هم‌افزایی آموزش و پرورش و پدافند غیرعامل در تهیه کتب آموزشی

به گزارش پایداری ملی، دکتر شهاب قهرمانی مشاور معاون  فرهنگی سازمان پدافند غیرعامل کشور و مدیر هدایت افکار عمومی معاونت فرهنگی است. وی پژوهشگر علوم دفاعی بوده و در وزارت آموزش و پرورش و دفتر تالیف کتاب‌های درسی نیز فعالیت‌هایی داشته است و از مولفان کتاب های آمادگی دفاعی به حساب می‌آید. وی می‌گوید: در سال‌های اخیر جایگاه وزارت آموزش و پرورش برای سازمان پدافند غیرعامل در امر آموزش عمومی آحاد مردم آشکار شده است و برنامه‌های مشترک زیادی را به‌همراه آموزش و پرورش برای سال 98 کلید زده‌ایم. دکتر قهرمانی امیدوار است با همکاری‌هایی که بوجود آمده می‌توان یک زیرساخت فرهنگی مناسب در حوزه آگاهی‌سازی عمومی پدافند غیرعامل در کشور ایجاد نمود. در ادامه مشروح مصاحبه خبرنگار«صیانت پایدار» با ایشان را می‌خوانید:

بنده به لحاظ همکاری و سابقه‌ای که در وزارت آموزش و پرورش و دفتر تالیف کتاب‌های درسی داشتم در معاونت فرهنگی سازمان پدافند غیرعامل تمرکز خود را روی ارتباط بهتر و کارآمدتر سازمان پدافند غیرعامل و وزارت آموزش و پرورش گذاشتم تا اقدامات بیشتری را در این بستر انجام دهیم، از گذشته کمیته پدافند غیرعامل وزارت آموزش و پرورش در دستگاه‌های دولتی جزء یکی از مهم ترین و فعال ترین کمیته‌های پدافند غیرعامل در کشور بود، اولین اقدام ما پس از ملاقات با سردار ریاست سازمان پدافند غیرعامل در سال 1394 آغاز شد. در این ملاقات بنا بر این شد که تیم ما یک سند راهبردی در حوزه پدافند غیرعامل در آموزش و پرورش طراحی و تدوین کند و ذیل آن سند، یک نقشه راه آموزش پدافند غیرعامل در آموزش و پرورش تعریف کنیم و در ادامه آن کتاب‌های هشت‌گانه را طراحی، تدوین و تالیف نماییم. 

این سند راهبردی با لطف خدا و همکاری کارشناسان وزارت آموزش و پرورش و قرارگاه‌های سازمان پدافند غیرعامل طراحی و تدوین شد و به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد. در آن سند راهبردی و در بندی از آن به نقشه راه آموزش در طی یک دوره پنج ساله اشاره شد که در ادامه این فعالیت، نقشه راه آموزش و پرورش نیز تدوین و مراحل پایانی و اخذ مجوز خود را در سازمان پدافند غیرعامل طی می‌کند و ان‌شاء‌الله به‌زودی توسط ریاست سازمان پدافند غیرعامل به آموزش و پرورش ابلاغ خواهد شد.

نقشه راه آموزش پدافند غیرعامل در آموزش و پرورش از سال 1395 توسط تیمی از گروه های مختلف نخبگانی  در سازمان پدافند غیرعامل کشور، اساتید و پیشکسوتان برنامه‌ریزی درسی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی وزارت آموزش و پرورش اساتیدی از دانشکده پدافند غیرعامل دانشگاه امام حسین(ع) طراحی، تدوین و مورد نظرسنجی قرار گرفته است. 

طراحی نقشه راه آموزش پدافند غیرعامل در آموزش و پرورش مقداری طولانی‌تر از طرح‌های مشابه شد، آن هم به خاطر تغییراتی بود که در مرکز حراست و کمیته پدافند غیرعامل در وزارت آموزش و پرورش ایجاد شده بود و البته تغییراتی نیز در سازمان پدافند غیرعامل ایجاد شد که زمان طراحی و تدوین این طرح را به نسبت طرح‌های دیگر طولانی‌تر کرد، البته این موضوع برای ما فرصتی را بوجود آورد که در مورد این نقشه راه مطالعات و تحقیقات گسترده‌تری را انجام و در مورد طرح نظرخواهی و اعتبارسنجی بهتری انجام دهیم که همه این پروسه باعث بالارفتن کیفیت طرح نهایی شد.

