چرا کارخانه ابریشم خودمان تعطیل و از کره وارد می‏‎کنیم؟

عبدالله بهرامی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف کشور، درباره مشکلات صنعت فرش دستباف گفت: یکی از مولفه‌های اصلی صادراتی که در صنعت فرش وجود ندارد، تولید برای بازار هدف است. هم اتحادیه صادرکنندگان و هم اتحادیه فرش دستباف به صورت مستمر فروشگاه و تیم بازاریابی خوب ندارند.

وی ادامه داد: این روز‌ها بهترین فرش‌ها توسط دلال‌ها از بافنده خریداری می‌شود، از سال ۷۴ به این سمت حتی یک ریال تسهیلات دریافت نکرده ایم. همه تشکیلات این صنعت حتی یک ریال تسهیلات نگرفته اند. سرمایه کلان لازم دارد تا یک فرش بافته و به فروش برسد. این چرخه دچار نقص بسیار است. بافنده برای بافت فرش حدود ۶ میلیون هزینه می‌کند، اما آن فرش را به قیمت ۱۸ میلیون تومان می‌فروشد حتیگاهی مجبور است آن فرش را به قیمت ۱۴ میلیون بفروشد، چرا که بازار فروش مناسبی برای فرش وجود ندارد.

بهرامی گفت: در حال حاضر بافنده ها، چون شرایط مالی خوبی ندارند مجبورند مواد اولیه را به صورت قسطی خریداری کنند، زمانی که مواد اولیه را به صورت قسطی خریداری می‌کنند هزینه بیشتری را پرداخت می‌کنند. امروز نقشه فرش‌هایی که مصرف کننده از آن استقبال می‌کند با فرش‌هایی که در گذشته بوده متفاوت است. اما از آنجایی که بافند‌های ما مشکل دارند، نقشه‌های قدیمی را می‌بافند و به فروش می‌رسانند.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف گفت: اتحادیه هیچ منبع مالی ندارد. نیاز کشور در شبکه تهیه و توزیع مواد اولیه است، تا بافنده مواد اولیه به دستش برسد ده‌ها دلال از آن سود می‌کنند. بخش زیادی از مواد اولیه ما وارداتی است. از سوی دیگر فراوری مواد اولیه در داخل کشورمان یا وجود ندارد یا به میزان خیلی کم و محدودی است، پشم از جمله مواد اولیه تولید شده کشورمان است؛ ولی به دلیل نبود امکانات یا هر دلیل دیگری به خارج از کشور به صورت خام صادر شده و پس از فرآوری مجددا به کشور وارد می‌شود و پشم مرغوب فرآوری شده را دوباره ما خریداری کرده و با قیمت تمام شده بالایی به دست تولید کننده می‌سپاریم.

وی با بیان اینکه اکثر دامداران پشم‌های گوسفند خود را می‌سوزانند اظهار داشت:بهترین کارخانه‌های ابریشم کشی در گیلان و مازندران است، اما با بی تدبیری تعطیل شده اند و ابریشم از کره و اوروگوئه وارد می‌کنیم. ابریشم ایران بهترین ابریشم است. بیشترین ارزش افزوده را پشم دارد. اگر فرآوری درکشور رونق بگیرد صنعت نساجی متحول می‌شود.

بهرامی با بیان اینکه دلال بازی و واسطه‌گری در صنعت فرش بسیار زیاد شده است گفت: نه تنها در مواد اولیه بلکه در خرید تولیدات شاهد دلالی هستیم. در کشورمان، صنعت فرش به اسم شبکه فروش وجود ندارد؛ واردکنندگان مواد اولیه را با چند حلقه واسطه‌گری در اختیار قالیبافان قرار می‌دهند و با یک محاسبه معمولی هم اگر هر دلالی ۵ تا ۸ درصد روی جنس اضافه کند و حداقل هم ۴ واسطه وجود داشته باشد، مواد اولیه با ۳۲ درصد گران‌تر به دست بافندگان می‌رسد.

وی افزود: از طرفی بافندگان فاقد منابع لازم برای تداوم کار هستند و با این وجود دولت آمار صحیحی از تعداد بافندگان در کشور را جمع آوری نکرده است متاسفانه بار‌ها دولت اعلام کرده است که تدوین آمار بافندگان هزینه بر است و تاکنون سرشماری صورت نگرفته است. همچنین نبود سامانه جامع آماری بافندگان از جمله چالش‌های مهم در صنعت فرش دستباف است و همین موجب شده است تا مشکلات فراوان در تولید فرش دستباف وجود داشته باشد از اینرو فرش دستباف در اکثر استان‌ها به روزرسانی نشده است، فقط یکی دو استان از کشورمان، به لحاظ طرح و فناوری همگام با فناوری نوین هستند و بافنده و طراح از این طریق می‌توانند سود بیشتری را کسب کنند، ولی سایر استان‌های به طرح و نقشه‌های سال‌های گذشته که بیش از بیست سال قدمت دارد و از روش طرح تجربی که از اجداد خود نسل به نسل گرفته‌اند طراحی می‌کنند.

