تیغ خشکسالی زیر گلوی هرمزگان

به گزارش پایداری ملی، در 21 ماه گذشته هیچ گونه بارش تاثیرگذار و جریان سیلابی و رودخانه ای در حوزه آبریز سدهای این استان وجود نداشته که این موضوع سبب مشکلات بسیار و حبس نفس این سدها در سینه شده است.

سدهای استقلال میناب، شمیل، نیان و جگین از جمله مهم ترین و اصلی ترین آب بندهای هرمزگان است که میزان ذخیره آب در آن ها مناسب نیست.
کم بارشی سال گذشته هرمزگان در 50 سال گذشته بی سابقه بود و وضعیت «بسیار بسیار» بغرنجی به وجود آورد.

بنا بر آمارها و گزارش های شرکت آب منطقه ای هرمزگان، آب سد استقلال میناب به مقدار و حجم مرده رسیده و ذخیره سدهای شمیل و نیان به پایان رسیده به گونه ای که می توان در بستر آن پیاده روی کرد و آب دیگر سدهای ذخیره ای کوچک نیز تمام و حجم آب سد جگین نیز 100میلیون متر مکعب اعلام شده است.

میزان بارندگی مناطق بالادست سدهای شمیل و نیان از سدهای اصلی هرمزگان، در سال گذشته صفر بوده و در 21 ماه گذشته هیچ آبی وارد این حوزه ها نشده است.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آن ها دارای بیلان منفی است و 38 دشت ممنوعه بوده و مابقی دشت ها نیز از لحاظ پتانسیل آب زیرزمینی ضعیف بوده و از نظر شوری نیز فاقد استفاده هستند.

با تداوم بیش از دو دهه خشکسالی و کاهش میزان بارندگی، سدهای استان هرمزگان هم اکنون با چالش بسیار جدی روبه رو هستند.

این آمارها حکایت از در پیش بودن سال آبی سخت برای استان گرمسیر هرمزگان که بیش از 9 ماه از سال هوای آن گرم و طاقت فرسا می باشد ؛ در صورت نبود مدیریت مصرف از سوی مردم و اجرای طرح های عملیاتی از سوی مسوولان دارد.

اقلیم هرمزگان گرم و خشک بوده و پراکنش بارندگی و توزیع زمان و مکان ریزش نزولات آسمانی در این استان به گونه ای است که بارندگی ناچیز و شاخص های بحران آب در آن به مراتب نامطلوب تر از متوسط شاخص کشوری است.

**انتقال آب از میناب به بندرعباس برای همیشه متوقف شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: تامین و انتقال آب از منابع آبی زیرزمینی میناب به بندرعباس از 2 سال قبل متوقف شده و ذخیره سد استقلال میناب نیز از سه ماه پیش تمام شده و هیچ آبی از میناب به بندرعباس منتقل نمی شود که این یک رویکرد و سیاست همیشگی خواهد بود.

هوشنگ ملایی درباره دلیل احداث و نوسازی خط دوم انتقال آب میناب به بندرعباس با توجه به سیاست یاد شده اظهار داشت: از این خط فقط در مواقع بسیار ضروری استفاده می شود و کارکرد آن در پدافند غیرعامل تعریف شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: تامین آب مورد نیاز بخش صنعت به هر ترتیب ممکن و کاهش آب مصرفی در بخش کشاورزی دو سیاست اصلی شورای حفاظت از منابع آبی استان است.

ملایی ادامه داد: در راستای اجرایی شدن این سیاست، کاهش سطح زیرکشت و تغییر الگوی کشت به عنوان دو راهبرد اجرایی کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی انتخاب شده است.

به گفته این مسوول کاهش 20درصدی سطح زیرکشت به تصویب شورای حفاظت از منابع آبی به ریاست استاندار رسیده و سهم شهرستان های استان در این کاهش نیز مشخص شده است.

ملایی با اشاره به مصرف 300 لیتر آب برای تولید هر کیلوگرم هندوانه یاد آور شد: امسال با همکاری کشاورزان و تشکل های صنفی این بخش، سطح زیر کشت هندوانه در هرمزگان 50 درصد کاهش یافت و با افزایش قیمت هندوانه در بازار، منافع کشاورزان نیز تامین شد.

مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان با ارائه گزارشی از وضعیت بارندگی ها در سال آبی ( از مهرماه هر سال تا مهر ماه سال بعد) و وضعیت منابع آبی گفت: سال گذشته برای هرمزگان سالی بسیار خشک بود و امسال نیز از ابتدای سال آبی تاکنون متوسط بارش 37میلی متر ثبت شده که بیشترین بارش در قشم و هرنگ با بیش از 100میلی متر و کمترین در جاسک با کمتر از 2درصد بوده است که انتظار می رود بر اساس پیش بینی سامانه های هواشناسی ، امسال وضعیت بارش بهتر از سال گذشته باشد.

*8400 چاه و چشمه و قنات خشک شد
ملایی ادامه داد: بر اساس آخرین پایش انجام شده، حدود هشت هزار و 400چاه و چشمه و قنات از مجموع 28هزار چاه و چشمه و قنات استان بی آب یا دچار کم آبی شدید هستند و برای بیست و یکمین ماه متوالی هیچ آبی وارد هیچ یک از سدهای استان نشده است.

وی مدیریت آب های سطحی را یکی دیگر از وظایف شرکت آب منطقه ای معرفی و اضافه کرد: از 16رودخانه اصلی استان چهار رودخانه سد دارند و انتظار می رود احداث سد سرنی میناب نیز با ظرفیت 60میلیون مترمکعب تا پایان امسال تکمیل و آبگیری شود و احداث سد گابریک نیز با ظرفیت 270میلیون متر مکعب ادامه دارد.

ملایی همچنین یاد آور شد: مطالعه احداث سد بر روی 10رودخانه دیگر با استفاده از سرمایه بخش خصوصی در شمال و شرق استان و همچنین شهرستان های خمیر و بستک در غرب استان خبر داد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان از برنامه مجموعه تحت مدیریت خود برای مطالعات تعیین حریم تالاب های شور شیرین و گز و آغاز مطالعات تعیین حریم تالاب خورخوران خبر داد و خاطرنشان کرد: تا زمان تعیین حریم تالاب ها به طور یکپارچه، به صورت موردی پاسخ استعلام ها و درخواست مجوزها در این بخش به صورت موردی داده می شود که یکی از این موارد صدور مجوز برای حوضچه های پرورش میگو در ساحل شرقی بندرعباس است.

ملایی اضافه کرد: این مجوز تنها مربوط به خارج از حریم دریا و تالاب بودن است و اظهار نظر درباره مسائل زیست محیطی بر عهده متولی همان بخش است.

وی ادامه داد: حدود 20 هزار کیلومتر رودخانه در استان وجود دارد که سالانه 300 تا 400 کیلومتر از این رودخانه‌ها مورد مطالعه قرار می گیرد و هزار نقطه با قابلیت احداث سدهای کوچک در استان شناسایی شده است.

وی بهسازی و لوله گذاری خط انتقال آب چشمه سبزپوشان در منطقه حاجی‌آباد به طول 15کیلومتر و اعتبار 200میلیارد ریال را یکی دیگر از طرح های در دست اجرا اعلام کرد.

ملایی همچنین از آغاز مطالعات و نقشه برداری خور هدیش ( گُهرو ) در شهر بندرعباس خبر داد و گفت: پیش بینی می شود با پایان ساماندهی این خور حدود 120هکتار از زمین های اطراف آن آزاد سازی شده و با کاربری گردشگری در اختیار سرمایه گذاران بخش خصوصی قرار خواهد گرفت.

** برنامه ریزی برای برون رفت از چالش آبی تا افق 1400
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان با اشاره به تاکیدهای وزیر نیرو درخصوص برنامه ریزی جهت برون رفت شهرها از چالش آبی تا افق 1400، گفت: در همین راستا برنامه هایی برای احداث آبشیرینکن ها و مهار آب های سطحی در استان درحال اجرا د اریم.

ملایی مدیریت آب های سطحی را یکی از وظایف شرکت آب منطقه ای عنوان و بیان داشت: در میزان جریان های سطحی سالانه با 65 درصد کاهش رو به رو هستیم.

