چگونه بیت کوین اقتصاد را دزدید؟

سید محسن مصطفوی (تحلیلگر مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه و کارشناس روابط بین الملل) در یادداشتی به چالش‌هایی که ارز مجازی بیت کوین در اقتصاد جهانی به وجود آورده، پرداخته است.

متن این یادداشت به شرح ذیل است:

پنجم آوریل سال ۱۹۳۳، رئیس جمهور وقت آمریکا تئودور روزولت فرمان اجرایی ۶۱۰۲ را در این کشور امضا کرد که به موجب آن خرید و احتکار طلا به صورت کوین (سکه)، شمس و گواهینامه ممنوع اعلام و برای خاطیان مجازات جریمه و زندان در نظر گرفته شد.

اما این تاریخ در قرن ۲۱ نیز الهام بخش ساتوشی ناکاموتو، خالق ناشناس بیت کوین گشت که با آرزوی حذف واسطه گری و نظارت دولت‌ها و بانک‌های مرکزی، دست به خلق بیت کوین در سال ۲۰۰۹ زد. موجودی مجازی که هنوز به ده سالگی نرسیده بود به صورت حقیقی اقتصاد جهان را به چالش کشیده و قیمت هر واحد آن از صفر دلار به بیست هزار دلار هم رسید.

اما چالش دولت‌ها و بانک‌های مرکزی با بیت کوین افزایش جهش‌های قیمتی فوق العاده آن نبوده (در سال ۲۰۱۷ جهش قیمتی ۱۸ برابر، از هزار دلار به هیجده هزار دلار داشت که البته بعدا سقوط کرد)، بلکه مشکل اصلی عدم متمرکز بودن بیت کوین و عدم توانایی نظارت بر معاملات آن و تاثیرگذاری احتمالی بر شکل این معاملات بود، نه خریداری مشخص است و نه فروشنده، تنها با کدی رمز نگاری شده مبالغ زیادی پول از یک سوی دنیا به سوی دیگر جابه جا می‌شود.

در واقع هیچکس مالک شبکه بیت کوین نیست، توانایی کنترل آن را هم ندارد و این کاربران بیت کوین در سراسر جهان هستند که آن را کنترل می‌کنند. توسعه دهندگان بیت کوین اگرچه نرم افزار آن را تقویت می‌کنند، اما نمی‌توانند تغییری را بر پروتکل بیت کوین تحمیل کنند.

این غیر متمرکز بودن به دلیل استفاده تکنولوژی بلاک چین در بیت کوین است. امروزه در جهان بیش از ۹۰ درصد امور روزمره انسان‌ها به شرکت‌ها و سازمان‌های واسطه وابسته است. وقتی شما در بانکی حساب باز می‌کنید یا وارد ایمیل شخصی خود می‌شوید، در حقیقت از سازمان‌های واسطه کمک گرفته‌اید. از این طریق، شرکت‌ها و سازمان‌های واسطه اطلاعات شما را کنترل می‌کنند. به عنوان مثال وقتی برای مخاطبتان در یک برنامه پیام رسان، مطلبی می‌فرستید، در حقیقت این پیام را ابتدا برای پایگاه‌های داده تلگرام ارسال می‌کنید و سپس این پایگاه داده را برای مخاطب شما می‌فرستد.

در پایگاه‌های داده بلاک چین، داده‌ها بین میلیون‌ها کامپیوتر توزیع شده‌اند و هیچ کس قادر به کنترل داده‌ها نیست. برای هک کردن بلاک چین باید بیش از ۵۱ درصد از کامپیوتر‌های شبکه را که با رمزنگاری پیشرفته حفاظت شده‌اند هک کرد که این امر تقریبا غیرممکن است. مثلا اگر توییتر روی بلاک چین اجرا شود، هیچکس به جز خود فرد و حتی مدیران توییتر، نمی‌توانند توییت‌های مورد نظر را پاک کنند.