بهرامی گفت: این در حالی است که در تمام کشور‌های دنیا، همگام با پیشرفت تکنولوژی محصولات تولیدی خود را از نظر رنگ، طرح و نقشه تغییر داده‌اند و از ایده‌ها، ساختار‌های جدید بهره گیری کردند، ولی هنر – صنعت فرش دستباف از لحاظ طراحی، تنوع رنگ و ابعاد فاقد هرگونه تغییر در بدنه تولید و طراحی است و این یکی از ایرادات اساسی به فرش کشور است. از طرف دیگر عملکرد سنتی گرایانه و طراحی قدیمی، یکی از چالش‌های مهم در عرصه صادرات فرش دستباف است. اینکه همچنان تخته‌های فرش دستباف با ابعاد و حجم سنگین را به نمایشگاه‌های خارج از کشور عرضه می‌کنیم، در حقیقت نوعی عدم مدیریت بهینه را نشان می‌دهد.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف گفت: یکی از مباحث مهم برای تولیدکنندگان فرش دستباف نرخ ارز است که تاثیرات مستقیمی در تشویق صادرات فرش دستباف دارد. در حقیقت دلار ۴۲۰۰ تومان و بالاتر ایجاد کننده شکافی است که برای دست اندرکاران فرش دستباف خسارت زا است. در حال حاضر تولیدکنندگان فرش دستباف با عدم حمایت از سوی دولت مواجه بوده و نه تنها هیچ سرمایه گذاری در این بخش مهم صنعتی نشده بلکه تسهیلاتی هم به آن‌ها ارائه نشده یا با بهره‌های بانکی زیادی بوده است.

وی افزود:تولید کننده فرش دستباف دارای توانمندی، اخلاق و طبع ظریفی است؛ لذا فرش دستباف از نظر بحث فرهنگی هم دارای دامنه وسیعی است و می‌تواند تاریخ و تمدن ایرانی را با خود به سایر کشور‌ها انتقال دهد؛ لذا هرگونه حمایت از فرش دستباف بزرگترین خدمت محسوب می‌شود، ولی متاسفانه از سوی دولت هیچ بودجه‌ای برای آن در نظر گرفته نشده است.

بهرامی گفت: هند شبکه بازار یابی گسترده‌ای در عرصه فرش دستباف دارد علاوه بر اینکه دارای فروشگاه‌های زنجیره‌ای گسترده‌ای است از بازاریابی مویرگی برای فروش بیشتر کالا استفاده می‌کند، پس از اینکه کالا انتخاب و میزان وجه مورد نظر پرداخت می‌شود، پس از ۲۴ ساعت در اختیار مشتری قرار می‌گیرد. ما فاقد این سیستم فروشگاه زنجیره‌ای در خارج از کشور هستیم لذا فروش اینترنتی نداشته برای خرید از همان روش سنتی استفاده می‌کنیم که پس از اینکه تخته فرش مشاهده شد اقدام به خریداری می‌کنند. ما فاقد بازاریابی مویرگی هستیم.

وی افزود: بنده اعتقاد دارم که می‌توان از طریق فرش بیش از چندین میلیارد دلار درآمدزایی ایجاد کرد به شرط اینکه مقدمات لازم در نظر گرفته شود این در حالی است که با دارابودن مواد اولیه خوب، طراحان بومی می‌توانیم نقش موثری در ارزآوری داشته باشیم. ما در حال حاضر بیش از ۱۴ هزار نفر فوق لیسانس و لیسانس در رشته فرش داریم که این خود توان بسیار بالایی است. همین کشور ترکیه، دکترای طراحی فرش را آموزش می‌دهد، اما ما هنوز این دکترا را نداریم. یعنی آنان پی برده اند که به چه میزان فرش برای افرادی که شغل دیگری ندارند یا توانایی مهارتی شغل دیگری ندارند اثر گذار است. از این طریق یک فرد می‌تواند در مدت دو ماه یک بافنده شود چنانچه هیچ شغلی از این پتانسیل درآمدزایی برخوردار نیست. به عنوان نمونه باید گفت که افغانستان در نمایشگاه‌هایی که در خارج از کشور شرکت می‌کند با نام هنر زن افغانی شرکت می‌کند. آن‌ها بازاریابی و برند زن افغانی را در لوگو‌های خود می‌آورند. این کاملا حمایت شده است و آنان به گونه‌ای حضور پیدا می‌کنند که بتوانند با فرش ایرانی رقابت کنند و آن را از بین ببرند.

وی ادامه داد: به واقع فرش دستباف نمادی از اقتصاد مقاومتی است. از یکسو متکی به تولید داخل است در تهیه مواد اولیه و نیروی انسانی. از سوی دیگر فرش دستباف چرخه توانمندی در اقتصاد دارد. در مبحث اقتصادی، فرش دستباف از مزیت بالایی برخوردار است و انتظار می‌رود مسوولان توجه به آن ویژه داشته باشند. اما در چند سال اخیر حمایت بانک کاهش یافته است.

بهرامی گفت:چنانچه بسیاری از تسهیلات بانکی برای تعاونی‌های تولید فرش از بین رفته است. بودجه بلاعوض اصلا وجود ندارد. تنها بانکی که در یکی دوسال اخیر بخش تولید ما را حمایت کرده، بانک توسعه تعاون بوده که یکی از کوچکترین بانک‌های دولتی کشور است. این بانک به ازای هر نفر برای تهیه مواد اولیه مبلغ ۶ میلیون با بازگشت سه ساله پرداخت کرده است.