آخرین تیر شاه چگونه به سنگ خورد؟

به گزارش پایداری ملی،محمدرضا شاه یک روز قبل از ترک ایران (۲۳ دی‌ماه ۵۷)، شورای سلطنت را تشکیل داد. شورایی که اولین جلسه آن در حضور شخص وی برگزار شد تا به گفته خودش، حافظ نظام سلطنت در غیابش باشد و از رؤسای مجالس شورای ملی و سنا خواست تا کار رأی اعتماد به کابینه بختیار به‌سرعت انجام پذیرد.

تشکیل شورای سلطنت در حالی انجام شد که امام خمینی یک روز پیش از آن دستور تشکیل شورای انقلاب را صادر کرده بودند. در حکم امام برای تشکیل شورای سلطنت آمده بود "در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به‌نام «شورای انقلاب اسلامی» مرکب از افراد باصلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق موقتاً تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد. اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد".

اعضای شورای سلطنت شاپور بختیار نخست‌وزیر، محمد سجادی رییس مجلس سنا، جواد سعید رییس مجلس شورای ملی، سیدجلال طهرانی نائب‌التولیه حرم رضوی (ع)، محمدعلی وارسته وزیر دارایی اسبق، عبدالله انتظام رییس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، علیقلی اردلان وزیر دربار شاهنشاهی، علی‌آبادی دادستان سابق و ارتشبد عباس قره‌باغی رییس ستاد ارتش بودند.

شاه چند روز قبل از ترک ایران شورای سلطنت را به ریاست جلال الدین طهرانی برای حفظ رژیم پهلوی تشکیل داد

ریاست این شورا در همان جلسه اول به سید جلال‌الدین طهرانی واگذار شد. جلال‌الدین طهرانی فرزند سیدعلی شیخ‌الاسلام مرندی بود و پدرش لقب «شیخ الاسلام» را از مظفرالدین شاه گرفته بود. او در چند کابینه مختلف پهلوی دوم مسئولیت‌هایی همچون وزارت پست و تلگراف، وزیر مشاور و چند دوره نیز سناتور مجلس سنا بود. علت انتخاب جلال‌الدین طهرانی به سمت ریاست شورای سلطنت شاید به این دلیل بود که علاوه بر تحصیل دروس حوزوی، با برخی روحانیون رابطه خوبی داشت و نائب‌التولیه حرم رضوی بود و ماموریت یافت تا در راس این شورا با امام خمینی دیدار کند.

امام خمینی (ره) در بیانیه‌ای ۲۶ دی‌ماه شورای سلطنت را غیرقانونی و اعلام کرد "به کسانی که در شورای سلطنت غیرقانونی به‌عنوان عضویت داخل شده‌اند، اخطار می‌کنم که این عمل غیرقانونی و دخالت آنان در مقدّرات کشور جرم است و بی‌درنگ از این شورا کناره‌گیری کنند. "

۲۸ دی‌ماه طهرانی برای مذاکره با رهبر انقلاب وارد پاریس شده بود، اما شرط امام برای صدور اجازه ملاقات، استعفای وی از شورای سلطنت بود. تلاش‌های طهرانی برای ملاقات با امام بی‌نتیجه ماند تا اینکه وی اول بهمن‌ماه استعفای خود را از شورای سلطنت -در حالی که کسی انتظارش را نداشت- اعلام کرد.

انتشار استعفای جلال‌الدین طهرانی در روزنامه‌های ایران

متن استعفای سید جلال‌الدین طهرانی از شورای سلطنت به این شرح بود: "یک‌شنبه ۱ بهمن ماه ۱۳۵۷ هجری شمسی مطابق با ۲۲ شهر صفرالمظفر ۱۳۹۹ هجری قمری. قبول ریاست شورای سلطنت از طرف اینجانب فقط برای حفظ مصالح مملکت و امکان تأمین آرامش اجتماعی آن بود، ولی شورای سلطنت به‌سبب مسافرت اینجانب به پاریس که برای نیل به هدف اصلی بود تشکیل نگردید. در این فاصله اوضاع داخلی ایران سریعاً تغییر یافت به‌طوری که برای احترام به افکار عمومی با توجه به فتوای حضرت آیت‌الله العظمی خمینی ــ دامت برکاته ــ مبنی بر غیرقانونی بودن آن شورا آن را غیرقانونی دانسته کناره‌گیری کردیم.

