تهران روز گذشته کانون توجهات جهانی در زمینه تلاش برای پایان دادن به یک جنگ تحمیلی چند ساله در کشور جمهوری سوریه بود.
حسن روحانی، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان رؤسای جمهور ایران، روسیه و
ترکیه پیش از این در آذر سال ۹۶ در شهر سوچی روسیه با محوریت صلح در سوریه
گرد هم آمدند. نشست دوم هم به میزبانی آنکارا در ۱۵ فروردین ماه امسال به
ارزیابی تازه‌ترین تحولات میدانی سوریه و رایزنی‌های سه‌جانبه درباره مسائل
بین‌المللی و منطقه‌ای برگزار شد. گام سوم نیز دیروز نیز به میزبانی ایران
رقم خورد. نشست تهران در شرایطی برگزار شد که ارتش سوریه در حال آماده
شدن برای آزادسازی ادلب از دست تروریست‌هاست. ادلب یکی از مناطق چهارگانه
کاهش تنش در سوریه است که در حال حاضر خارج از حاکمیت دولت این کشور قرار
دارد. منطقه‌ای که با حمایت امریکا و غرب به یکی از کانون‌های تنش و درگیری
و محل تجمع بقایای تروریست‌ها در سوریه تبدیل شده و اکنون در غیاب حامیان
تروریسم از جمله امریکا قرار است تعیین تکلیف شود. مسئله‌ای که نشان
می‌داد، استقرار صلح و ثبات در منطقه جز با همکاری و همراهی کشور‌های منطقه
ممکن نیست و کشور‌های فرامنطقه‌ای به عنوان عامل تنش و درگیری باید منطقه
را ترک کنند. این در حالی است که در روندی معکوس با این تلاش دیپلماتیک،
رویکرد امریکایی‌ها و همپیمانان منطقه‌ای آن‌ها همواره کوبیدن بر طبل تنش و
بحران سازی بوده است. تهران دیروز میزبان کشور‌هایی بود که برقراری دوباره
صلح را در سوریه دنبال می‌کنند؛ صلحی که طی قریب به هشت سال گذشته بر اثر
مداخلات دسته‌ای از کشور‌های غربی و عربی هدف ضرباتی مهلک قرار گرفت. دخالت امریکا در سوریه باید فوراً پایان یابد دکتر
روحانی، رئیس جمهور کشورمان روز گذشته طی سخنانی در این نشست ادامه مبارزه
با تروریسم تا ریشه‌کن شدن تمامی گروه‌های تروریستی در سوریه به‌ویژه در
ادلب را ضروری دانست و گفت: حضور و مداخله غیرقانونی امریکا در این کشور که
منجر به تداوم ناامنی در آن شده، باید فوراً پایان یابد. روحانی ادامه
داد: با توجه به پیچیدگی‌های بحران سوریه، بسیار مهم بود که سه کشور ایران،
روسیه و ترکیه برای فرونشاندن شعله‌های جنگ در این کشور به چهارچوبی مشترک
بر اساس اصول بنیادین حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی سوریه و احترام به
حاکمیت ملی و حق ملت این کشور برای تعیین سرنوشت آینده کشورشان دست یابند.
