فضای مجازی دنیایی است که امروزه همگان را به نوعی درگیر خود کرده و البته این دنیا هم تهدیدات و فرصت‌هایی دارد که با اِشراف کامل و دقت نظر بالا،در هنگام برنامه‌ریزی، طراحی و اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های مختلف دچار غفلت و اشتباه نشویم.
به گزارش پایداری ملی، فضای مجازی، فضایی است که با جامعه بشری برای انتقال داده به صورت دیجیتال در تعامل است. فاصله در این فضا فاصله مکانی و زمانی است که در تعاملات و دسترسی‌های افراد نسبت به هم، مرزی وجود ندارد.
فضای مجازی از دهه ۹۰ به صورت تدریجی به وجود آمد و تعاملات دراین فضا باید در زمینه‌های مختلف سیاسی اجتماعی نظامی و ... باشد چرا که در فضای مجازی روابطی مشخص می‌شود که حاصل دستاورد بشری است. در فضای مجازی سرعت پردازش اطلاعات زیاد است و باید برای تبادل و ذخیره اطلاعات به گونه‌ای عمل شود که محدودیت وجود نداشته باشد.
اولین باری که ویلیام گیسبون در سال ۱۹۸۴ میلادی دنیایی تخیلی را در کتاب نورومانسر خود تصور کرد فکرش را هم نمی‌کرد نسل‌های آینده به آن جان ببخشند. در این داستان افراد مستقیماً مغز‌های خودرا به کامپیوتر وصل می‌کردند ومی‌توانستند اطلاعات آن را مشاهده نمایند. آن‌ها بگونه‌ای در جهان سفر می‌کردند که گویی در دنیای واقعی هستند.
۶ سال بعد واقعیت مجازی توسط ایوان ساوسرلند با ساختن محیطی مصنوعی، دنیای مجازی را برای انسان‌ها دیدنی، شنیدنی و احساس کردنی کرد.
پیام رسان های دنیا؛ از آغاز تا انتها
نخستین پیام رسان جهان به نام AIM توسط شرکت AOL در سال ۱۹۹۷ راه اندازی شد. این پیام رسان در آن دوران حتی توانست از یاهو نیز بیشتر کاربر به سمت خود جذب کند، اما با ظهور پدیده‌های دیگری نظیر اس ام اس و فیسبوک، نتوانست آن چنان که باید و شاید خود را در عرصه‌ی رقابت نگاه دارد.
تاریخچه اینترنت در ایران
مردم ایران از حدود سال ۱۳۷۰ به صورت عمومی با دنیای اینترنت آشنا شدند. در ابتدا تعداد کابران، محدود بود و کاربران با خرید کارت‌های اینترنتی می‌توانستند مدت زمان محدودی را در دهکده جهانی برای گفتگو با دیگران سر کنند و یا گشت و گذاری در وبلاگ‌هایی انگشت شمار داشته باشند.
سال‌ها بعد کافی نت‌ها به وجود آمدند و پذیرای علاقه‌مندان به دنیای مجازی شدند. بسیاری بودند که ساعت‌ها از وقت خود را در آنجا می‌گذراندند و حتی در بعضی از مواقع کافی نت‌ها فقط سیستم کامپیوتر را در اخیار مشتری‌های خاص خود قرار می‌دادند و کاربران می‌بایست کارت اینترنتی را از دکه‌های عرضه سطح شهر خریداری می‌کردند.
تکنولوژی به ضرر ما آمد یا به مدد ما
با پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌ها، خیلی از مردم دنیا از جمله ایران با امکانات جدید آشنا شدند. تب تلفن همراه مردم را در بر گرفت هرچند که حمل گوشی‌های اولیه تلفن همراه با توجه به ابعاد و بزرگی آن کمی سخت بود، اما هرچه بود فراگیر شد. سال‌ها گذشت و بهره گیری از شکل‌های جدید ارتباطی با استفاده از تلفن (چه در شکل خانگی وچه در شکل همراه) بین مردم رواج یافت.
پیشرفت امکانات در دسترس از جمله گوشی‌های همراه هوشمند، مردم را به استفاد از اینترنت به عنوان یک پدیده عادی و روزمره وابسته کرد و حالا در دسترس بودن اینترنت در همه جا و همه وقت جزو ضروریات زندگی محسوب می‌شد.
ضرورتی که به تدریج پیامد‌های منفی آن در عرصه‌های مختلف به ویژه در حریم خصوصی وخانواده خود را نشان داد.
خیلی زود امواج وای فای در منازل، ادارات، مغازه‌ها و فروشگاه ها، مترو و هواپیما ما را محاصره کرد تا انتخاب کنیم فرصت باشد یا تهدید.
