بازندگان تحریم نفت ایران

به گزارش پایداری ملی، آمریکا در حالی معافیت تحریمی هشت کشور خریدار نفت ایران را تمدید نکرد که ضربان سیگنال‌های بازار نفت در حال افزایش است. روز گذشته، هر بشکه نفت برنت دریای شمال از مرز ۷۳ دلار عبور کرد و ۳۹ سنت گران‌تر شد. روز جمعه هم هر بشکه نفت اوپک، ۷۲.۶۱ دلار قیمت‌گذاری شد و نفت آمریکا نیز با افزایشی بیش از یک درصد، ۶۳.۵۱ دلار به فروش رسید.

 

آمریکایی‌ها پس از خیز اخیر خود برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، مدعی شدند که قطع سهمیه ایران از بازار انرژی جهان، تأثیر اندکی بر قیمت‌ها دارد، حال‌آنکه بی‌خردی کلیددار کاخ سفید در خط و نشان کشیدن برای ایران طی هفته گذشته باعث شد که قیمت این کالای راهبردی حدود سه درصد افزایش یابد و برای ماه‌های آینده با قیمت ۹۰ الی ۱۱۰ دلار پیش‌فروش شود.

 

افزایش سه درصدی قیمت‌ها طی هفت روز به این معناست که ادامه سیاست‌های آمریکا در هفته‌های آینده، ریسک بالا رفتن قیمت‌ها را به همراه دارد. به‌عبارت‌دیگر، در حال حاضر دو عامل بر آینده بازار انرژی و قیمت نفت سایه انداخته است.

اول، دغدغه جدی در خصوص تضمین عرضه نفت در غرب و شرق آسیا که سیاست‌های ضد ایرانی ترامپ، باعث‌وبانی آن بوده است. هفته گذشته طی یک حادثه مشکوک در بندر فجیره امارات، چند نفت‌کش اماراتی و سعودی هدف حمله قرار گرفتند که برخی از آن به‌عنوان ۱۱ سپتامبر آمریکا در منطقه یاد کردند تا بهانه‌ای برای حضور نظامی بیشتر تروریست‌های پنتاگون در غرب آسیا باشد.

 

از سوی دیگر، جنگ روانی واشنگتن در خصوص اعزام روتین ناو آبراهام لینکلن، طرح استقرار ۱۲۰ هزار نیروی آمریکایی در منطقه، اعزام بمب‌افکن‌های آمریکا که هر از گاهی در پایگاه‌های کشور‌های خلیج‌فارس نشست و برخاست دارند و ناآرامی‌ها در لیبی و ونزوئلا موجب شده تا بازار نسبت به این تحولات واکنش منفی نشان دهد، به‌نحوی‌که پس از هر توئیت یا سخنرانی ترامپ، پمپئو و بولتون، اندیکاتور‌های شاخص نفت دچار نوسان می‌شوند.

 

از سوی دیگر، امارات و عربستان دو کشوری هستند که وعده کرده‌اند کمبود نفت ایران را جبران کنند، درحالی‌که این دو در معرض انواع تهدیدات سهمگین از سوی یمنی‌ها قرار دارند. به‌عنوان نمونه، حمله پهپادی هفته گذشته انصار الله به خطوط لوله و ایستگاه‌های پمپاژ نفت در بندر فجیره عربستان در پاسخ به جنایات ریاض علیه یمن نیز عامل دیگری در عدم اطمینان از عرضه نفت بوده است.

دوم، تهدید مشتریان سنتی نفت ایران به متوقف کردن خرید و سفارشات خود از کشورمان و واکنش آن‌ها به تحریم‌ها نیز در افزایش قیمت نفت مؤثر بوده است. ترکیه، هند، چین، کره جنوبی و ژاپن ازجمله این کشور‌ها هستند که مخالفت خود را با تحریم ایران نشان دادند که در این میان، واکنش آنکارا و پکن از دیگران تندتر بود. چین پیش از تحریم‌ها در ماه دوم سال میلادی جاری، ۷.۴ درصد واردات نفت خود از ایران را نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۸ افزایش داد و به ۵۱۲ هزار بشکه در روز رساند.

 

چشم‌بادامی‌های چینی در حال حاضر در کشاکش یک نبرد تجاری سنگین با آمریکا هستند و به‌هیچ‌وجه نمی‌خواهند که امر و نهی کشوری را اطاعت کنند که در تلاش است تا صادراتش را کاهش دهد. از سوی دیگر، آمریکا هم‌زمان برای داغ نگه‌داشتن تنور بحران کره شمالی می‌کوشد و از طرفی، تسلیحات پیشرفته را به همسایه جنوبی پیونگ‌یانگ می‌فروشد. این عوامل درمجموع، بیش از آمریکا، کشور‌ها و شرکت‌های آسیایی را متضرر می‌کند که سال‌هاست به روال خرید نفت مرغوب ایران عادت کرده‌اند و حالا به‌اجبار باید رویه‌ای دیگری را در پیش گیرند.