ما دو برون‌داد از این طرح به سازمان پدافند غیرعامل تحویل دادیم که در قالب نقشه راه آموزش پدافند غیرعامل در آموزش و پرورش که شامل اهداف آموزش‌های مهارت‌محور پدافند غیرعامل بود، این طرح برای دوره‌های تحصیلی ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم هدف‌گذاری کرده که به عبارتی در اولین مرحله آن ما آموزش‌هایی را متناسب با جنسیت و مقطع سنی دانش‌آموزان در دوره ابتدایی، پایه‌های اول تا ششم و دوره اول و دوم متوسطه تهیه و تدوین کردیم که برای دختران و پسران تدارک دیده شده است.

مرحله دوم شیوه‌نامه آموزش‌های عمومی و تخصصی در گروه‌های هدف آموزش و پرورش بود، به عبارتی ما شیوه‌نامه‌ای را تنظیم کردیم که این آموزش‌های عمومی و تخصصی برای گروه‌های هدف در آموزش و پرورش طی 5 سال آینده چگونه باشد، گروه هدف اصلی ما در این پروژه تربیت مدرسان کشوری هستند که طی آن مدرسان در مناطق مختلف وزارت آموزش و پرورش برای معلمان، دانشجو معلمان، دبیران آمادگی دفاعی، مدیران، سرایداران، اولیای دانش آموزان و همکاران اداری مباحثی را که در نظر گرفته‌ایم آموزش می‌دهند.

مرحله سوم  نقشه راه آموزش پدافند غیرعامل در آموزش و پرورش، دستور‌العمل تعیین نقش و وظایف آموزشی سازمان پدافند غیرعامل است، سازمان پدافند غیرعامل برای قرارگاه‌های هشت‌گانه خود نقش و وظایف آموزشی را طراحی و تدوین کرده است که به عنوان مثال قرارگاه پدافند سایبری در پنج سال آینده در این گام‌ها بایستی چه محصولاتی را برای گروه‌های مختلف سنی در وزارت آموزش و پرورش تولید کند. بسته آموزشی شامل: فیلم، فیلم کوتاه، مستند، کتابچه، بروشور، پویانمایی، تیزر و ... برای هریک از قرارگاه‌ها و معاونت‌ها نقش‌ها و وظایفی در این طرح تعریف شده است و مشخص شده هر یک از قرارگاه‌های هشت‌گانه و معاونت‌ها مثل معاونت بسیج و امور استان‌ها، معاونت فرهنگی، معاونت آموزش در این پنج سال چه اقداماتی را باید انجام دهند. این آموزش‌ها و بسته‌های آموزشی برای تمامی افراد درگیر با این طرح برنامه‌ریزی شده است به عنوان مثال: کارکنان اداری، کارکنان مدارس، آموزگاران، مربیان، اولیا دانش‌آموزان، خدمتگزاران مدارس سرایداران، مسئولین بوفه مدارس و نگهبانان مدارس که بخش حفاظت و حراست از مدارس را بر عهده دارند جامعه هدف ما هستند و می‌توانند از تولیدات بهره ببرند.

در این سند راهبردی مصوب شد تا ذیل نقشه راه هشت کتاب آموزشی خودخوان طراحی و تدوین شود، ریاست سازمان پدافند غیرعامل کشور، سردار جلالی تاکید داشتند از این هشت کتاب دو کتاب ویژه دختران تألیف شود که این اتفاق افتاد و دو کتاب نخست برای تحت عنوان پدافند غیرعامل برای دانش‌آموزان دختر متوسطه دوره اول و دوم تألیف شد. این دو کتاب بعد از این که در سازمان پدافند غیرعامل و وزارت آموزش و پرورش نظرسنجی و اعتباربخشی شد در هفته پدافند غیرعامل رونمایی شد و آموزش و پرورش نسبت به چاپ اقدام کرده است و از اول مهرماه سال 98 در چرخه آموزشی کشور قرار می‌گیرد. این کتاب‌ها، کتاب‌های خودخوانی هستند که برای دانش‌آموزان دختر در مقاطعی که ذکر شد توصیه‌هایی دارند تا متناسب با سن و جغرافیای محل زندگی خود در حوزه های مختلف پدافندی مثل پدافند زیستی، سایبری، پدافند اقتصادی، پدافند فرهنگی و جنگ نرم آشنا شده و مطالبی را در این موارد بیاموزند تا بتوانند در زندگی خود از آن بهره ببرند.

