FATF و صندوق بین المللی پول ابزارهای سیاسی نظام سلطه برای فشار بر پاکستان

به گزارش پایداری ملی، پاکستان از سال 1950 یعنی 5 سال پس از شکل گیری صندوق بین المللی پول در نظام برتون وودز به عضویت این نهاد در آمد. از سال 1959 این کشور از تسهیلات مختلف مالی این نهاد در برهه‌های مختلف زمانی استفاده نموده است که البته حجم آن در سال 2011 با پرداخت وام 6 میلیارد دلاری به بالاترین مقدار خود رسید. با آغاز به کار دولت عمران خان در سال گذشته به دلیل وجود مشکلات شدید اقتصادی و کسری بودجه بالای دولت تلاش های بسیاری برای دریافت وام 12 میلیارد دلاری آغاز گردید. مذاکرات مقامات این کشور با صندوق بین المللی پول از نشیب و فرازهای بسیاری برخوردار بود که از جمله آن می توان به دخالت های پی در پی مقامات آمریکا و مشروط کردن پرداخت وام به انجام شرایط آنها اشاره کرد.

*دخالت آمریکا در روند مذاکرات پاکستان با صندوق بین المللی پول

در اواسط ماه آگوست 2018، 12 سناتور آمریکایی در نامه‌های جداگانه‌ای به استیون منوچین وزیر خزانه داری آمریکا و مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا گفتند صندوق نباید به کشورهایی که در پروژه های زیرساختی چینی حضور دارند بسته نجات اعطا کند. در همین راستا، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که صندوق بین‌المللی پول نباید تا زمانی که جزئیات وام هنگفت چین به پاکستان منتشر نشود، با پرداخت وام 12 میلیارد دلاری به این کشور موافقت کند.

*ادامه روند دخالت ها پس از پذیرش درخواست پاکستان برای دریافت وام توسط صندوق

اما پس از رفت و آمد های متعدد مسئولین صندوق با مقامات این کشور سر انجام در تاریخ 23 اردیبهشت ماه امسال مشاور دارایی نخست وزیر پاکستان از موافقت وام 6 میلیارد دلاری صندوق خبر داد. این در حالی است که شروط پرداخت این وام هزینه سنگینی را بر شهروندان این کشور تحمیل می کند که می توان به افزایش 20درصدی قیمت برق و افزایش 6 درصدی مالیات اشاره کرد. اما نکته حائز اهمیت ادامه روند دخالت های دولت آمریکا چندی پس از اعلام پذیرش وام توسط صندوق است. مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا در تاریخ 25 خرداد ماه امسال گفت: «از پاکستان می خواهیم حمایت خود از گروه‌های افراط گرا را کنار بگذارد. صندوق بین المللی پول تا زمانی که پاکستان شرایط خواسته شده را محقق نکند به اسلام آباد وام پرداخت نخواهد کرد».

این اقدام وزیر خارجه انتقاد همیشگی وارد بر این نهاد بین المللی مبنی بر عدم استقلال تصمیم گیری این نهاد را بار دیگر پررنگ تر می کند تا جایی که حتی پس از اعلام موافقت صندوق هم یک کشور عضو می تواند پرداخت وام را مشروط به اجرای شروط خود گرداند.

*تعامل پاکستان با FATF

یکی از شروط صندوق بین المللی پول برای دادن وام، رعایت الزامات گروه ویژه اقدام مالی FATF توسط این کشور است. پاکستان در سال ۱۹۹۷ میلادی با تصویب قانون داخلی مقابله با تروریسم همکاری‌های خود را با FATF آغاز کرد. این کشور از سال ۲۰۰۰ میلادی به گروه آسیا-اقیانوسیه در FATF موسوم به APG پیوست. پاکستان در فوریه سال ۲۰۰۸ میلادی همزمان با ایران در نشست و بیانیه FATF مورد خطاب قرار گرفته و از آن خواسته شده تا بار دیگر خود را با توصیه‌های چهل‌گانه تطابق دهد. یک سال و نیم بعد در ۲۰۰۹ از این کشور به دلیل همکاری‌های انجام شده تقدیر شد، اما در سال ۲۰۱۲ بازهم در فهرست خاکستری FATF قرار گرفت و پس از سه سال حضور در این لیست، در سال 2015 از آن خارج شد.

*بازگشت پاکستان به لیست خاکستری  FATF

علی­رغم تصویب همکاری­ها با FATF در شورای امنیت ملی پاکستان و اجرای تعهدات گسترده در «سطوح عالی» از سوی این کشور همراه با ارائه گزارش­های شفاف پیرامون مبارزه با تروریسم و تامین مالی به FATF، مجددا و پس از هشدارهای نشست فوریه 2018 (اسفند 96)، پاکستان از ژوئن ۲۰۱۸ (تیر97) در فهرست خاکستری قرار گرفت. حضور فعال و تلاش گسترده نمایندگان پاکستان در این نشست به سرپرستی «شمشاد اختر» وزیر وقت دارایی پاکستان هم نتوانست اعتماد مسئولین FATF را جلب کند و از بازگشت پاکستان به لیست خاکستری جلوگیری به عمل آورد.