رئیس جمهوری اظهار داشت: ما از ابتدا بر ناکارآمدی راه حل نظامی برای پایان
بخشیدن به بحران سوریه تأکید کرده‌ایم و اکنون خشنودیم که پس از گذشت هفت
سال از بحران این کشور و بر مبنای تجربیات حاصله از آن، حل و فصل بحران
سوریه و سایر بحران‌های مشابه در منطقه از طریق مسالمت‌آمیز به یک باور
عمومی از سوی غالب بازیگران مؤثر تبدیل شده است. روحانی همچنین گفت: تلاش
ما در طول سال‌های گذشته و به ویژه پس از متمرکز شدن فعالیت‌ها در چارچوب
روند آستانه، همواره بر مبنای تسهیل روند گفت‌وگوی «سوری-سوری» و تشویق
دولت و معارضه برای پیوستن به این روند بوده است. رئیس جمهور خطاب به
رؤسای جمهوری روسیه و ترکیه افزود: جمهوری اسلامی ایران بنا به درخواست
دولت قانونی سوریه و برای مبارزه با تروریسم در این کشور حضور یافت و تداوم
این حضور بر همین مبنا خواهد بود. در عین حال، این حضور نه در گذشته و نه
در آینده در جهت تحمیل رأی و نظر خود نبوده و نخواهد بود و از اراده ملت
سوریه به عنوان ملت دوست حمایت خواهد کرد. رئیس جمهوری همچنین گفت: مبارزه
با تروریسم در ادلب بخشی اجتناب‌ناپذیر از مأموریت اعاده صلح و ثبات به
سوریه است، اما نباید این مبارزه به غیرنظامیان آسیب رسانده و منجر به
اعمال سیاست سرزمین سوخته شود. بانیان تروریسم نمی‌توانند فرافکنی کنند رئیس
جمهوری تصریح کرد: هیچ طرحی برای مبارزه با تروریسم نمی‌تواند بدون توجه
به ریشه‌های پیدایش آن، طرح کاملی باشد. بانیان و مسببان اشغال، تروریسم،
تجاوز، مداخله خارجی و تبعیض همچون ایالات متحده امریکا و رژیم صهیونیستی و
برخی دیگر از حامیان تروریسم، نمی‌توانند با اتهام‌پراکنی و غوغا سالاری
جایگاه خود را از متهم به مدعی تغییر دهند. روحانی افزود: رژیم صهیونیستی
به عنوان رژیمی اشغالگر و مبتنی بر تبعیض قومی و دینی که موجودیتش با
اشغال، تجاوز و بی‌ثباتی شکل گرفته است، نمی‌تواند مدعی مبارزه با تروریسم
باشد و خروج فوری این رژیم اشغالگر از سرزمین‌های اشغالی سوریه، خواسته
مشترک همه آحاد مردم سوریه و منطبق بر مصوبات بین‌المللی است. روحانی گفت:
ما به عنوان یک دموکراسی در منطقه معتقدیم راه مردم‌سالاری از لوله تفنگ
نمی‌گذرد. آزادی یک خواست اجتماعی و مردمی و ملی است و هرگونه نظامی‌گری
دور باطلی از خشونت را ایجاد می‌کند، چه در صورت تروریسم و چه در شکل دخالت
خارجی. رئیس جمهوری در پایان سخنرانی خود تأکید کرد: در هر مذاکره سیاسی
برای پایان بحران سوریه باید تمامیت ارضی و استقلال سوریه محترم شمرده شود و
ضروری است تا ریشه‌کن شدن تمامی گروه‌های تروریستی در سوریه به‌ویژه در
ادلب، مبارزه با تروریسم ادامه یابد. پس از روحانی، ولادیمیر پوتین و
رجب طیب اردوغان رؤسای جمهوری روسیه و ترکیه به طرح دیدگاه‌های خود درباره
تحولات سوریه پرداختند و بر حل مناقشات این کشور از طریق تداوم رایزنی و
گفتگو‌های سه کشور تأکید کردند. از نکات مهم سخنان پوتین، اشاره وی به
تحرکات تروریست‌ها در ادلب بود. درخواست اردوغان و پاسخ پوتین بعد از
پایان سخنرانی سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در اجلاس تهران رجب طیب
اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه گفت: تأکیدم بر بمباران موجود در ادلب است که
باید آتش بس برقرار شود چرا که مردم غیرنظامی ادلب ترس بزرگی از این موضوع
دارند. با موج مهاجرت از این منطقه روبه‌رو هستیم و آن‌ها فقط می‌توانند به
