آغاز «بحرانِ آبِ تهران»

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری تسنیم، تهران پانزدهمین شهر پرجمعیت جهان و پرجمعیت‌ترین شهر ایران با مساحت 730 کیلومترمربّع است که به‌همراه توابع خود (استان تهران) جمعیتی بالغ بر 14 میلیون نفر دارد.

این شهر به‌لحاظ بزرگی بیست و هشتمین شهر دنیا است که تراکم جمعیت آن بین ده هزار و هفتصد تا بیش از یازده هزار نفر در هر کیلومترمربع است، این درحالی است که متوسط تراکم جمعیت در کشور، حدود 50 نفر در هر کیلومتر بوده، به‌عبارتی تراکم جمعیت در تهران بیش از 20برابر متوسط کشور است.

تهران به‌عنوان مرکز ثقل مراجعات و مواصلات کشور، با سهم 25درصدی در تولید ناخالص ملی و جایگاه بی‌بدیلش به‌عنوان پایتخت سیاسی، اداری و اقتصادی ایران، نقشی حیاتی به‌عنوان قلب تپنده کشور دارد که هر نوع آسیب و اختلال در فعالیت روزانه این کلان‌شهر، می‌تواند در ابعاد مختلف در کشور نمود کند.

در استان تهران سالانه حدود 4 میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود که سهم کشاورزی، 56 درصد، سهم شرب 35 درصد و مابقی سهم صنعت، خدمات و فضای سبز است. از این میزان یک‌میلیارد و 400 میلیون مترمکعب سهم آب تصفیه‌شده برای مصرف شرب استان است که حدود یک‌میلیارد و 100 میلیون مترمکعب سهم شهر تهران بوده و مابقی در دیگر شهرها و روستاهای استان مصرف می‌شود.

جمعیت ساکن شهر تهران بیش از 9 میلیون نفر برآورد می‌شود، اما بخشی از جمعیت 5 میلیون نفری دیگر شهرها و روستاهای استان تهران و همچنین جمعیت درخورتوجهی از استان‌های اطراف، روزانه در پایتخت تردد دارند، به‌طوری که جمعیت سیار پایتخت روزانه به بیش از 12 میلیون نفر می‌رسد.

به‌طور متوسط 70 درصد از آب شرب تهران از منابع سطحی شامل 5 سد لتیان، طالقان، امیرکبیر، لار و ماملو تأمین می‌شود و 30 درصد نیاز آبی نیز از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت می‌شود.

در برخی سالها و عمدتاً در روزهای گرم تابستان که مصرف آب در پایتخت افزایش می‌یابد، چاه‌های بیشتری به مدار بهره‌برداری می‌آیند تا کمک‌رسان منابع محدود آب سطحی باشند و در این مواقع، سهم تأمین آب شرب تهران از منابع سطحی و زیرزمینی به‌ترتیب به حدود 60 درصد و 40 درصد می‌رسد.

در زمان حاضر با توجه به جمعیت فعلی تهران، در روزهای گرم سال با برابر شدن ظرفیت تأمین آب و میزان مصرف، توصیه‌ها به صرفه‌جویی افزایش می‌یابد و در ایام پیک، با هنرنمایی و کار شبانه‌روزی متخصصان آب تهران، تقاضای آب شرب پاسخ داده می‌شود.

درحالی که منابع جدیدی برای افزایش ظرفیت تأمین آب تهران برای آینده وجود ندارد، جمعیت این کلان‌شهر و شهرهای اطراف آن با افزایش مهاجرت‌ها، افزایش ساخت‌وسازها، ادامه تراکم‌فروشی و... درحال افزایش است، به‌طوری که پیش‌بینی شده است در سال 1404 جمعیت استان تهران به 20 میلیون نفر می‌رسد که 70 درصد آن ساکن کلان‌شهر تهران خواهند بود.

افزایش افسارگسیخته و بدون رصد و بدون برنامه جمعیت تهران، کلان‌شهری را که قلب تپنده سیاسی، اداری و اقتصادی ایران است در آینده‌ای نزدیک با مشکل تأمین آب مواجه می‌کند، مسئله‌ای که می‌تواند زندگی روزانه در پایتخت ایران را دچار اختلال کند و این اختلال را به‌عنوان چالشی اساسی در ابعاد مختلف به دیگر بخش‌های کشور تسرّی دهد.

البته در 4 دهه گذشته از انقلاب شکوهمند اسلامی، ظرفیت‌های بسیاری در بخش‌های کمی و کیفی آب تهران ایجاد شده است و موفقیت‌هایی در حد استانداردهای روز جهان در این بخش داشته‌ایم که با تکیه بر همین ظرفیت‌سازی‌ها، تا امروز کیفیت و کمیت آب تهران با وجود جمعیت قابل توجه ساکن و در حال تردد در پایتخت، به‌خوبی تأمین شده است، اما آیا این ظرفیت‌ها جوابگوی نیاز کمی و کیفی افزایش افسارگسیخته جمعیت در تهران خواهد بود؟