چرا دعا گاهی مستجاب نمی‌شود؟

به گزارش پایداری ملی، دعا و نیایش از بهترین ابزارها جهت ارتباط معنوی با خداوند متعال و نیز ابزاری برای درخواست نیازهای مادی و معنوی از خداوند است.  این عمل به قدری اهمیت دارد که خداوند انسان‌ها را دعوت به انجام آن کرده است. به عنوان نمونه در بخشی از آیه60 سوره غافر می‌فرماید: «وَ قَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ؛ پروردگار شما می‌گوید بخوانید مرا تا برای شما استجابت کنم». بر اساس این آیه، خالق هستی خود ضمانت اجابت دعا را به بندگانش داده است. 

با این حال گاهی بر حسب حکمت‌های الهی برخی نیازهای انسان مورد اجابت کامل قرار نمی‌گیرد و امر آن در دنیا جاری نمی‌شود. این مسئله حتی در زندگانی انبیای الهی نیز دیده می‌شود و مختص به عموم مردم نیست. شاید یکی از مواردی که انسان مؤمن را دچار دست‌اندازهای ایمانی و معرفتی می‌کند و گاهی باعث کاهش حسن ظن به خداوند متعال می‌شود، عدم درک حکمت‌های نهفته در عدم استجابت دعاست.

در این باره احمد بن محمد بن ابى‌‏نصر روایت کرده است که گفت: به امام رضا علیه‌السلام عرض کردم که: فداى تو شوم؛ به درستى که چندین سال است که من حاجتى را از خدا خواسته‏‌ام و روا نشده، و از دیر شدن آن در دلم چیزى داخل شده است. حضرت فرمود:

«اى احمد! بپرهیز از شیطان و از آنکه او را بر تو راهى و تسلّطى باشد که تو را از رحمت خدا نا امید کند. به درستى که ابا جعفر (امام محمد باقر علیه‌السلام) مى‏‌فرمود: مؤمن از خداى تعالى حاجتى را مى‏‌خواهد و خدا تعجیل اجابت را از او به تأخیر مى‏‌اندازد و زود دعایش‏ را مستجاب‏ نمى‏‌کند؛ به جهت آنکه آواز دعا و شنیدن گریه و زارى و ناله و بى‏‌قرارى او را دوست می‌دارد؛ فَقَالَ یَا أَحْمَدُ إِیَّاکَ وَ الشَّیْطَانَ أَنْ یَکُونَ لَهُ عَلَیْکَ سَبِیلٌ حَتَّى یُقَنِّطَکَ إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ص‏ کَانَ یَقُولُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ یَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةً فَیُؤَخِّرُ عَنْهُ تَعْجِیلَ إِجَابَتِهِ حُبّاً لِصَوْتِهِ وَ اسْتِمَاعِ نَحِیبِه‏

و بعد از آن فرمود: «به خدا سوگند که آن‏چه خداوند از مؤمنان تأخیر مى‌‏کند و ایشان را از آن منع مى‌‏فرماید، از آن‏چه برایشان تعجیل کرده در آن بهتر است. و دنیا چه چیز است؟  وَ اللَّهِ مَا أَخَّرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ مَا یَطْلُبُونَ مِنْ هَذِهِ الدُّنْیَا خَیْرٌ لَهُمْ مِمَّا عَجَّلَ لَهُمْ فِیهَا وَ أَیُّ شَیْ‏ءٍ الدُّنْیَا

... فرمود: «پس به خدا وثوق‏‌دارنده‌‏تر باش؛ زیرا که تو بر موعدى هستى از خداى- تعالى- و آن جناب با تو وعده فرموده. آیا خداى عز و جل نمى‌‏فرماید که: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ» (بقره، 186)؛ یعنى: «و چون پرسند تو را بندگان من از من (یعنى از صفت من یا از معامله من با ایشان در وقت دعا کردن- چنان‏که ظاهر این حدیث است-)، پس به درستى که من نزدیکم (یعنى علم من احاطه کرده است به احوال ایشان و به اجابت دعاى ایشان)، اجابت مى‏‌کنم خواندن خواننده را چون بخواند مرا». و فرموده است که: «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ»(زمر53)؛ یعنى: «نا امید نشوید از رحمت و بخشش خدا». و فرموده که: «وَ اللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلًا»(بقره، 268)؛ یعنى: «و خدا وعده مى‏‌دهد شما را آمرزشى از جانب خود، و افزونى در دنیا، و یا مزیّت در آخرت». پس به خدا وثوق‏‌دارنده‌‏تر باش از خود، به غیر آن جناب. و در دل‏‌هاى خویش غیر از خوبى قرار ندهید، و به جز گمان نیک به خداوندِ خود چیزى را در خاطرمگذرانید. پس به درستى که آن از براى شما آمرزیده شده است». (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 488)