*اتهامات هند و آمریکا عامل بازگشت پاکستان به لیست خاکستری

 اتهامات هند علیه پاکستان در موضوع تروریسم که با حمایت های آمریکا همراه است، عامل اصلی فشار بر FATF برای قراردادن نام پاکستان در لیست خاکستری بوده است. اتهاماتی که بارها مقامات پاکستان آن­­را انکار کرده اند. در حقیقت بازگرداندن پاکستان به لیست خاکستری به صورت کاملاً روشن با فشار هند و آمریکا و با همراهی عربستان انجام شد، در حالیکه قرار بود عربستان در کنار چین و ترکیه در جمع ۳۷ نفریِ FATF با تصویب آن مخالفت کند اما ریاض با وعده واشنگتن مبنی بر پذیرش عضویتش در FATF دست از پشتیبانی پاکستان برداشت. عربستان در نشست ژوئن 2019( تیرماه 98) عضو FATF شد.

با اعمال نفوذ هند در کارگروه بررسی و همکاری بین المللی سازمان منطقه ای آسیا-اقیانوسیه موسوم به APG برنامه­ اقدامی 27 بندی برای پاکستان تنظیم شده و به مجمع عمومی FATF ارسال شده است، مجمع عمومی FATF در نشست ژوئن 2018 این برنامه را به پاکستان ابلاغ کرد. به منظور خروج از لیست خاکستری، پاکستان تا سپتامبر 2019 برای اجرای کامل مفاد برنامه اقدام فرصت دارد.

*واکنش مقامات پاکستان به تصمیم FATF و لابی‌­های هند

محمد فیصل سخنگوی وزارت خارجه پاکستان گفت: «هدف واقعی از این امر سیاسی است و برای جلوگیری از پیشرفت اقتصادی پاکستان اتخاذ شده است». سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، با اشاره به اینکه هند در تلاش است که اوضاع را از این هم بدتر کند و پاکستان را در لیست سیاه قرار دهد، افزود: «هند تلاش های زیادی برای سیاست گذاری در FATF انجام داده است».

همچنین اسد عمر وزیر دارایی پاکستان با اشاره به اینکه هند در تلاش است تا نام پاکستان را از لیست خاکستری به لیست سیاه FATF منتقل کند، گفت: «با خبر شده‌ایم که هند از طریق لابی‌های مختلف در حال اعمال فشار برای قرار دادن نام اسلام آباد در لیست سیاه FATF است. گروه ویژه اقدام مالی یک مجموعه بین المللی است و نباید تحت فشار و یا دخالت کشورها تصمیم بگیرد. ما حق اعتراض به فعالیت لابی‌هایی که علیه ما اقدام می‌کنند را داریم و توقع داریم که مسئولین FATF در تصمیمات خود جانب بی‌طرفی را رعایت کنند. گزارشی که از سوی FATF منتشر می‌شود باید واحد باشد و هر کشوری حق ندارد از سوی خود گزارشی مجزا ارائه کند، با این حال هند از سوی خود علیه پاکستان گزارشی مجزا ارائه کرده است. ما با حضور هند در هیات رئیسه گروه صلح آسیا کاملا مخالف هستیم و باید به پیشنهاد ما توجه صورت بگیرد. ما تلاش خود را برای خروج از لیست خاکستری و نظارت ویژه FATF انجام می دهیم و همگام سازی لیست احزاب ممنوع الفعالیت با لیست ارائه شده توسط شورای امنیت سازمان ملل به همین دلیل انجام شد».

*تمدید حضور پاکستان در لیست خاکستری در نشست اخیر FATF

FATF بر اساس گزارش­های سازمان منطقه­ای آسیا-اقیانوسیه APG نسبت به وضعیت پاکستان تصمیم­گیری می­کند. برخلاف همکاری­های گسترده پاکستان با این نهاد و سفر کارشناسان آن به پاکستان همراه با بررسی اقدامات نهادهای مالی این کشور در حوزه مبارزه با تامین مالی تروریسم، کارشناسان APG اقدامات پاکستان را رضایت بخش ندانستند و گزارش عدم رضایت خود را برای مجمع عمومی FATF ارسال کردند. بنابراین بار دیگر FATF پاکستان را به لیست خاکستری وارد کرد.

در مجموع، مسئله پاکستان و تعامل آن با  صندوق بین المللی پول و FATF بار دیگر این موضوع را به اثبات می رساند که نهاد های بین المللی و بین الدولی برخلاف اسم پر طمطراق و ادعای استقلال در تصمیم گیری، در حقیقت ابزاری برای اعمال فشار و نفوذ در راستای اجرای سیاست های اعضای اثرگذاری مانند آمریکا و هند در این نهادهاست. این تجربه می تواند درس­ها و عبرت­های مهمی را برای سیاست مداران دور اندیش کشورها خصوصا ایران در پی داشته باشد. در واقع، در پشت پرده فشارهای برخی از نهاد های بین المللی و اعمال قدرت آنها نه تنها اجماع جهانی وجود ندارد بلکه علت آن اغراض سیاسی برخی از کشورها است.

ضرورت دارد تجربه تعاملات پاکستان با نهادهای بین المللی و بین الدولی همچون صندوق بین المللی پول و FATF مورد توجه مسئولان کشورمان و کارشناسانی که بر طبل تعاملات گسترده با این نهادها می کوبند، قرار گیرد.