فضای مجازی؛ فرصت یا تهدید
مجید محمدپور کارشناس ارشد خانواده در این زمینه به خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت: در جامعه، دنیای مجازی برای خیلی‌ها فرصت آفرین بوده و باعث بهبود رونق کسب و کار و وضع معیشتی بسیاری شده حالا فضای مجازی فقط برای پیام فرستادن و شنیدن صدای دوستان، برقرای تماس تصویری و سرگرمی نیست بلکه به منبعی برای درآمد و کسب و کار‌های اینترنتی، پرداخت حقوق و قبض‌های آب و تلفن و برق، رزرو بلیط قطار و هواپیما و... تبدیل شده است. اما در این میان، بر نوع روابط خانوادگی، تاثیر عمیق تری گذاشته وبسیار شنیده ایم که زندگی‌های زیادی را از هم پاشیده و زندگی روزمره مردم را با تلاطم روبه روکرده است.
وی افزود:با گذشت سال‌ها حالا اکثر افراد به صورت تمام وقت یا پاره وقت در دنیای مجازی وقت خود را می‌گذرانند این فراگیری بی حد وحصر روانشناسان را به تحقیق در باره کاهش روابط اجتماعی و عاطفی افراد در دنیای واقعی واداشت. فرصت با ظهور قارچ گونه پیام رسان‌ها کم کم تبدیل به تهدید می‌شود تهدیداتی که هرکدام بخشی ازجامعه را هدف قرار میدهند.
اینجاست که باید گفت:به ما برمی گردد... فرصتی که آن را با ندانم کاری به تهدیدی برای خود تبدیل کنیم و یا با استفاده درست، به جا و به موقع از آن، زمینه پیشرفت خود و زندگیمان را به وجود آوریم.
به همین دلیل است که صدای دلسوزان مردم وجامعه از همان ابتدا بلند شد که مراقب باشیم وخانواده‌ها بیشتر نظارت کنند مبادا بی توجهی بنیان‌ها را سست کند.
خانم محمدی یکی از همشهریان مهابادی در این زمینه می‌گوید: بیش از ۸ سال است که در زمینه صنایع دستی کار می‌کنم و در ابتدا فقط از اقوام و آشنایان سفارش می‌گرفتم، ولی حالا تولیداتم را در فضای مجازی به نمایش می‌گذارم و حتی از شهر‌های دیگر سفارش دریافت می‌کنم و خریداران با پرداخت اینترنتی هزینه سفارش خود را پرداخت می‌کنند. درآمدم بهتر شده و راضی هستم. خوشحال می‌شوم که نظر بازدید کننده‌ها از کارهایم را دریافت می‌کنم که به من کمک می کند نقاط ضعف و قوت خودم رو بهتر درک کنم.
در آن سوی قضیه پای درد و دل‌های مادری نشستم که از دنیای مجازی گلایه‌مند است و خودش از تلفن همراه هوشمند استفاده نمی‌کند.
مریم خانم مادری است که ۲ پسر ۹ ساله و ۲۰ ساله دارند می‌گوید:دنیای مجازی و بازی‌های آنلاین اینترنتی در هر وقتی از شبانه روز، ساعت خواب و استراحت و درس آن‌ها را مختل کرده است.
خانم جودت از طرفداران خواندن کتاب در دنیای مجازی است. او هم می‌گوید:کتاب خواندن را دوست دارم و به صورت آنلاین داستان‌ها و رمان‌های زیادی خوانده ام که پیدا کردن آن‌ها در کتابفروشی‌ها سخت است.
در این بین فضای مجازی ودنیای بی کران وبی حساب وکتاب اینترنت از دید عده‌ای از مردم تهدیدی برای زندگی اجتماعی و شخصی افراد است و استفاده نکردن از ان را دلیلی بر موفقیت بیشتر در درس و کار می‌دانند. آن‌ها بر این باورند که زندگی شخصی باید محدودیت‌هایی داشته باشد و با به اشتراک گذاری لحظه‌ها در شبکه‌های مجازی مخالف هستند. آنان معتقدند بدخواهان همواره درکمین نشسته اند و از غفلت بعضی‌ها نهایت استفاده نامشروع وغیر اخلاقی را می‌برند برای دیگران مشکل آفرین می‌شوند.
