موفقیت بخش دریایی ایران‌ با وجود تحریم‌های شدید‌ کشتیرانی

امروزه بیش از 90 درصد کالاهای دنیا از طریق حمل و نقل دریایی جابه‌جا می‌شود و این مدل حمل و نقل به عنوان حمل و نقلی ارزان برای انتقال کالاهای حجیم، مورد استقبال صاحبان کالا قرار دارد.

در حال حاضر بیش از 15 بندر بازرگانی، تجاری و غیره در شمال و جنوب کشور فعال است؛ در استان گیلان بنادری نظیر انزلی و بندر آستارا، در استان مازندران بنادری نظیر بندر امیرآباد، بندر نوشهر، بندر فریدون کنار و در استان گلستان بنادری چون بندر گز ‌و بندر ترکمن را داریم، در جنوب کشور هم بنادری نظیر بندر چابهار به عنوان بندر اقیانوسی با ظرفیت استراتژیک بالا، بندر کانتینری شهید رجایی، بندر امام خمینی (ره) بند خرمشهر، بندر بوشهر و بندر ماهشهر از ظرفیت‌های اساسی کشور محسوب می شوند.

مهمترین بندر کشور، بندر کانتینری شهید رجایی است ضمن آنکه از ظرفیت بندر اقیانوسی چابهار هم در حال حاضر به خوبی استفاده می‌شود، این بندر 8.5 میلیون تن ظرفیت دارد و در فازهای بعدی تا ظرفیت 90 میلیون تن هم افزایش خواهد یافت، بندر امام خمینی (ره) نیز به عنوان محلی برای تخلیه و بارگیری غلات و کالای فله بیشترین استفاده را برای کشور دارد.

در راستای آگاهی از آخرین وضعیت تخلیه و بارگیری بنادر، جذب سرمایه‌گذاری خصوصی در بندر، هوشمندسازی بنادر، سرنوشت قرارداد 10 ساله هندی‌ها در بندر شهید بهشتی چابهار و غیره، به سراغ محمد راستاد معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی رفتیم و با وی در این‌باره گپ و گفتی داشتیم.

راستاد  می‌گوید: در مبادلات بین المللی کشور، سهم حمل و نقل دریایی بیش از 90 درصد است، گرچه مشتریان مستقیم خدمات ما صاحبان کالا یا تجار و بازرگانان و خطوط کشتیرانی هستند، اما به طور غیرمستقیم همه آحاد جامعه، مشتری خدمات دریایی و بندری محسوب می شوند‌، باید بتوانیم در زنجیره تامین بنادر بازرگانی شرایطی را فراهم کنیم که با بهترین کیفیت و حداقل هزینه، خدمات به صاحبان کالا ارائه شود.

متن کامل این مصاحبه در ادامه آمده است:

راستاد: از اردیبهشت ماه سال 97 که دور جدید تحریم ها آغاز شد، بیشترین تمرکز تحریم‌ها بر بخش کشتیرانی کشور بود، تحریم‌های اعمال شده، ناوگان کشتیرانی، صاحبان کالا، بنادر کشور و خطوط کشتیرانی خارجی که به بنادر ایران تردد می‌کردند را نشانه رفته است.‌

با این حال باید به هر طریق خدمات لازم را برای تامین مایحتاج زندگی مردم فراهم می‌کردیم، ‌به واسطه ظرفیت قابل توجه بنادر بازرگانی کشور که بالغ بر 246 میلیون تن در سال است، ناوگان بزرگ کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران که جزء رتبه های 14 تا 15 جهان است، شرکت ملی نفتکش ایران که همواره جزء سه شرکت بزرگ دنیا به شمار می آید و نیز با اتکا به توان داخلی، توانستیم همه نیازهای کشور را در برهه زمانی که با جنگ تمام عیار اقتصادی روبرو هستیم در بخش صادرات و واردات فراهم کنیم و درواقع با موفقیت بخش دریایی ایران با وجود تحریم‌های شدید کشتیرانی، تأمین کالای اساسی متوقف نشد.

راستاد: فضای رقابتی پیچیده ای در بخش حمل و نقل دریایی دنیا وجود دارد و اگر بخواهیم در شرایط معمول رقابت پذیری خود را در منطقه حفظ کنیم و آن را ارتقا بخشیم، باید افق دید خود را فراتر از نیازهای داخلی ببینیم و زمینه‌ای را برای ترانزیت و ترانشیپ کالا از بنادر کشور فراهم کنیم.

