پدافند غیرعامل و عصر جنگ سایبری

به گزارش پایداری ملی، حسین جندقی دنیای اینترنت همانقدر که عظیم و پرجاذبه است به همان اندازه نیز شکننده و آسیب‌پذیر است. ایمنی زندگی آنلاین ما امری بسیار مهم است چرا که تمام ارکان زندگی ما را در برمی‌گیرد. امروزه گاه و بیگاه از جرائم سایبری حتی در ابعاد کلان از جمله دستکاری و مداخله دیگر کشورها در انتخابات‌ها و یا تقلب‌های آنلاین بسیار بزرگ در شبکه‌های پولی و مالی و دیگر عرصه‌های مهم سیاسی و اقتصادی یک کشور در جهان شنیده می‌شود.

در جهان پر از تقابل و تنش که سایه جنگ همواره بر سر آن حس می‌شود هرگاه برای یک حمله نظامی و یا تقابل دو کشور به پیش‌بینی و سناریو‌نویسی پرداخته می‌شود در اولین پرده این سناریو یک سرقت اینترنتی مجسم می‌شود که اهداف غیرنظامی را هدف قرار می‌دهد، شبکه برق را مختل می‌کند، قطارها را متوقف می‌کند، تلفن‌ها را از کار می‌اندازد و اینترنت را غارت می‌کند و بدین طریق یک فاجعه را رقم می‌زند.

 فناوري اطلاعات در جایگاه مغزافزار فعالیت‌هاي جهانی، محور عملیات دولت‌ها، رویه‌هاي کنترل و فرماندهی نظامی، از چنان نقشی برخوردار شده است که برخی استراتژیست‌ها از منسوخ شدن خودکار «جنگ متعارف» در این فضاي جدید سخن می‌گویند. جنگ در فضای سایبری را می‌توان حمله‌های اینترنتی طراحی‌شده از سوی گروه‌ها، سازمان‌های مختلف، علیه سامانه‌ها و برنامه‌های رایانه‌ای با اهداف به مراتب بزرگتر مانند دستیابی به سود مالی یا آسیب جدی وارد کردن به شهروندان یا دولت به‌وسیله روش‌های مجرمانه مانند کلاهبرداری، جعل، تخریب و اخلال در داده‌ها، سرقت، تضعیف یا غیرفعال کردن زیرساخت‌های نظامی و غیرنظامی تعریف نمود.

جنگ سایبری دارای ویژگی‌های منحصر بفردی است در ثانیه‌ها اتفاق می‌افتد، از راه دور و بدون وجود ریسک برای جان سربازان و پرسنل رزمی می‌باشد. جنگ اطلاعات، موج آینده است که همراه با حملات گسترده به بنیان‌هاي ارتباطاتی امروز‌(نظامی و غیرنظامی)، شبیخون قرن بیست ویکم را رقم می‌زند.

فضای سایبر یک میدان جنگ دیجیتال است که در آن کشورها و پروکسی‌هایشان، گروه‌های تبهکار سازمان‌یافته، تروریست‌ها، هکرها، و دیگر گروه‌ها در جستجوی راهی برای بهره‌بردن و استیلا بر دیگران از طریق نظارت، جاسوسی، فعالیت‌های مخرب و مجرمانه، استخدام و اغفال نیروها، برنامه‌ریزی و تحریک به حمله سایبری هستند. اگرچه برخی استراتژیست‌ها سایبرتروریسم را تروریسم جدید عصر ما معرفی می‌نمایند اما تاریخچه تروریسم سایبری به اوایل دهه 1990 همزمان با فراگیر شدن شبکه جهانی اطلاعات می‌رسد.

در آن زمان بود که آکادمی ملی علوم ایالات متحده  در گزارشی با عنوان ما در معرض خطر هستیم به ابعاد موضوع اشاره کرد و بعدها واژگان دیگری مانند پرل هاربر دیجیتال، واترلو الکترونیک، و چرنوبیل دیجیتال نیز عمق نگرانی از تهدیدات سایبری را نشان دادند. در چنین اوضاعی کشورها می‌خواهند شهروندان خود، کسب و کارها و شبکه‌های حیاتی خود را که روز‌به‌روز بیشتر با اینترنت پیوند می‌خورد را در برابر طوفان سایبری محافظت کنند. در اینجا فقط یک راه وجود دارد چرا که بستن درها و بازگشت به عقب در چنین جهانی میسر و مطلوب نیست بلکه سیاست‌های سایبری کارآمد علاج کار خواهد بود

امروزه فضاس سایبری بیش از پیش با امنیت کشورها گره خورده است. در بسیاری از کشورها بخش سایبری در درون تشکیلات نظامی فعال است و فضای سایبر به طور فراینده‌ای نظامی می‌شود. جنگ سایبری به وضوح یک جبهه است که کشورها سعی می‌کنند در آن مزیت نسبی به دست آورند و پیروز میدان باشند اما این جنگ جنبه محرمانه‌ای هم دارد که مخفیانه انجام می‌شود. کشورها هیچگاه اعتباری که به حملات سایبری و هک کردن تخصیص می‌دهند بیان نمی‌کنند. امروزه امنیت و حفاظت از اطلاعات یکی از مهمترین بخش‌هایی است که قدرت دولت‌ها را نشان می‌دهد.