سمت مرز‌های ما بیایند. باید تدابیر لازم در برابر گروه‌های تروریستی
اندیشیده شود. پیروزی این اجلاس اعلام آتش بس است. در ادامه ولادیمیر
پوتین، رئیس جمهور روسیه بعد از سخنان رؤسای سه کشور در این اجلاس گفت:
تروریست‌ها اقدامات تحریک آمیز خود را با استفاده از پهپاد‌ها انجام داده و
همچنین با پهپاد اقدام به بمباران می‌کنند و نمی‌توان این را نادیده گرفت و
باید درباره تمام ابعاد اوضاع جدی سخت و مشکل موجود تصمیم گیری کرد. دولت
قانونی سوریه حق دارد تمامی سرزمین خود را تحت کنترل خود قرار دهد. موفق
شدیم مشکلات قبلی را حل کنیم و باید به سمت تدوین کمیته قانون اساسی حرکت
کنیم. دعوت از تروریست‌ها برای بر زمین گذاشتن سلاح از جمله نکات مورد تأکید رؤسای جمهور سه کشور در این اجلاس بود. تأکید بر تمامیت ارضی سوریه در بیانیه تهران در
پایان این نشست بیانیه مشترک رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه؛ با تأکید
بر حفظ تمامیت ارضی سوریه در ۱۲ بند به تأیید سه کشور رسید. رؤسای جمهور سه
کشور با اعلام رضایت از دستاوردهای روند آستانه تنها راه حل بحران سوریه
را فرایند سیاسی و مذاکره دانستند و تصریح کردند که بحران سوریه راه‌حل
نظامی ندارد. متن بیانیه پایانی نشست سه جانبه تهران به شرح زیر است: رؤسای
جمهور: ۱- رضایت خود را از دستاوردهای آستانه از ژانویۀ ۲۰۱۷ به ویژه
پیشرفت به‌دست‌آمده در کاهش خشونت در سرتاسر جمهوری عربی سوریه و کمک به
صلح، امنیت و ثبات در آن کشور ابراز داشتند. ۲- بر پایبندی مستحکم و
مستمر خود به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه و
همچنین اهداف و اصول منشور ملل متحد تأکید ورزیده و تصریح نمودند که این
اصول از سوی همگان باید محترم شمرده شود. رؤسای جمهور تصدیق نمودند که هیچ
اقدامی، فارغ از عامل/عاملان آن، این اصول را نباید تضعیف نماید. آن‌ها
تمامی تلاش‌ها به‌منظور ایجاد واقعیات جدید در صحنه میدانی به بهانه مبارزه
با تروریسم را مردود شمرده و اراده خود برای ایستادگی در برابر مقاصد
تجزیه‌طلبانه با هدف تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و همچنین امنیت ملی
کشور‌های همسایه را ابراز نمودند. ۳- وضعیت میدانی کنونی را مورد بحث قرار
داده، به ارزیابی از تحولات جمهوری عربی سوریه پس از آخرین نشست خود در
تاریخ ۴آوریل ۲۰۱۸ در آنکارا پرداخته و موافقت نمودند همکاری‌های سه جانبه
را در تطابق با توافق‌های خود استمرار بخشند. در این ارتباط، آن‌ها وضعیت
منطقه کاهش تنش ادلب را دنبال کرده و تصمیم گرفتند تا همسو با اصول
فوق‌الذکر و روح همکاری که در فرمت آستانه شکل گرفته است، به این موضوع
بپردازند. ۴- بر عزم خود مبنی بر ادامه همکاری برای نابودی نهایی داعش،
جبهه‌النصره و تمامی دیگر افراد، گروه‌ها، تشکل‌ها و موجودیت‌های وابسته به
القاعده یا داعش در سوریه که از سوی شورای امنیت سازمان ملل شناسایی
شده‌اند، تصریح کردند. رؤسای جمهور تأکید نمودند در جنگ علیه تروریسم،
جداسازی بین گروه‌های تروریستی مذکور و گروه‌های معارض مسلح که به رژیم
آتش‌بس پیوسته‌اند یا خواهند پیوست، از جمله با توجه به جلوگیری از تلفات
غیرنظامی، بسیار حائز اهمیت خواهد بود. ۵- بر این باور خود تصریح نمودند
که منازعه سوریه هیچ راه‌حل نظامی نمی‌تواند داشته باشد و تنها از راه