‌توسعه زیرساخت‌ها در بنادر کشور به عنوان یک اقدام بسیار مهم از سوی سازمان بنادر و دریانوردی مدنظر قرار گرفته است، ایجاد ظرفیت بندری در بخش فیزیکی و غیرفیزیکی، از مهم ترین برنامه ها این سازمان است و تا پایان برنامه ششم ظرفیت بنادر کشور به 285 میلیون تن ارتقا خواهد یافت.

همچنین اعمال تعرفه‌های مناسب رقابتی برای اینکه بتوانیم خطوط کشتیرانی و صاحبان کالا را ترغیب کنیم یکی دیگر از اقدامات مهم از سوی سازمان بنادر و دریانوردی در جذب صاحبان کالا است.

به علاوه، ضرورت دارد حمل و نقل چند وجهی برای بهره‌مندی بنادر کشور از همه شقوق حمل و نقل، توسعه یابد،‌ به هر حال یکی از مسائل مهمی که موجب می شود هزینه تمام شده کالا از مبدا به مقصد کاهش یافته و حداقل برسد، بهره مندی از مزیت حمل و نقل چند وجهی است.

راستاد: در سال 2019 میلادی حدود 11 میلیارد تن کالا در جهان از طریق دریا جابه‌جا شد، ‌این میزان جابجایی رشد 2.6 درصدی نسبت به سال 2018 را به همراه داشت، اما تاثیر کرونا در سال 2020 بر حمل و نقل دریایی به گونه‌ای بود که موجب کاهش 10 درصد جابه‌جایی کالا در دنیا نسبت به سال 2019 شد.

‌تعداد ناوگان دریایی دنیا که جابه‌جایی کالا را عهده دار هستند، 95 هزار و 402 فروند است، ‌ظرفیت این ناوگان یک میلیارد و 980 میلیون تن و تعداد کانتینرهایی که در دنیا جابه‌جا می شود 801 میلیون TEU اعلام شده است.

در کشور ما در سال 98 و در بنادر تحت مالکیت سازمان بنادر و دریانوردی، بیش از ‌150 میلیون تن کالا تخلیه و بارگیری شد و میزان تخلیه و بارگیری در بنادر غیرتجاری نیز در شرایط معمول به همین میزان است که نشان می‌دهد، میزان تجارت دریابرد کشور در سال به حدود 300 میلیون تن می‌رسد.

راستاد: ‌در سال جهش تولید، به منظور ارتقاء ظرفیت و توان بنادر، ‌استفاده از مزیت «مقیاس»، دیگر مقوله‌ای است که به آن توجه جدی داشته‌ایم، کشتی‌ها در دنیا به سمت بزرگ‌تر شدن حرکت می‌کنند زیرا این اتفاق هزینه جابه‌جایی کالا را کاهش می‌دهد، امروز در دنیا شاهد ساخت و تردد کشتی‌های مگاسایز با ظرفیت 23 هزار TEU هستیم و ما نیز باید شرایط را در بنادر خود به گونه توسعه دهیم که پاسخگوی تقاضای کشتیرانی بین‌المللی و جابه‌جایی کالا در حجم های بالا باشند، بنابراین پروژه مهم توسعه پایانه کانتینری بندر شهیدرجایی را در دستور کار قرار دادیم و انتظار می رود تا پایان سال جاری از 1400 متر اسکله طراحی شده در این بندر، حداقل 900 متر به بهره برداری برسد.

راستاد: اسکله ها و ترمینال جدید کانتینری در بندر شهیدرجایی قابلیت پذیرش کشتی‌هایی با ظرفیت 18 هزار و 400 TEU را فراهم می کند،  این گونه ظرفیت کانتینری بندر شهیدرجایی حداقل 1.5 میلیون TEU ارتقا خواهد یافت.

راستاد: بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور و نقطه کانونی اتصال شبه قاره هند، کشورهای ساحلی اقیانوس هند و آسیای میانه و افغانستان به شمار می رود، ‌در راستای توسعه، ظرفیت‌های این بندر از دو میلیون تن به هشت میلیون تن افزایش یافت و شاهد ارتقای چهار برابری ظرفیت‌های آن بودیم، در حال حاضر نیز این امکان وجود دارد که کشتی هایی با ظرفیت 100 هزار تنی در بندر شهید بهشتی پذیرش شود که این مهم در راستای بهره مندی از مزیت «مقیاس» بود.

