تحریم کامل نفتی ایران؛ ماموریتی ناممکن

به گزارش پایدرای ملی،تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری ایالات متحده از اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ که به صورت رسمی از توافق هسته‌ای (برجام) خارج شد، یکی از مهمترین اهداف خود را به صفر رساندن صادرات نفتی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد. این خواسته از آن زمان تاکنون بار‌ها از سوی مقام‌های آمریکایی مطرح شده، اما همچنان تلاش‌های واشنگتن راه به جایی نبرده است.

حدود دو ماه قبل که قانون تحریم‌ها به اجرا درآمد غیرقابل اجرا بودن چنین تصمیمی اثبات شد. در نهایت مقاومت خریداران نفت ایران، کاخ سفید را مجبور کرد معافیت ۱۸۰ روزه‌ای را برای تعدادی از کشور‌ها اعلام کند. دولت ترامپ به هشت مشتری مهم نفت تهران اجازه داد تا بدون درنظرگرفتن تحریم‌های ثانویه به خرید نفت از ایران در سقف مشخص ادامه دهند. عراق، کره جنوبی، چین، تایوان، هند و ژاپن از آسیا و کشور‌های اروپایی ایتالیا و یونان از این معافیت‌ها بهره بردند.
اکنون مقام‌های کاخ سفید بار دیگر این ادعا را تکرار و تاکید می‌کنند ایالات متحده این امتیاز را برای محدوده زمانی ۶ ماهه اعطا کرده است و بر این اساس دوره آن در ماه می‌سال ۲۰۱۹ (اردیبهشت ۱۳۹۸) پایان می‌پذیرد. «برایان هوک» نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در زمینه مسائل ایران به تازگی اعلام کرد واشنگتن به دنبال تمدید این معافیت نیست.
هوک که وظیفه مدیریت کارگروه «گروه اقدام ایران» را برعهده دارد، عنوان داشت که هدف کاخ سفید از اعلام این معافیت مقابله با افزایش قیمت نفت خام در بازار‌های جهانی بود. وی افزود: از آنجاکه انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۹ بازار نفت با افزایش عرضه نسبت به تقاضا مواجه شود، ایالات متحده ممکن است از مشتریان ایران بخواهد که خرید نفت از این کشور را متوقف کنند.

**بازار نفت و تحریم‌های ترامپ
البته نکته آشکار در تحولات بازار نفت آن است که با توجه به برقراری تحریم‌های آمریکا، برخی مشتریان برای خرید نفت از ایران پیشقدم نمی‌شوند یا تمایل خود را بصورت رسمی نشان نمی‌دهند. تارنمای خبری «Hellenic Shipping» که به مسائل مربوط به حوزه نفت می‌پردازد در گزارشی نوشت از آنجاکه کاخ سفید مشخص نکرده است میزان معافیت تا چه زمانی و چه مقداری خواهد بود، کشور‌ها در معامله با تهران هراس دارند. گفتنی است به علت این تحریم‌ها میزان تولید و خرید و فروش نفت ایران و مشتریان آن به صورت شفاف مشخص نیست.
این گزارش به بررسی‌های سه شرکت بین المللی که صادرات نفت ایران را رهگیری می‌کنند استناد کرد و عنوان داشت براساس برآورد‌های گوناگون، باوجود کاهش صادرات نفت، ایران روزانه بین ۹۰۰ هزار تا ۱.۳۵ میلیون بشکه نفت به صورت رسمی می‌فروشد.
براساس آمار موسسه‌های بین المللی، ایران روزانه حداقل حدود ۶۵۰ هزار بشکه میعانات گازی را به صورت رسمی صادر می‌کند؛ البته میزان واقعی صادرات در این بخش هم به علت ترفند‌های ایران بیشتر از این آمار برآورد می‌شود.
علاوه بر این تهران نیز اعلام کرده است صادرات نفت را کاهش نداده، زیرا مشتریان جدیدی را برای تولیدات خود در سال ۲۰۱۹ یافته است. این گزارش، اما شرایط را برای رهگیری و برآورد دقیق آمار صادرات ایران سخت توصیف کرد، زیرا از زمان شروع تحریم‌ها در نوامبر (آبان ماه)، برخی محموله‌های ایران به صورت ناشناس و به گونه‌ای که رادار‌ها قادر به ردگیری آن‌ها نباشد، به مشتریان فروخته می‌شود.
به نظر می‌رسد دولت آمریکا برای مقابله با راهکار‌های ایران اقداماتی را در پیش گرفته است. براساس گزارش خبرگزاری «رویترز»، دونالد ترامپ به دریافت کنندگان معافیت نفتی اعلام کرده است که تصمیم دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند و آن را با فروش نفت دیگر صادرکنندگان و از جمله ایالات متحده (به مشتریان تهران) جبران کند. ممکن است برخی کشور‌ها از این خواسته واشنگتن به راحتی پیروی کنند، اما برخی کشور‌ها همچون هند قادر نخواهند بود تا به راحتی در این مسیر حرکت کنند.
البته بنابر تحلیل روزنامه «اکونومیست»، رئیس جمهوری ایالات متحده بر افزایش تولید نفت خام از سوی عراق هم حساب ویژه‌ای باز کرده است. اگرچه واشنگتن به بغداد معافیت‌هایی را در زمینه واردات انرژی -برق و گاز- داده است، اما شرکت‌های آمریکایی به شدت بر میزان همکاری خود با پیمانکاران عراقی افزوده اند تا بر ظرفیت‌های تولید از میدان‌های نفتی این کشور اضافه کنند.
در آخرین ماه سال ۲۰۱۸ بزرگترین هیات تجاری ایالات متحده در طول یک دهه گذشته به سرپرستی «ریک پری» وزیر انرژی آمریکا، به عراق رفت. به اعتقاد تحلیلگران هدف عمده این گروه تمرکز بر همکاری‌های نفتی و افزایش تولید و صادرات نفت خام از این کشور بوده است.