چهار کتاب دیگر نیز طراحی و تدوین شده است که مراحل پایانی را طی می‌کنند، تقریبا 90 درصد کار تالیف این کتب انجام شده و امیدواریم که بتوانیم مهر سال 98 این 4 کتاب را نیز به چرخه آموزش کشور اضافه کنیم. این چهار کتاب با عنوان پدافند غیرعامل برای دانش‌آموزان ابتدایی دوره اول و دوم (دختران و پسران)، دانش‌آموزان دوره اول و دوم متوسطه پسران ارائه خواهند شد، که مجموعا این 6 کتاب به همراه دو سند در مهر 98 در آموزش و پرورش در سراسر کشور وارد چرخه آموزش خواهند شد.

 این کتاب‌ها بناست در قالب برنامه‌های آموزشی سال 98 و در مسابقات کتابخوانی سراسری در سطح استان‌ها و شهرستان‌های کشور مورد بهره‌برداری قرار گیرند، برگزیدگان این مسابقات نیز در تهران گرد هم می‌آیند و مورد تقدیر قرار خواهند گرفت، امیدواریم اثرات این کتاب‌ها را در فرهنگ‌سازی اجرای اصول پدافند غیرعامل در کشور شاهد باشیم.  

ببینید در آموزش و پرورش بر اساس سند تحول بنیادین یک سری درس‌های رسمی و برنامه هفتگی دانش‌آموزان را داریم که در آنجا ما درس آمادگی دفاعی را داریم در آمادگی دفاعی پایه نهم و پایه دهم در هر دوی این کتاب‌ها یک فصل به پدافند غیرعامل اختصاص داده شده است که سازمان پدافند غیرعامل را در پایه نهم معرفی می‌کند و در پایه دهم کاربرد پدافند غیرعامل در زندگی دانش‌آموزان توضیح داده می‌شود. اما این کتاب‌هایی که به تازگی تالیف کرده ایم به عنوان کتاب‌های کمک آموزشی و برنامه‌های آموزشی فوق‌برنامه مدرسه است، بر اساس سند تحول بنیادین مدارس موظف هستند.

 برنامه‌های آموزشی مازاد بر ساعات هفتگی برای دانش‌آموزان پیش‌بینی کنند که یکی از آن برنامه‌ها یا فوق برنامه‌ها همین آموزش‌های پدافند غیرعامل است که شامل امداد و نجات، اطفای حریق، مانورهای سالانه پدافند غیرعامل، آمادگی در برابر زمین‌لرزه را در برمی‌گیرد که خوشبختانه بخش‌های عملی نیز برای این کتاب‌ها در مدارس گنجانده شده که قطعا مکمل خوبی برای آن خواهد بود. 

این کتاب‌ها یک سند و نقشه راه برای مدرسه است. برای هر دانش‌آموز توصیه‌هایی دارد که موجب می‌شود، دانش‌آموزان سفیران پدافند غیرعامل در خانواده‌های خود شوند و مطالب آموخته شده را به خانواده خود انتقال دهند، مثل طرح های اصلاح الگوی مصرف، نوع مصرف  انرژی، شیوه عمل در فضای مجازی، مراقبت‌های زیست محیطی و.... که باید دانش‌آموزان بیاموزند و به خانواده‌ها انتقال دهند در این کتب همه موضوعات با رویکرد پدافند غیرعامل گنجانده شده است.

