فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد نگران کننده است

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایرنا، خاک به عنوان بستر اصلی تولید مواد غذایی وضعیت مناسبی در ایران ندارد ، بررسی ها نشان می دهد فرسایش خاک در ایران نسبت به تولید خاک حدود 10 تا 12 برابر حد قابل تحمل یا تاب آوری سرزمینی است.
خاک، پیکره ای طبیعی و پویاست که بر اثر فرایندها و عوامل خاک ساز تشکیل شده و در برگیرنده مواد معدنی و آلی است که پوسته خارجی زمین را می پوشاند و گیاهان قادر به روییدن در آن هستند و پوشش های آبرفتی و سنگی سطح زمین را نیز در بر می‌گیرد.
خاک به عنوان منبع طبیعی، سرمایه ملی و بستر حیات، نقش اساسی در استقرار و رشد زندگی جوامع بشری و سایر جانداران دارد و در واقع بخشی از زنجیره غذایی انسان و سایر حیوانات از خاک است .
به همین دلیل هرگونه آلودگی و تخریب خاک می ‌تواند در فرایند زنجیره غذایی به سطوح بالاتر انتقال یافته و در نهایت در انسان تمرکز یابد.
خاک از منابع تجدید پذیر به شمار می رود اما براساس منابع مختلف تشکیل هر سانتی متر خاک در شرایط مختلف آب و هوایی از 100 تا 10هزار سال طول می کشد در این میان فرسایش عامل اصلی تخریب خاک است که تاثیر آن در کشورهای مختلف متفاوت است.
بر اساس آمار موجود فرسایش آبی خاک در کشور سالانه به طور متوسط حدود 6 تن در هکتار است اما مساله مهم این آمار نیست بلکه معیاری است که با آن سنجیده می شود مانند « فرسایش قابل تحمل» که اگر وضعیت خاک کشور را با آن بسنجیم مشخص می شود که ایران در شرایط بحرانی قرار دارد.
کهگیلویه و بویراحمد با یک درصد از مساحت خاک ایران در سال های نه چندان دور دارای هشت درصد منابع آبی کشور به میزان بیش از 10 میلیارد متر مکعب بوده و میانگین بارش سالانه آن بیش از 600 میلی متر براورد می شد.
وجود ده ها رودخانه دائمی در سال های نه چندان دور کهگیلویه و بویراحمد را به سرزمین رودخانه های خروشان مشهور کرده بود اما تدوام خشکسالی در دهه اخیر علاوه بر بحران کم آبی میزان فرسایش خاک را در کهگیلویه و بویراحمد تشدید کرده است.
علاوه بر کاهش حجم آب 2 سد کوثر و شاه قاسم در کهگیلویه بویراحمد، کاهش حجم سفره های آب زیر زمینی برخی دشت های این استان نیز بر فرسایش خاک نقش موثری داشته است.
بررسی‌ها و مطالعات شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد حکایت از کاهش میزان نزولات جوی در هشت سال گذشته در این استان دارد به ‌طوری که میانگین بارش‌ها در این مدت نسبت به بلند مدت و از سال زراعی 1351 تا 1395 حدود 50 درصد کاهش یافته است.
میانگین بلند مدت بارندگی در استان از 43 سال قبل تاکنون افزون بر 675میلی متر معادل حدود 10 هزار و 474 میلیون مترمکعب گزارش شده است.
بر اساس مطالعات کارشناسان آب منطقه‌ای ،حدود 45 درصد از این میزان تبخیر می‌شود و جزء بارندگی‌های مفید محسوب نمی‌شود که نقش مهمی در فرسایش خاک دارد.
افزون بر 300 میلیون متر مکعب از این میزان از طریق چشمه‌ها برداشت و مورد بهره برداری قرار می‌گیرد که پدیده فرسایش خاک را نیز تشدید می کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد میزان فرسایش خاک در جهان را سالانه 6 تن در هکتار ذکر کرد و گفت: این میزان در استان 20تن در هکتار است.
غلامحسین حکمتیان خشکسالی، آتش سوزی ها، بوته کنی گیاهان مرتعی، قطع درختان، شخم‌های غیر اصولی در اراضی شیب دار، کوهستانی بودن و موقعیت توپوگرافی و همچنین چرای دام مازاد بر مراتع را از مهمترین عوامل فرسایش خاک در استان ذکر کرد.
وی اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری را از مهمترین راهکار‌های جلوگیری از فرسایش خاک دانست و اضافه کرد: سالانه به طور میانگین 45 طرح آبخیزداری در حوزه‌های مختلف در استان اجرا می‌شود.
حکمتیان گفت: در کنار عملیات مکانیکی و آبخیزداری برای مهار خاک و روان آب‌های استان عملیات بیولوژیکی از جمله کاشت گیاهان دارویی و درختان جنگلی سالانه در نقاط مختلف استان انجام می‌شود.
وی با اشاره به اختصاص 250 میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری در استان عنوان کرد: باید 67 طرح آبخیزداری و آبخوان داری برای جلوگیری از فرسایش خاک اجرا شود.
حکمتیان افزود: بخش عمده‌ای از این طرح‌ها از جمله سد بند خاکی آبدهگاه باشت در دست اجراست.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اضافه کرد: تاکنون بیش از پنج هزار طرح آبخیزداری در سطح بیش از 300هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی استان برای جلوگیری از فرسایش خاک اجرا شده است.
حکمتیان تصریح کرد: با اجرای این طرح‌ها علاوه بر کنترل و جلوگیری از ورود میلیون‌ها تن خاک به پشت سد‌های جنوب کشور و استان، سالانه از هدر روی 50 میلیون متر مکعب روان آب در استان جلوگیری می‌شود.
کهگیلویه و بویراحمد یک میلیون و 722 هزار و 800 هکتار عرصه جنگلی و مرتعی دارد که از این میزان 999 هزار و 100 هکتار جنگل و 723 هزار و 700 هکتار مرتع است.
جنگل های حوزه رشته کوه زاگرس که 20 درصد آن در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد به ریه های ایران شهرت دارند اما همچون بسیاری از جنگل های جهان در معرض نابودی قرار گرفته اند.