**ماموریت غیرممکن ترامپ
با همه تلاش‌های بین المللی کاخ سفید، به اعتقاد تحلیلگران بسیاری از مولفه‌های بازار حکایت از آن دارند که به صفر رساندن صادرات نفت ایران امری تقریبا محال است. در یکی از تازه‌ترین تحولات کره جنوبی چند روز قبل اعلام کرد دوباره خرید نفت از ایران را از سر می‌گیرد. گفته می‌شود این اتفاق ممکن است از چند هفته بعد و در انتهای ماه ژانویه یا اوایل ماه فوریه اجرایی شود. فعالان بازار پیش بینی می‌کنند این کشور از نفت‌های بسیار سبک یا میعانات گازی ایران خرید خواهد داشت. کره جنوبی پیش از تحریم‌ها نیز بزرگترین واردکننده این سوخت باارزش از ایران بوده است.
تارنمای «اویل پرایس» (OilPrice) بر این باور است که ایران در مقابل تحریم ها، متحدان قابل توجهی را دارد. دولت «حسن روحانی» روابط با روسیه و هند را تقویت کرده است. از طرف دیگر مسکو نیز خواهان تضعیف سیاست‌های تحریمی ایالات متحده است. همچنین روابط تهران و دهلی نو نیز ارتقا یافته و حتی راه‌هایی برای مبادلات مالی ناشی از فروش نفت در پیش گرفته شده است. همچنین اتحادیه اروپا هم به شدت مخالف خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ایران بوده و اکنون راهکار‌های مالی ویژه (SPV) را برای ادامه معامله با ایران در دستور کار خود قرار داده است.
این گزارش آورده است باید تا ماه می‌منتظر بود و تصمیم بعدی ترامپ را مشاهده کرد که آیا واشنگتن بار دیگر دوره شش ماهه معافیت نفتی را برای کشور‌ها تمدید می‌کند یا خیر. در هر صورت نزدیک شدن به سال ۲۰۲۰ که در آن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار می‌شود، می‌تواند تغییری را در سیاست‌های کاخ سفید ایجاد نماید.
تحلیلگر تارنمای «راشا تودی» نیز معتقد است که ایران برای نفت خود خریداران بالقوه‌ای را پیدا کرده است و با این خط مشی به مقابله با تحریم‌های ایالات متحده می‌رود. وزارت نفت ایران حتی اعلام کرد که تعداد این مشتریان به نحو محسوسی افزایش پیدا کرده است.
این خبرگزاری روسی اعتقاد دارد تحریم‌ها بر ایران و مشتریان نفت آن از چند جهت تاثیرگذار است از یک سو کاخ سفید با اعطای معافیت، اجازه انجام معامله نفتی با ایران را به این کشور‌ها می‌دهد، اما از دیگر سو فشار‌های مالی را برای تکمیل این معامله‌ها افزایش داده است. همین موضوع کشور‌ها را برای معامله با ایران نگران می‌سازد.
به نوشته راشاتودی و به نقل از مقام‌های وزارت نفت ایران، اکنون باوجود تحریم‌های آمریکا و خروج ترامپ از برجام، به علت ماهیت رقابتی بازار انرژی و با هدف کسب سود بیشتر، بر تعداد خریداران بالقوه نفت ایران افزوده شده است.