‌توسعه بندر شهید بهشتی چابهار ادامه خواهد داشت و فاز یکم آن که بخش اصلی مربوط به حوزه زیرساخت بود به بهره برداری رسید، ‌سایر بخش های این بندر در حال تکمیل شدن هستند.

 

راستاد: ما کماکان در مرحله بهره‌برداری موقت هستیم آخرین اقدامات برای نهایی شدن قرارداد اصلی و جاری شدن آن در دست پیگیری است، بخشی از تجهیزات تعهد شده هندی‌ها بر اساس اطلاعاتی که از اپراتور و سرمایه‌گذار هندی داریم،‌ در سال جاری وارد بندر چابهار می‌شود که «موبایل کِرِین» است و متعاقباً‌ به مرور تجهیزات دیگری که در تعهدات سرمایه‌گذاری است محقق می‌شود بنابراین ما اپراتور هندی را در حال حاضر در قالب بهره‌برداری موقت داریم و انتظار داریم در سال جاری قرارداد دائم را منعقد کنیم.

پیش‌بینی می‌کنیم ‌قرارداد BOT با هندی‌ها که مدت زمان آن 10 سال‌ است، در سال جاری منعقد شود.

در حال حاضر ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار 8.8 میلیون تن است، با اجرای فاز دوم ظرفیت به 33میلیون تن افزایش می یابد.

راستاد: در سال جاری چندین دستگاه جرثقیل موبایل (متحرک) ساحلی با همکاری هندی‌ها وارد بندر چابهار می‌شود؛ فرآیند ساخت تجهیزاتی که در تعهد هندی‌ها است فعلا در قالب قرارداد بهره‌برداری موقت در بندر فعال است، هندی‌ها‌ انگیزه خوبی برای ادامه کار دارند ‌و تعهد 85 میلیون دلاری سرمایه‌گذاری تجهیزاتی آنها ادامه دارد که به محض تأمین این تجهیزات، قرارداد اصلی و BOT (قرارداد ساخت،‌ بهره‌برداری و واگذاری) در این بندر فعال خواهد شد.

راستاد: مکنده‌های غلات و جرثقیل‌ها همچنین گنتری‌کرین‌های بندر شهید رجایی و جرثقیل‌های دروازه‌ای همه سال گذشته وارد بنادر شدند، در بندر شهید بهشتی چابهار ‌بخشی که مربوط به تعهد اپراتور هندی است، مانده است که همان‌طور که اعلام شد جرثقیل‌های ساحلی آنها امسال می‌رسد و مابقی در حال انعقاد قرار داد هستند.

به گزارش فارس، راستاد پیش از این درباره این موضوع به خبرنگار فارس گفته بود: هندی‌ها‌ توانسته‌اند از بابت عدم شمول مسائل تحریمی، در سرمایه‌گذاری در بندر چابهار مجوزهایی اخذ کنند و فرآیند تأمین تجهیزات را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ فعال کرده‌اند.

راستاد: ‌با تکیه بر توان کارشناسان داخلی و در راستای رفاه حال فعالان اقتصادی در مناطق ویژه بندری و آزاد تجاری از طریق الکترونیکی کردن دستورالعمل‌های اجرایی، در راستای ارتقای خدمات از طریق کاهش هزینه و افزایش دقت و سرعت، گام‌های مهمی برداشته شده است.

بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیز هوشمندسازی بنادر یکی از مهمترین برنامه‌های سازمان بنادر و دریانوردی است، از پنجره واحد تبادل اطلاعات در حوزه بنادر یا سامانه جامع بندری به زودی رونمایی می‌شود، اتفاقی که موجب خواهد شد بستری فراهم شود تا با حداکثر سرعت و حداقل هزینه، ارتباط بین همه اجزای حوزه حمل و نقل دریایی برقرار شود.

راستاد:‌ جامعه بندری و دریایی، عموما بخش خصوصی است، به همه فعالان بخش خصوصی خدا قوت می‌گوییم زیرا در شرایط سخت تحریم و همچنین شیوع کرونا، توانسته‌اند نیازهای کشور را در بخش‌های مختلف به ویژه صادرات و واردات تامین کنند.