طریق یک فرایند سیاسی مذاکراتی می‌توان به آن پایان داد. رؤسای جمهور بر
اراده خود جهت ادامه همکاری فعالانه به منظور پیشبرد فرایند سیاسی همسو با
تصمیمات کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه در سوچی و قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت
سازمان ملل تأکید ورزیدند. ۶- بر اراده خود به منظور استمرار تلاش‌های
مشترک با هدف پیشبرد فرایند با راهبری سوری و مدیریت سوری به منظور دستیابی
به حل و فصل سیاسی تصریح کردند و بر تعهد خود در کمک به ایجاد و آغاز کار
کمیته قانون اساسی تأکید نمودند. رؤسای جمهور نسبت به رایزنی‌های مفید بین
مقامات ارشد خود و فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه ابراز
رضایت کردند. ۷- بر ضرورت حمایت از تلاش‌ها برای کمک به تمامی سوری‌ها
به منظور اعاده به زندگی عادی و صلح‌آمیز و نیز تسکین آلام آن‌ها تأکید
کردند. در این ارتباط، رؤسای جمهور از جامعه بین‌المللی، به ویژه سازمان
ملل و نهاد‌های بشردوستانه آن خواستند تا کمک‌های خود به سوریه را از طریق
ارائه کمک‌های انسان‌دوستانه بیشتر، تسهیل مین‌زدایی انسان‌دوستانه، احیای
امکانات زیربنایی اصلی از جمله تأسیسات اجتماعی و اقتصادی و حفظ میراث
تاریخی افزایش دهند. ۸ - بر اراده خود به منظور استمرار تلاش‌های مشترک
با هدف حمایت از شهروندان و بهبود وضعیت انسانی از طریق تسهیل دسترسی‌های
سریع، ایمن و بدون مانع به تمامی سوری‌های نیازمند تأکید نمودند. ۹- بر
ضرورت ایجاد شرایط لازم به منظور بازگشت ایمن و داوطلبانه آوارگان و اشخاص
بی خانمان شده داخلی به اقامتگاه‌های اصلی خود در سوریه تأکید کردند. بدین
منظور، رؤسای جمهور بر ضرورت هماهنگی میان تمامی طرف‌های ذی‌ربط از جمله
دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد و دیگر آژانس‌های تخصصی
بین‌المللی تأکید ورزیدند. رؤسای جمهور موافقت کردند تا ایده برگزاری یک
کنفرانس بین‌المللی در خصوص مهاجران و اشخاص بی خانمان شده داخلی سوری را
بررسی نمایند. ۱۰- از پیشرفت امور انجام شده در کارگروه آزادی
بازداشت‌شدگان/ ربوده‌شدگان و تحویل اجساد و شناسایی مفقودان با مشارکت
کارشناسان سازمان ملل و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ استقبال نمودند. ۱۱- بنا
به دعوت جناب آقای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور فدراسیون روسیه، تصمیم
گرفتند نشست بعدی خود را در فدراسیون روسیه برگزار نمایند. ۱۲- رؤسای جمهور
فدراسیون روسیه و جمهوری ترکیه تشکر صمیمانه خود را به جناب آقای حسن
روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران به منظور میزبانی نشست سه جانبه سران در
تهران ابراز نمودند. در پایان این بیانیه رؤسای سه کشور ایران، روسیه و
ترکیه در نشست خبری شرکت کردند و به سؤالات مختلف خبرنگاران پاسخ دادند.
همچنین پیش از آغاز نشست تهران، رؤسای جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه
در نشست‌های دوجانبه، برگسترش روابط در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی
تأکید کردند. توئیت ظریف محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، روز
گذشته پس از پایان نشست تهران توئیت کرد: برای پایان دادن به تروریسم در
سوریه و رنج مردم در ادلب با روسیه و ترکیه توافق کردیم، ترامپ با بازی‌های
کوچکش متحدانش را تحقیر می‌کند.