نگاهی به تاریخچه و قربانیان عمده سلاح‌های شیمیایی

به گزارش پایداری ملی،نگاهی به سابقه نظامی‌گری آمریکایی‌ها نشان می‌دهد که این کشور،  از پیشگامان استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه دشمنان و رقبایش بوده است.

اگر روندی تاریخی را مدنظر قرار دهیم، می‌توان رد استفاده از سلاح‌های غیرمتعارف را در حمله علیه سرخ‌پوستان بومی آمریکا یافت. مهاجران سفیدپوست به قاره آمریکا که طی چند قرن موفق شده بودند با استفاده از سلاح‌های پیشرفته نظامی سرخ‌پوستان بومی را به عمق قاره آمریکا برانند، به‌بهانه توافق صلح با آنها، هدیه‌ها و لباس‌های مسموم به ویروس‌های مختلف برای آنها ارسال کردند و استفاده از این هدایا باعث شیوع بیماری‌هایی مانند وبا، حصبه و سل میان آنها شد و دهها هزار نفر از آنان قربانی این توطئه شوم شدند.

اما به‌طور خاص و طی یک قرن اخیر، اولین نمونه‌های استفاده عمده از سلاح‌های شیمیایی مربوط به جنگ جهانی اول است. طی 4 سال جنگ جهانی اول بیش از 124 هزار تن گاز (عامل جنگی شیمیایی) توسط کشورهای متخاصم تولید و استفاده شد که حدود 1.3 میلیون قربانی به‌جای گذاشت که بین 100 تا 260 هزار تن از قربانیان (براساس آمارهای مختلف) را غیرنظامی‌ها تشکیل می‌دادند. جالب اینجاست که فرانسه بیش از هر کشور دیگری طی این سال‌ها از سلاح شیمیایی استفاده کرد.

در سال‌های بعد نیز تا پایان جنگ جهانی دوم، کشورهای غربی با شدت بیشتری به تولید انواع سلاح‌های شیمیایی ــ از جمله موادی که بر سیستم عصبی اثر می‌گذارند ــ پرداختند. اما پس از سال‌های جنگ جهانی دومی نیز استفاده از سلاح‌های شیمیایی و ممنوعه تداوم داشت.

ویتنام

ارتش آمریکا در جریان جنگ ویتنام از 1961 تا 1971 میلادی از عامل نارنجی به‌عنوان بخشی از برنامه جنگی خود علیه نیروهای مخالف استفاده کرد. هرچند ایالات متحده، ادعا می‌کرد که عامل نارنجی، ماده‌ای از جنس سموم گیاهی و برای از بین بردن پوشش جنگل‌هایی بود که جنگجویان ویتنامی در آن پنهان می‌شدند، اما این ماده شیمیایی آن‌چنان عوارض جانبی شدیدی داشت که برای چندین دهه است که در مناطق آلوده‌شده به عامل نارنجی، کودکانی با اختلالات مادرزادی حاد به دنیا می‌آیند.

آمریکا طی نبرد 10ساله خود علیه نیروهای ویتنامی، بیش از 75 میلیون لیتر از ماده شیمیایی موسوم به عامل نارنجی در مناطق جنگلی ویتنام و بخش‌هایی از لائوس و کامبوج استفاده کرد.

مقامات ویتنامی می‌گویند که طی آن‌سال‌ها، بیش از 4.5 میلیون ویتنامی در معرض این ماده شیمایی قرار گرفتند که بر اثر آن 400 هزار نفر جان باخته یا دچار آسیب‌های جسمانی شدید شدند، علاوه بر آن، طی چند دهه اخیر، حدود 500 هزار نوزاد دارای اختلالات مادرزادی به دنیا آمده‌اند.

ایران

در سال 1988 و در روزهایی که آتش جنگ ایران و عراق رو به سردی بود، آمریکا با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای دریافت که ایران با نفوذ در خط دفاعی عراق، در شرف یک پیروزی مهم است. مقامات اطلاعاتی آمریکا محل قرارگیری ارتش ایران را در اختیار عراق قرار دادند؛ آن‌هم با آگاهی کامل از اینکه ارتش صدام حسین از گازهای شیمیایی و گاز سارین که از مرگبار‌ترین گازهای عصبی است، استفاده خواهد کرد. این اطلاعات شامل تصاویر و نقشه‌های جابه‌جایی ارتش ایران، همچنین قرارگاه‌های لجستیک و جزئیاتی از دفاع هوایی ایران بود.

در اوایل سال 1988 عراقی‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌ها و اطلاعات به دست آمده، چهار حملهٔ سنگین با گاز خردل و سارین انجام دادند. این حملات که علیه شهرهای ایران و حتی علیه شهر عراقی حلبچه نیز انجام شد، ‌هزاران کشته و دهها هزار زخمی به‌جای گذاشت که عوارض آن میان بسیاری از آسیب‌دیدگان آن حادثه هنوز هم وجود دارد.

آمریکا در شرایطی این اطلاعات را در اختیار صدام قرار داد که براساس اسناد سازمان سیا که طی سالیان اخیر از طبقه‌بندی خارج شده‌اند، از آغاز سال 1983 شواهد محکمی درباره استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی در دست داشت، به‌صورتی که واشنگتن به‌صورت مرتب از دفعات و میزان کاربرد سلاح‌های شیمیایی توسط رژیم بعث خبر داشت.

در مجموع، رژیم بعثی عراق طی سال‌های جنگ تحمیلی دست‌کم 196 بار حمله شیمیایی علیه رزمندگان و غیرنظامیان ایرانی انجام داد.

با این حال، عراق در سال‌های آخر جنگ تحمیلی بیش از پیش از سلاح‌های شیمیایی علیه غیرنظامیان استفاده کرد، از جمله مهمترین حملات شیمیایی انجام‌شده علیه اهداف غیرنظامی طی دوران جنگ تحمیلی توسط بعثیان می‌توان به هدف قرار دادن شهر سردشت (سال 1366)، شهر مریوان و روستاهای اطراف آن (سال 1366)، شهر حلبچه (سال 1366) و شهرها و روستاهای مناطق سرپل‌ذهاب، گیلان‌غرب و اشنویه (سال 1367) اشاره کرد.

عراق

نظامیان آمریکا طی یورش سال 2003 خود به عراق و عملیات نظامی متعاقب آن، با استفاده از تسلیحات کشتارجمعی به مناطقی از شهر بصره و شهر فلوجه حمله کردند، حملاتی که نهایتاً به جان باختن هزاران عراقی و مصدومیت تعداد زیادی دیگر منجر شد. بر اساس اسنادی که وبگاه ویکی‌لیکس افشا کرده است، نیروهای آمریکایی مستقر در عراق حداقل 2386 واحد سلاح شیمیایی دریافت کرده‌اند.

عوارض تسلیحات ممنوعه آمریکایی در عراق چنان گسترده است که کارشناسان بر این باورند تا سه نسل اثرات بین شهروندان عراقی باقی خواهد ماند.