وی افزود: هم اکنون در حاشیه سدهای شمیل و نیان بدون احداث تصفیه خانه، استحصال آب را از چاه هایی با دهانه هشتاد سانتی متر و عمق 120 تا 170متر و دبی 60 لیتر بر ثانیه داشته ایم که تجربه و الگویی موفق برای سایر مناطق کشور هم به شمارمی رود و می توان با این شیوه بحران کم آبی را تا حدودی مدیریت کرد.

ملایی تاکید کرد: در سال های اخیر کاهش بارندگی موجب کاهش سطح آب های زیرزمینی و خشک شدن چاه های بسیاری شده که در چنین شرایطی مشارکت مردم در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب، استفاده از روش های نوین آبیاری و آبیاری قطره ای، جلوگیری از اتلاف آب و تغییر الگوی کشت توسط کشاورزان از مهمترین عواملی است که در ‏مدیریت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.

** دولت 620 میلیارد ریال به آب هرمزگان اختصاص داد
استاندار هرمزگان اعلام کرد: دولت تدبیر و امید 9 هزار میلیارد ریال اعتبار به بخش آب کشور اختصاص داده که از این مقدار سهم استان 620 میلیارد ریال بوده و می تواند از تنش آبی در آینده جلوگیری کند.

فریدون همتی بیستم آذرماه امسال در جریان حضور معاون اول رییس جمهوری در هرمزگان، اظهار داشت: یکی از برنامه های برجسته و ممتاز دولت، عملکردش در تامین آب شرب روستاها و شهرها است که باید در این راستا وزیر نیرو نیز همچنان حمایت داشته باشد.

وی بیان کرد: امسال 200 پروژه آبخیزداری در هرمزگان کلید خورد و 70 و 80 سازه آن با بارش های تابستانه و پاییزه آبگیری شد که از آن برای آب شرب مردم و تقویت سفره های زیر زمینی و کشاورزی استفاده می شود.

استاندار هرمزگان اظهار داشت: حدود 400 هزار نفر از مردم این استان در کنار ساحل زندگی می کنند که آب شرب آنها از محل آب شیرین کن ها تامین می شود.

همتی یاد آور شد: اکنون 10 تا 15 دستگاه آب شیرین در هرمزگان در دست استفاده بوده و به همین میزان نیز در حال احداث است.

وی بیان کرد: وضعیت بارندگی در 20 سال گذشته خوب نبوده و هرمزگان را با سختی بی سابقه ای رو به رو کرده است.

وی تاکید کرد: باید شرایط را صادقانه به مردم بگوییم و مرتب نسبت به بحران کم آبی هشدار دهیم.

استاندار هرمزگان تصریح کرد: با توجه به شرایط موجود باید با اتخاذ تدابیر لازم همه برای شرایط سخت آمادگی داشته باشیم و طرح های ابتکاری ارایه کنیم.

**هرمزگان با کمبود روزانه 900 لیتر بر ثانیه تولید آب مواجه است
براساس آمارهای اعلام شده از سوی شرکت آب و فاضلاب هرمزگان حداقل نیاز آبی روزانه این استان چهار هزار و 100 لیتر است و روزانه 900 لیتر بر ثانیه کمبود آب دارد.

به دلیل تداوم بیش از دو دهه خشکسالی بر استان و کاهش بارندگی اکنون 11 شهر استان در شرایط بحرانی و 15 شهر نیز در آستانه بحران کم آبی قرار دارد.

اکنون از مجموع 54 دشت استان هرمزگان افزون بر 1.4 میلیارد متر مکعب آب از طریق 23 هزار حلقه چاه و حدود 340 چشمه و قنات برداشت می شود.

** تنوع بخشی به منابع تولید آب از طریق شیرین‌سازی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: به دنبال تنوع بخشی به منابع تولید آب در استان در راستای تامین صد درصدی آب از طریق شیرین‌سازی بودیم که امروز این مهم به نتیجه‌ای قابل قبول رسیده است.

امین قصمی اظهار داشت: در حال حاضر آبفای هرمزگان با احداث 17 سایت آب شیرین کن فعال با حجم سرمایه گذاری 11 هزار میلیارد ریال و حجم آب تولیدی به میزان 62 هزار مترمکعب در شبانه روز ،بیشترین میزان سرمایه گذاری و حجم نمک زدایی در سطح کشور را از طریق بخش خصوصی اجرا کرده است.