علاوه بر موارد ذکرشده، حذف نفت ایران اساساً ممکن نیست، چراکه این تصمیم آمریکا پیامد‌های سنگینی برای واشنگتن به همراه خواهد داشت. ترامپ گمان می‌کند که ایران، فلان کشور دسته چندم است که با تحریم‌ها کمر خم کند. جمهوری اسلامی بار‌ها اعلام کرده که اگر نفت ایران از تنگه هرمز صادر نشود، اجازه نخواهد داد که نفت دیگران هم از این باریکه عبور کند؛ لذا تصمیم ترامپ یک اشتباه استراتژیک است که هم چشم‌انداز بازار انرژی را به خطر می‌اندازد و هم به تتمه آبروی نداشته آمریکایی‌ها چوب حراج می‌زند.

نکته بعدی این است که قول ریاض و ابوظبی به پدرخوانده خود مبنی بر پر کردن جای خالی ایران در بازار نفت در صورتی محقق می‌شود که نظر مساعد و موافق دیگر اعضای اوپک را به دست آورند، در غیر این صورت باید ریسک به خطر افتادن موقعیت خود در «سازمان کشور‌های صادرکننده نفت» را به جان بخرند. ضمن اینکه ظرفیت تولید نفت عربستان در حال حاضر کمتر از ۱۰ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه است، درحالی‌که بنا دارند این میزان را حدود ۲ میلیون بشکه دیگر افزایش دهند.

 

اولاً همچنان که نگارنده این سطور پیش‌تر اشاره‌کرده است، این گسترش ظرفیت تولید سعودی‌ها به‌سرعت محقق نمی‌شود و ثانیاً با تهدیدات روز افزونی که از سوی پهپاد‌های پیشرفته انصار الله یمن علیه تأسیسات نفتی این کشور صورت گرفته، نفت عربستان، یکی از ناامن‌ترین منابع تأمین انرژی در جهان به شمار می‌رود. یک بخش مهم از مخالفت مشتریان ایران با تحریم‌های آمریکا هم به همین موضوع بازمی‌گردد.

 

سعودی‌ها گرچه در دامان به‌ظاهر گرم یانکی‌ها در امنیت هستند، اما اختلافات شدید داخلی، تهدید مرز‌های زمینی، هوایی و دریایی و تأسیسات شرکت نفت آرامکو از سوی انصار الله و سرشاخ شدن آن‌ها با ایران، منابع نفت این کشور را بسیار متزلزل کرده و آن‌ها ترجیح می‌دهند با کشوری داد و ستد کنند که علیرغم سنگین‌ترین هجمه‌های نظامی و اقتصادی همچنان سرپا و مقتدر ایستاده است تا دولتی که میلیارد‌ها دلار صرف پدافند موشکی پاتریوت می‌کند، ولی به‌سادگی صادرات ۳ میلیون بشکه نفت آن در معرض تهدید قرار می‌گیرد.

نکته بعدی این است که اجبار کشور‌های شرق و غرب آسیا به انحصار تأمین انرژی از یک یا دو کشور، امنیت و غرور ملی آن‌ها را خدشه‌دار می‌کند و این مسئله‌ای است که آن‌ها نمی‌توانند به‌راحتی و با یک بیانیه آن را بپذیرند.

 

عصر تک‌قطبی بودن دنیا به سر آمده و امروز دولت‌ها منافع ملی خود را فدای حرف‌شنوی از آمریکایی‌ها نخواهند کرد، کما اینکه برخی دولتمردان آمریکایی هم نسبت به پیامد‌های تحریم نفت ایران ازجمله جهش اقتصادی کشورمان و تشکیل ائتلاف‌های اقتصادی قدرتمند در غرب و شرق آسیا هشدار داده بودند.

طرفه آنکه تمدید تحریم‌های نفتی ایران از یک‌سو کاخ سفید را یک گام دیگر به شکست کامل در برابر جمهوری اسلامی نزدیک‌تر کرده و از سوی دیگر، باعث ضرر و زیان کشور‌هایی می‌شود که پیش‌تر از ناحیه راهبرد‌های یک‌جانبه‌گرایانه واشنگتن زخم خورده‌اند و درنتیجه انگیزه آن‌ها را برای تقابل بیشتر با آمریکا مضاعف می‌کند.