زیرا با افزایش استفاده از اینترنت و تکنولوژی ارتباطات و انقلابی که در جوامع بشری بوجود آمده است، جرایم مختلفی در زمینه‌های مختلف زندگی بشری از جمله بانکداری، تجارت الکترونیك، کلاهبرداری سایبری، جاسوسی سایبری، جعل، سرقت سایبری سبب تهدید امنیت ملی شده است.

متعاقب افزایش ناامنی که ساخته و پرداخته خود قدرت‌های این حوزه است ابزار تامین امنیت نیز به فروش می‌رسد. واقعیت اینست طراحان شبکه‌ها و فضای مجازی این شبکه‌ها را به‌گونه‌ای سازماندهی می‌کنند که امکان دسترسی به اطلاعات کاربران برای مقاصد گوناگون میسر است چرا که قسمت زیادی از سود خود را از محل فروش داده‌ها و اطلاعات کسب می‌کنند. بعد از آنکه ناامنی در فضای دیجیتال نمود پیدا کرد آنگاه پروکسی‌ها و فیلترشکن‌ها و سایر ابزارهای امنیتی را طراحی کرده و به فروش می‌رسانند.

طبق تخمین موسسه گارتنر هزینه امنیت داده‌ها و اطلاعات در سال 2017 حدود 86.4 میلیارد دلار بوده است که در پایان سال 2018 این مبلغ به 93 میلیارد دلار خواهد رسید. در واقع از طریق ایجاد ناامنی در فضای مجازی استارت احداث یک بازار نزدیک به 100 میلیارد دلاری را می‌زنند.

برخی از صاحبنظران اذعان دارند که جهان هم اینک در دوران جنگ جهانی سایبری اول به سر می‌برد. در باره نقطه و لحظه شروع این جنگ آیندگان نظرات متفاوتی خواهند داشت اما به نظر می‌رسد سال 2007 و حملات سایبری به استونی یک نقطه شروع دقیق باشد. به هرحال آنچه که مشخص است یک جنگ بی قاعده در فضای سایبر در جریان است و برخلاف سلاح‌های هسته‌ای اینجا هیچ پروتکل واضحی برای به کارگیری سلاح‌های سایبری و چگونگی پاسخ دادن به آنها وجود ندارد.

 به هر تقدیر کشور ما نیز جزو آندسته از کشورهایی است که هم اینترنت در تمامی ابعاد سیاسی، اقتصادی، علمی، فرهنگی و زندگی روزمره آن رسوخ کرده است و هم در دنیای واقعی و مجازی دشمنان متعددی داشته و با تهدیدات بالقوه مواجه است.

از جمله حملات سایبری به کشور می‌توان به حمله سال 2010 به تاسیسات اتمی کشور با همکاری آمریکا و رژیم صهیونیستی اشاره کرد. مروری بر وقایع و حوادث سال‌های اخیر کشور، مؤید این واقعیت است که بخش عمده‌ای از تهدیدهای موجود علیه کشور، به ویژه در زیر‌ساخت‌های حیاتی، یا مستقیماً از فضای سایبر نشأت می‌گیرند و یا این فضا را هدف تهدید مستقیم خود قرار می‌دهند.

بر همین اساس قرارگاه پدافند سایبری در درون سازمان پدافند غیرعامل کشور شکل گرفت و سند راهبری آن در سال 1394 تدوین شد. بر پایه این سند جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 کشوری است دست یافته به زیست بوم ملی سایبری امن، مصون، پایدار در برابر تهدیدات و حملات سایبری دشمن و قدرت برتر پدافند سایبری و دارای جایگاهی ممتاز در بین کشورهای منطقه می‌باشد. بر طبق این سند راهبردی ارزش‌های اساسی حاکم بر حوزه پدافند سایبری کشور خوداتکایی و خودباوری، اعتمادسازی و اطمینان بخشی نوآوری و خلاقیت، اخلاق اسلامی، نفی سلطه دشمن، فرهنگ و ارزش‌های اسلامی، مدیریت جهادی، تفکر و عمل بسیجی می‌باشد.

این قرارگاه رسالت مصون‌سازی و پایدارسازی سامانه‌های سایبری کشور از طریق رصد، پایش، تشخیص تهدیدات، کشف، مدیریت و کنترل آسیب‌پذیری، اعلام هشدارهای لازم، اطمینان از پدافند سایبری، تدوین و انتشار نظامات (ملاحظات، مقررات، الزامات و اصول) پدافندی، آموزش و نهادینه‌سازی پدافند سایبری، مدیریت عملیات پدافند سایبری و دفاع حقوقی در برابر تهدیدات و حملات دشمن را به عهده دارد. این قرارگاه مبتنی بر اسناد فرادست متقن و دقیق و با نقشه راهی مستند و مستحکم در حوزه ایمنی سایبری گام‌های مهمی برداشته و با هم‌افزایی دیگر نهادهای ذیربط به سمت تشکیل یک سپر حفاظتی سایبری محکم برای کشور حرکت می‌کند