از خداوند و اجداد طاهرین و ارواح مقدسه اولیای اسلامی مسئلت دارم که مملکت و دولت مسلمان ایران را در ظل عنایت حضرت امام عصر عجّل الله فرجه از هر گزندی مصون داشته و استقلال وطن عزیز ما را محفوظ فرمایند. محمدالحسینی سید جلال طهرانی. "

فردای تقدیم استعفا به امام خمینی، جلال‌الدین طهرانی به حضور ایشان رسید و متن استعفای وی در حضور رسانه‌ها توسط آیت‌الله اشراقی قرائت شد. دومین ملاقات رئیس شورای سلطنت با امام خمینی در روز چهارم بهمن انجام شد.

ولی الله چهپور از مبارزان دوران انقلاب و معاون آیت‌الله طالقانی که آن زمان در نوفل لوشاتو به‌سر می‌برد، روایتی از دیدار جلال‌الدین طهرانی و مهندس بازرگان با امام خمینی را در کتاب خاطراتش نقل می‌کند که به این شرح است: آقای سید جلال طهرانی عضو شورای سلطنت به پاریس آمده بود. ایشان به اتفاق مهندس مهدی بازرگان و دیگران همراهان جلسه‌ای در حضور امام تشکیل دادند و پیرامون سلطنت خاندان پهلوی و انقلاب و سایر مسائل جاری ممکلت بحث و گفتگو نمودند. آقای مهندس بازرگان اظهار داشت که شاه از کشور برود و ما ولیعهد را به‌عنوان نائب‌السلطنه بپذیریم و شورای سلطنت بر امور کشور نظارت نماید و البته این شورا زیر نظر ما کار کند و در واقع این تشکیلات بصورت موقت به اداره امور مملکت بپردازد تا اینکه شورای انقلاب تصمیماتی را در رابطه با تغییر قانون اساسی اتخاذ نماید و آن را در صحن مجلس طرح و به رای مردم بگذارد.

در واقع مهندس بازرگان تغییرات در شکل حکومت را از طریق قانونی و رای مردم خواستار بود. حضرت امام فرمودند، سلطنت نباید بهیچ صورتی باقی بماند بلکه باید جمهوری اسلامی را به رای مردم گذاشت؛ و در ادامه گفتند که انقلاب مشروطه انقلاب سالمی بود و وکلای دوره اول مجلس را نیز مردم انتخاب کردند. افرادی از کسبه، روحانی، اداری و بقیه اقشار که همه از معتمدین بودند و با رای مردم حوزه خود انتخاب گردیدند و خوب کار کردند بنابراین تصور شد که کار تمام شده و حکومت مشروطه استقرار پیدا کرده است و مردم به‌دنبال کار و زندگی خودشان رفتند لیکن، چون سلطنت ریشه داشت بعد رضاخانی آمد و زمام امور را در دست گرفت....

پس از مخالفت صریح امام، آقای مهندس بازرگان، عضو شورای سلطنت و دیگران همکاران با روی ترش و ناراحت از مجلس خارج شدند و در داخل راهروی خروجی زمزمه می‌کردند که امروزه کسی نمی‌تواند مستاجر منزلش را بیرون کند حال ما می‌خواهیم شاه ممکلت را بدین راحتی از کشور بیرون کنیم. طرز تفکر و راهکار خیلی از مبارزان علیه شاه و حکومت پهلوی اینچنین بود و جرات دست زدن به اقدام جدی علیه شاه را نداشتند. (همراه پیر پاک "خاطرات، ولی الله چهپور"، ص. ۹۵)

سید جلال الدین طهرانی نائب‌التولیه حرم رضوی و رئیس شورای سلطنت

با استعفای طهرانی، عمر یک هفته‏‌ای شورای سلطنت به پایان رسید و آن‌ها فقط یک بار دیگر تشکیل جلسه دادند و هدف اصلی از آن، انتخاب رئیس جدید شورا برای امضای فرامین ارتش بود، چون شاه اختیارات لازم را به ارتشبد قره‌باغی نداده بود.

جلال الدین طهرانی نیز در پاریس ماند و به علاقه‌اش یعنی مطالعه در علم نجوم پرداخت. رئیس مستعفی شورای سلطنت سال ۶۶ در منزل مسکونی‌اش در فرانسه فوت کرد و پیکر وی در سال ۷۰ به ایران منتقل شد تا در مقبره خانوادگی شان در حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شود.