بلاک چین برای بسیاری از صنایع و مشاغل مانند رای گیری، پرداخت، سیستم‌های اداری، واردات و صادرات کالا و ... قابل استفاده است. همین ویژگی بیت کوین و بلاک چین دولت‌ها را دچار تردید نسبت به آن کرده که دیگر نمی‌توانند کنترل چندانی بر معاملات مشکوک مالی داشته باشند و فعالیت‌های نظیر قاچاق اسلحه، مواد مخدر و قاچاق انسان، حداقل از نظر مالی کنترلی نخواهند داشت.

از سال ۲۰۱۳ و بعد از بحران قبرس، بسیاری از سرمایه گذاران روسی در قبرس برای حفظ ارزش پولهایشان، شروع به تبدیل سرمایه خود به بیت کوین کردند و بعدا در کشور‌هایی نظیر چین که خروج سرمایه و انتقال پول با محدویت روبه‌رو بود، بیت کوین رشد و شکوفایی پیدا کرد، اگرچه بعدا دولت چین و بانک مرکزی آن معاملات بیت کوین را ممنوع کرد، ولی این اقدام مانع شکوفایی بیت کوین نشد.

یکی دیگر از مواردی که با ظهور بیت کوین دچار چالش شده است و عملا بی معنا خواهد شد نظام تحریم‌های بین الملی علیه کشوری خاص خواهد بود، زیرا با استفاده از ارز‌های مجازی و بیت کوین عملا کنترلی بر فعالیت‌های مالی کشور‌ها وجود نخواهد داشت و کشور‌ها نیز بی میل نیستند که برای رهایی از معامله با دلار و یا یورو با این ارز‌ها به معامله بپردازند. این مهم در مورد کشور‌های که دچار تحریم‌های بین المللی هسنتد بیشتر صدق می‌کند.

اکنون کشور ونزوئلا هم که مانند ایران تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد توانسه با ارائه ارز دیجیتال خود با نام (پترو) که توسط دولت ونزوئلا عرضه شده، پنج میلیارد دلار از فروش آن درآمد کسب نماید و این ارز امکان فروش نفت خام بدون واسطه این کشور با سایر کشور‌ها را فراهم آورده است و این امر موجب هشدار وزارت خزانه داری آمریکا در مورد بی اثر شدن تحریم‌های آمریکا بر علیه ونزوئلا به وسیله این ارز مجازی شده است.

کشور‌های ترکیه و روسیه نیز به معاملاتی با بیت کوین دست زده‌اند و یک مورد آن که رسانه‌ای شد ارسال محموله سه هزار تنی گندم از روسیه به ترکیه در ماه ژانویه بود که اولین شکل رسمی معامله با بیت کوین در سطح دولتی بوده است.

به هر روی بیت کوین و سایر ارز‌های مجازی از شرق تا غرب جهان، از چین تا آمریکا را با چالش مواجه کرده است و میلیاردر‌های جوان و تاثیرگذارن بازار بیت کوین که اکثرا متولدین دهه ۹۰ میلادی به بعد هستند بی توجه به اخطار‌های دولت‌ها مشغول ماین کردن (کاری همانند استخراج طلا) بیت کوین از فضای مجازی هستند و روز به روز بر امنیت شبکه خود افزوده‌اند و به نظر بیت کوین را گریزی نیست.

خانم کریستین لاگارد رئیس صندوق بین المللی پول که روزی از مخالفان بیت کوین محسوب می‌شد در آخرین اظهار نظر خود درباره ارز‌های مجازی به این موضوع اشاره کرده است که فقط تعداد محدودی از فناوری‌ها، زندگی ما را تغییر داده‌اند و دارایی‌های رمزنگاری که باقی مانده‌اند می‌توانند تاثیر به سزایی بر روی چگونگی پس انداز، سرمایه گذای و پرداخت صورتحساب‌ها داشته باشند. ایشان نسبت به استخراج مزیت‌های ارز رمزنگار و همزمان به حداقل رساندن ریسک‌های آن تاکید کرده‌اند.

به نظر می‌رسد که ایران نیز می‌تواند با توجه به شرایط خاص خود و وجود نظام تحریم‌ها و مشکلات سوئیفت بانکی و ارزی حداقل در سطح دولتی از ارز‌های مجازی، بهره فراوان ببرد.