقه را داریم و در بسیاری از حوزه‌های دیگر مانند سلول‌های بنیادی، هوا - فضا واقعاً برتری بسیاری داریم؛ حتی در حوزه ارائه مقالات باید گفت جایگاه برتری داریم. اگر به مقالات سال 2019 نگاهی داشته باشید در مجموع یک رتبه جایگاه ما بهبود پیدا کرده و رتبه 15 دنیا را کسب کرده‌ایم و به نوعی فاصله ما با رقبای منطقه مانند ترکیه، عربستان و... بسیار زیاد شده است.

- ما در بسیاری از رشته‌های مهندسی جزو 10 کشور اول هستیم به‌عنوان نمونه در ریاضی 6 ، عمران 6 و بیوتک رتبه 8 را کسب کرده‌ایم. اما در عین حال در رشته‌های دیگر مانند علوم انسانی، هنر، زبان شناسی عقب هستیم؛ دلیل هم به این برمی‌گردد که استادان این رشته‌ها، مقاله به زبان انگلیسی ارائه نمی‌دهند.

- به‌هرحال در حال حاضر ما صاحب بزرگترین استارتاپ‌های منطقه هستیم ولی متأسفانه مسأله‌ای که مانع توسعه استارتاپ‌ها درکشور می‌شود نبود محیط کار مناسب برای این کسب و کارها است.

- بیشترین فروش شرکت‌های دانش‌بنیان مربوط به شرکت‌های بیوتیک است ولی از نظر اشتغالزایی شرکت‌های حوزه ‌آی سی تی  حرف اول را می‌زنند و در مجموع سال گذشته شرکت‌های دانش بنیان 120 هزار میلیارد تومان فروش داشتند.

تحریم‌ها به نفع دانش‌بنیان‌ها

- نمی‌توان گفت تحریم‌ها تأثیر نداشته اما در مقابل مزایای زیادی نیز برای شرکت‌ها به‌همراه داشته، چرا که بازار خوبی را برای شرکت‌ها ایجاد کرده و مهمتر اینکه فرهنگ با تحریم‌ها تغییر پیدا می‌کند چون کشوری که سالیان سال نفت فروخته و جنس وارد کرده حالا دارد به‌ جایی می‌رسد که صادر‌کننده باشد.

- باوجود تحریم‌ها در بعضی از حوزه‌ها ما رشد خوبی داشتیم مثلاً در قضیه کرونا خیلی از استارتاپ‌ها مانند حوزه آموزش، رشد بسیار خوبی را تجربه کردند ولی در مقابل استارتاپ‌های حوزه حمل‌ونقل و گردشگری دچار مشکل شدند در کل تحریم‌ها به رشد شرکت‌های دانش بنیان کمک کرده است.

- در آخرین پایش مشاهده کردیم که آمار خروج نخبه‌ها از کشور رو به کاهش است و بزودی سالنامه آماری مهاجرت برای اولین بار با حمایت ما و از سوی رصد خانه مهاجرت دانشگاه شریف منتشر می‌شود.

- ما دنبال آن هستیم که قضیه مهاجرت شفاف باشد. چه مهاجرت به خارج و چه مهاجرانی که به داخل کشور می‌آیند  این سالنامه بسیار مفید است حتی نوع مهاجرت نیز در آن دیده شده به‌عنوان نمونه در حال حاضر مهاجرت تحصیل بشدت کاهش و مهاجرت کار رو به افزایش است.

- در حال حاضر آمار دانشجویان ما در خارج از کشور بسیار پایین است یعنی چیزی در حدود بیش از یک درصد و این مسأله بسیار نگران‌کننده است. این در حالی است که کشورهای عرب همسایه ما بیش از 35درصد دانشجو  در خارج از کشور و مشغول تحصیل دارند. حتی ابتدای انقلاب، ما 170هزار دانشجو داشتیم که 100 هزار دانشجو   خارج از کشور مشغول تحصیل بودند و در حال حاضر جمعیت دانشجویی ما بیش از 4میلیون است و از این تعداد، تنها 50 هزار دانشجو خارج از کشور مشغول تحصیل هستند.

- اوایل انقلاب 50 هزار دانشجو ما تنها در امریکا مشغول تحصیل بودند و برای من دردناک است آن زمان این آمارها، فرار مغزها نبود ولی الان آمار 50 هزار دانشجوی که تنها 12 هزار نفر آنها در امریکا مشغول تحصیل هستند به یک باره به فرار مغزها تعبیر می شود.

- از نگاه من آمار پایین دانشجویان ما در خارج از کشور یک زنگ خطر محسوب می‌شود چون باید تبادل دانش با تمام دنیا وجود داشته باشد و در عین حال زمینه را به صورتی طراحی کنیم که دانشجویان ما بعد از اتمام تحصیل به کشور برگردند و بستر استفاده از دانش آنها نیز مهیا باشد.

- برای تولید واکسن کرونا ما با 6 شرکت و پژوهشگاه قرارداد داریم که از این تعداد، 2قرارداد خوب پیش رفته و به مرحله کارآزمایی بالینی حیوانی رسیده ولی هنوز نیاز است که صبر کنیم، چون کرونا یک ویروس بشدت پیچیده است و در تمام دنیا نیز وضعیت ساخت واکسن به همین حالت است اگر ویروس یک ویروس ساده بود واکسن انسانی آن خیلی زود ساخته شده بود.

- از نگاه من کل این شهر باید به مرکز نوآوری تبدیل شود. چون توسعه کشور زمانی اتفاق می‌افتد که کل شهر تهران تبدیل شود به پارک علم و فناوری و این بچه‌ها بتوانند براحتی در آن کار کنند و اگر کسی کارآفرین است باید بتواند از داخل اتاق خود این کار را انجام دهد. این دقیقاً کاری است که ما در ناحیه‌های نوآوری داریم انجام می‌دهیم.

- متأسفانه بعضی از دوستان در وزارت علوم می‌خواهند برای این ناحیه‌های نوآوری قانون بگذارند و قانون محدودیت ایجاد می‌کند و با قانون، نوآوری از بین می‌رود و دیگر توسعه ایجاد نمی‌شود و به تبع آن اقتصادی شکل نخواهد گرفت.

- اقتصاد نوآور به یک ذهن وحشی نیاز دارد که به هر سمت برود و نوآوری ایجاد کند. ما به‌عنوان دولت، تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که جلوی آن را نگیریم و محدودیت برای آن ایجاد نکنیم.