اعصاب و روان کارگران، قربانی مواد شیمیایی

به گزارش پایداری ملی، مواجهه با حلال‌های آلی در تمامی صنایع به‌واسطه تولید یا مصرف حلال‌ها، امری اجتناب‌ناپذیر است. طیف وسیعی از اختلالات و عوارض ناشی از مواجهه با حلال‌های آلی بر سیستم‌های داخلی بدن در مطالعات مختلف گزارش شده است. قابلیت تبخیر بالای حلال‌های آلی ازیک‌طرف و خاصیت چربی‌دوستی آن‌ها از سوی دیگر باعث نفوذ به بافت مغز و آسیب می‌شود. اثرات حاد حلال‌های آلی بر این سیستم مانند سردرد، گیجی، عدم هوشیاری و حتی مرگ از رایج‌ترین این اثرات هستند.

بنابر نظر متخصصان، کنار اثرات رفتاری حلال‌ها، اثر بر وضعیت روانی افراد مانند مشکلات مربوط به خلق‌وخو یکی از مهم‌ترین تأثیرات ناشی از مواجهه با حلال‌ها است. سازمان بهداشت جهانی یا WHO، تغییرات در خلق‌وخو را یکی از اولین نشانه‌های کلینیکی سندرم روانی ناشی از مواجهه با حلال‌ها می‌داند. در مورد اثرات مزمن مواجهه با حلال‌ها، عامل میزان مواجهه، از مهم‌ترین فاکتورهای تأثیرگذار بر تغییر وضعیت رفتاری است. اما در مطالعاتی که به ارزیابی تأثیر مواجهه با حلال‌ها بر وضعیت روانی افراد پرداخته شده است، نقش این عامل کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.

در همین خصوص، محققانی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در مطالعه‌ای پژوهشی، تلاش کرده‌اند تا به بررسی و ارزیابی وضعیت خلقی کارگرانی که در معرض مواجهه با مخلوط حلال‌های آلی بپردازند.

این مطالعه، در واحد رنگ یک صنعت خودروسازی انجام پذیرفته و در آن، افراد شاغل در یک شیفت کاری با حداقل یک سال سابقه کار در دو واحد رنگ و مونتاژ مشارکت داشته‌اند.

نتایج این مطالعه نشان داد که شاغلین واحد رنگ نسبت به گروه شاهد، دارای وضعیت خلقی نامطلوبی بودند. افزایش میزان خستگی، تنش و افسردگی ازجمله متغیرهای خلقی تغییریافته در اثر مواجهه با مخلوط ترکیبات شیمیایی موسوم به BTEX در صنایع رنگ بود. همچنین مواجهه با مقادیر بالاتر حلال‌های آلی سبب افزایش احساس خستگی شده بود.

بنا بر گفته فریده گلبابایی، محقق دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و سایر همکارانش در این پژوهش: «در تحقیق ما، میزان تنش، افسردگی، خستگی و آرامش در افرادی که در معرض مخلوط حلال‌های آلی بودند، به‌طور معناداری بیشتر از سایرین بود. ولی نمرات خشم و سرزندگی در گروه شاهد، وضعیت بهتری داشت».

این محققان می‌گویند: «حلال‌های آروماتیک مانند بنزن و تولوئن به‌عنوان سموم سرکوب‌کننده اعصاب مرکزی شناخته شده‌اند که در این مطالعه نیز این ترکیبات ازجمله ترکیبات شاخص در گروه در معرض مواجهه بودند».

به اعتقاد گلبابایی و همکارانش«توجه به سلامت روانی کارگران و وضعیت خلقی آن‌ها به‌عنوان یکی از پارامترهای سلامتی بسیار حائز اهمیت است و پیشنهاد می‌شود که مطالعات بیشتری در این حوزه انجام و اقداماتی در خصوص کنترل مواجهه با ترکیبات آلی فرار اتخاذ شود».

این یافته‌ها در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در فصل‌نامه «بهداشت و ایمنی کار» به چاپ رسیده‌اند. این نشریه توسط انجمن علمی بهداشت کار ایران منتشر می‌شود.