وی یکی از مهمترین برنامه های اجرا شده در هرمزگان به منظور مدیریت بحران کم آبی در این استان را ، احداث آب شیرین کن یکصد هزار مترمکعبی بندرعباس عنوان کرد.
قصمی تصریح کرد: طرح مذکور، از مهمترین طرحهای آبرسانی هرمزگان است که مرحله اول آن با ظرفیت 20 هزار مترمکعب در شبانه روز بیستم آذرماه امسال با حضور معاون اول رییس جمهوری و وزیر نیرو به بهره برداری رسید.

وی خاطرنشان کرد: در سایت آب شیرین کن بندرعباس، آب شور خلیج فارس از طریق فرآیند مدرن اسمز معکوس (Reverse Osmosis) نمک زدائی می شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری هرمزگان افزود: با بهره برداری از گام نخست آب شیرین کن بندرعباس 85 هزار نفر از مردم بندرعباس از آب آشامیدنی بهره مند شدند.

وی ابراز داشت: کمترین نیاز آب شرب در دسترس برای شهر بندرعباس 2 هزار و 550 لیتر بر ثانیه است تا بتوان کل نیاز آبی را به صورت 24 ساعته تامین کرد.

به گفته قصمی با بهره برداری کامل از آب شیرین کن یکصد هزار مترمکعبی بندرعباس تا پایان سال آینده، 60 درصد از نیاز آبی هرمزگان به صورت کامل تامین می شود.

وی افزود: 225 هزار مشترک زیر پوشش آب و فاضلاب استان هستند که 85 درصد مشترکان در بخش خانگی بوده و 65 درصد کل مصرف آب را به خود اختصاص دادند.

وی با بیان اینکه هر سال تعداد مشترکان شرکت آب و فاضلاب هرمزگان 17 تا 20 درصد افزایش می یابد ، تصریح کرد: با توجه به شرایط اقلیمی استان و کاهش منابع آبی در سال های اخیر، مصرف بهینه آب و رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان هرمزگانی یک ضرورت است که می تواند ما را در تولید و حفظ منابع آبی پایدار استان یاری کند.

** بندرعباس در چند قدمی منابع آبی پایدار
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: براساس توافق شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در مرحله نخست آب شیرین کن یک میلیون مترمکعبی بندرعباس، 40 هزار مترمکعب در شبانه روز به هرمزگان تخصیص داده شده است .

وی ادامه داد: مراحل حقوقی و قراردادی این توافق در حال انجام است تا این ظرفیت به عنوان ظرفیت دوم از منابع آبی غیرمتعارف به منابع آب شهر بندرعباس اضافه شود.

قصمی ابراز داشت: در برنامه دو تا سه ساله و با تخصیص سهم استان هرمزگان از آب شیرین‌ کن یک میلیون متر مکعبی، به طور یقین بندرعباس پایدارترین منابع آبی را خواهد داشت و هیچ گونه دغدغه تامین آب نخواهیم داشت.

به گفته وی، سهم منابع آبی استان از چاه ها و سدها، 71 درصد و آبشیرین کن ها 29 درصد است که پیش بینی می شود تا پایان سال 99، سهم منابع آبی از آبشیرین کن ها به 66 درصد افزایش و در بخش چاه و سد به 34 درصد کاهش یابد.

** از هدر رفت بیشتر آب در هرمزگان جلوگیری کنیم
با توجه به آنچه گفته شد، دریافتیم که میزان ذخیره آب در هرمزگان با وجود تلاش مسوولان و اجرای طرح های آبرسانی چندان مناسب نیست و در این شرایط همه باید خود را مالک آب بدانیم و در صرفه جویی و مصرف بهینه این سرمایه حیاتی تلاش کنیم.

اما باید این واقعیت را قبول کرد که مدیریت بحران آب در هرمزگان تنها با صرفه جویی امکان پذیر نبوده و باید علاوه بر اجرای طرح های راهبردی و صرفه جویی، از هدر رفت بیشتر آب در این استان نیز پیشگیری شود.