سازمان پدافند غیرعامل و آموزش و پرورش این اقدامات را با خرد جمعی، استفاده از نظرات کارشناسان خبره و ظرفیت‌های هر دو سازمان انجام داده است. همه صاحب‌نظران معتقدند که فرهنگ‌سازی در همه دنیا امری زمان‌بر است اما یک کار زیرساختی و سرمایه‌گذاری برای آینده هر کشور است به نظر من دانش‌آموز وقتی فهم می کند و یاد می‌گیرد که در کشوری کم‌آب زندگی می‌کند و نوع مصرف آب را در زندگی شخصی خود باید اصلاح کند، قطعا در آینده به عنوان یک سفیر پدافند غیرعامل از بحران آب جلوگیری خواهد کرد. زمانی که دانش‌آموزی می‌آموزد در کشوری لرزه‌خیز زندگی می‌کند، همیشه آمادگی خود را حفظ می‌کند و به عنوان یک سفیر پدافند غیرعامل در برابر حوادث و بلایای طبیعی آمادگی دارد و از خسارت‌های مالی و جانی در بحران می‌کاهد، دانش‌آموزی که در مصرف انرژی، در مصرف مواد غذایی، در مصرف کالا و خدمات اصول مصرف را رعایت می‌کند، یک سرمایه عظیم اجتماعی برای آینده است. جامعه‌ای که آموزش دیده باشد، قطعا در برابر انواع خسارت‌هایِ حوادث انسانی، طبیعی و غیرطبیعی ایمن‌تر خواهد بود.

آموزش عمومی نیاز به همکاری جمعی دارد. از صدا و سیما انتظار داریم که همراه با سازمان پدافند غیرعامل و به صورت مکمل این آموزش‌ها را در دستور کار قرار دهد. از بخش‌های مختلف آموزشی و رسانه‌ای کشور، اصحاب رسانه، مراکز فرهنگی، فرهنگسراها و... انتظار می‌رود در ارائه آموزش‌های پدافندی به مردم همراه سازمان پدافند غیرعامل باشند، همان طور که مقام معظم رهبری(مدظله العالی) فرمودند: «پدافند غیرعامل مانند شعله‌ای بلند شود»، برای اجرای آموزش‌های عمومی نیاز به یک خیزش ملی است. ما سالانه تلفات زیادی در تصادفات جاده‌ای، غرق‌شدگی، گازگرفتگی و آتش‌سوزی‌ها در سراسر کشور داریم. آموزش‌های عمومی در بحث پدافند غیرعامل و ایجاد تفکر پدافندی در دانش‌آموزان می‌تواند در بسیاری از این موارد کاهنده خسارات، جانی و مالی باشد. در جامعه قطعا فرهنگ‌سازی در حوزه پدافند غیرعامل یک سرمایه‌گذاری برای آینده کشور است و خرد جمعی و خیزش ملی همه دستگاه‌های مرتبط را می‌طلبد، با این کتاب‌ها و این برنامه‌ریزی که ما در آموزش و پرورش انجام دادیم قطعا تمام مسائل کشور حل نخواهد شد اما این یک راهی است برای هم‌افزایی و مشارکت عمومی برای بالا بردن دانش عمومی آحاد جامعه و پایین آوردن هزینه‌های کشور و جلوگیری از خسارات‌هایی که شاید با وجود دانش عمومی در موضوع پدافند غیرعامل کمتر شود.

سازمان پدافند غیرعامل بعد از اجرای نقشه راه آموزش پدافند غیرعامل در آموزش و پرورش، آموزش های  عموم مردم را کلید خواهد زد. معاونت فرهنگی سازمان پدافند غیرعامل به عنوان مجری طرح‌های آموزش عمومی، آموزش‌هایی را برای آحاد مردم در نظر گرفته است که منجر به آموزش‌های بدون مدرک مردم می‌شود، به‌طور کلی در این طرح از آحاد مردم جامعه از هر صنفی با هر سطح سوادی در هر جغرافیایی که در کشور زندگی می‌کنند، خواه روستایی، عشایری و یا شهری باشند در معرض این آموزش‌ها قرار می‌گیرند. آموزش‌های عمومی که مدت آن در طول سال به 2 تا 8 ساعت می‌باشد به مردم این مهارت ها را آموزش می دهد که در برابر بسیاری از خطرات نوپدید و برخی تهدیدات فراروی کشور آمادگی‌های لازم و اولیه را داشته باشند.

من هم از شما و مجموعه «صیانت پایدار» تشکر می‌کنم.