با توجه به شرایط منابع آبی هرمزگان، اصلاح و بازسازی شبکه های فرسوده به منظور کاهش هدررفت آب از اهمیت بالایی برخوردار است.

2میلیارد و 300 میلیون مترمکعب روان آب در هرمزگان وجود دارد که تنها برای یک میلیارد و 800 میلیون مترمکعب آن برنامه ریزی شده و یک میلیارد و 700 میلیون مترمکعب نیز هدر می رود.

استاندار سابق هرمزگان در نشستی مرتبط با آب، دلیل هدر رفت این میزان آب را به توافق نرسیدن با وزارت نیرو برای اختصاص اعتبار از محل آب های مرزی عنوان کرده بود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان با تاکید بر نوسازی خطوط فرسوده آب در استان گفت: از زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﺼﺐ اوﻟﻴﻦ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﺑﺘﻨﻲ به ﻗﻄﺮ 1200 میلی متر در ﺧﻂ اول آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ از ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺑﻴﺶ از چهل ﺳﺎل ﻣﻲ ﮔﺬرد.

ملایی بیان داشت: خط مذکور در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از ﭘﺮ ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﺮﻳﻦ (ﺗﺮﻛﻴﺪﮔﻲ، ﺷﻜﺴﺖ و ﻧﺸﺖ ) ﺧﻂ ﻫﺎی اﻧﺘﻘﺎل آب در اﺳﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن محسوب شده ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻄﻊ آب در زﻣﺎن ﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﻲ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺧﻤﻴﺮ و روﺳﺘﺎﻫﺎی واﺑﺴﺘﻪ می شود.

وی افزود: از سال 1395 تاکنون اجرای مرحله نخست نوسازی خط مذکور آغاز شده و 16کیلومتر آن از دو راهی میناب-رودان به سمت بندرعباس 20 آذرماه امسال با حضور وزیر نیرو به بهره برداری رسید.

وی تصریح کرد: در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺧﻂ اول آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس از ﻣﺪار ﺧﺎرج ﺷﻮد ، ﺣﺪود نیمی از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻬﺮی ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس بدون آب ﺷﺮب می شود.
وی ادامه داد: ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ، ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻜﺴﺖ ﻫﺎ و ﻧﺸﺴﺖ ﻫﺎی ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﺪر رﻓﺖ ﻓﺮاوان آب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﻲ شود.

ملایی اظهار کرد: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎی ﺳﺎﻟﻴﺎن اﺧﻴﺮ و ﺑﺤﺮان ﻛﻤﺒﻮد آب در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮوری اﺴﺖ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ از اﻳﻦ ﻫﺪر رﻓﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی شود.

وی افزود: طول ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ از ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس حدود 85 کیلوﻣﺘﺮ است ﻛﻪ برای ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻛﺎر و همچنین اولویت اجرا در قسمت هایی که بیشترین نشتی را دارد، طرح نوسازی آن ﺑﻪ سه فاز اجرایی ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه است.

ملایی تاکید کرد: جلوگیری از هدر رفت آب تصفیه شده ارسالی از تصفیه خانه میناب به بندرعباس، کاهش چشمگیر نشتی آب در طول مسیر و افزایش ظرفیت انتقال آب از سد و دشت شمیل و نیان از جمله اهداف و ضرورت های اجرای این طرح است.

اصلاح و بازسازی شبکه توزیع آب، خط انتقال و انشعاب ها، ساماندهی انشعاب فضای سبز، تعویض و استاندارد سازی انشعاب های فرسوده، انجام پروژه مانیتورینگ شبکه شهرها، کاهش تعداد و زمان رفع حوادث در شبکه، مدیریت فشار شبکه توزیع ازمهمترین اقدام ها در راستای کاهش هدر رفت آب است که باید با تخصیص اعتبارات لازم با جدیت پیگیری و اجرا شود.
درنهایت بدانیم که اقیلم هرمزگان گرم و خشک بوده و باید در مصرف آب بویژه در بخش کشاورزی با بکارگیری طرح های نوین آبیاری و دستگاههای کاهنده آب و همچنین در زمینه شرب خانکی و صنعتی بیشتر صرف جویی شود تا این منابع موجود که با هزینه های زیاد تولید وانتقال می یابد، همواره پایدار بماند.