استفاده درست لازمه پیشرفت در دنیای ارتباطات
مسلماً تمام اطلاعات در شبکه‌های مجازی برای ما با ارزش و مفید نیستند و تنها اطلاعات ویژه‌ای از آن که به کار یا زندگیمان مرتبط است. ارزش واقعی را دارند بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که آیا متناسب با زمانی که برای استفاده از اینترنت صرف می‌کنیم چیز مفیدی برای زندگی مان بدست می‌آوریم؟ به زبان ساده‌تر آیا چیزی که از اینترنت می‌گیریم ارزش زمانی را که از دست می‌دهیم دارد؟
صابر مجیدی دانشجوی کارشناسی علوم کامپیوتری دانشکده فنی تهران که اهل مهاباد است در این زمینه به خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت: با تدبر وبا هدف کار کردن در دنیای اینترنت پیشرفت‌های علمی وکاری را به دنبال دارد و اساسا هدف دنیای اینترنت هم همین است کمک به پیشرفت جامعه بشری وبهره گیری از آن برای خلق موقعیت‌های جدید...
پیام رسان‌ها دوست یا دشمن
فراگیری اینترنت برخی‌ها را به صرافت انداخت تا از این دریای بی پایان برای خودماهی صید کنند ... پیام رسان‌هایی مثل تلگرام، اینستاگرام وغیره کار خود را شروع کردند و در این دنیای کم نظارت بر اینترنت به سرعت رونق گرفتند بستر‌هایی که بر آن‌ها نظارت نمی‌شود. گردانندگان آن هم خود برمحتوای داخل آن نظارتی ندارند وفرصت را در اختیار هر کسی از جمله سوء استفاده کنندگان قرار دادند تا ولنگار به هر عملی دست زنند.
ایران هم از این پیامد‌های دنیای اینترنت وبستر بی نظارت پیام رسان‌ها در امان نماند. حالا جرایم سایبری بخش زیادی از توان پلیس ودیگر نهاد‌های نظارتی را به خود اختصاص داد. در این سال‌ها کم خبر در روزنامه‌ها نبوده که در باره جرایم سایبری باشد.
آمار و عملکرد پلیس فتا استان آذربایجان غربی در رابطه با جرایم فضای مجازی در سال ۹۶
کارشناس آسیب‌های اجتماعی پلیس فتا فرماندهی استان آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،گفت: با تلاش کارشناسان و کاراگاهان پلیس فتا، ۹۱ درصد از جرائم فضای مجازی در سال ۹۶ کشف شد و تعداد ۹۳۵ نفر در این حوزه شناسایی، دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند که حدود ۸۲ درصد آن‌ها مرد، و ۱۸ درصد آن‌ها خانم بودند.
سرهنگ صادقی افزود: میانگین سنی افراد دستگیر شده از سن ۲۶ سال به بالا ۶۴ درصد و ۱۸ تا ۲۵ سال ۳۰ درصد و ۶ درصد هم مربوط به سایر سنین بوده است.
بیشترین جرائم وقوع یافته فضای مجازی سال ۹۶ در استان آذربایجان غربی مربوط به هتک حیثیت و نشر اکاذیب با ۵۱ درصد، جرایم مالی و اقتصادی ۳۳ درصد، جرایم اجتماعی ۱۰ درصد و سایر جرایم ۶ درصد بود.
کارشناس آسیب‌های اجتماعی پلیس فتا فرماندهی استان آذربایجان غربی اضافه کرد:۳۷ درصد جرایم رخ داده در فضای مجازی با هدف انتقام جویی حاصل شده است و ۲۶ درصد مربوط به کنجکاوی و اثبات توانایی بوده،۲۵ درصد مربوط به منافع مالی،۱۲ درصد هم مربوط به موارد غیر اخلاقی بوده است.
میانگین اصل زمانی وقوع تا کشف پرونده در پلیس فتا استان در سال ۹۶، ۲۶ روز بوده که این شاخش ۳۹ روز زودتر از نرم ابلاغی ناجا می‌باشد. (شاخص ابلاغی ناجا ۶۵ روز است).
پلیس فتا با اشرافیت کامل و رصد فضای مجازی آمادگی مقابله با مجرمان فضای مجازی را دارد. حوزه پیشگیری از جرایم سایبری در سال ۹۷
فرماندهی انتظامی پلیس فتا استان آذربایجان غربی با بالا بردن سطح آگاهی عمومی و با هدف پیشگیری از وقوع جرایم سایبری با تهیه و چاپ ۱۱ هزار برگ بروشور آموزشی و تعداد ۱۰ هزار حلقه cd،۱۵۰ عدد بنر و نصب آن در سطح استان اذربایجان غربی اقدامات پیشگیرانه موفقی انجام داده است.
همچنین ۶۵ نمایشگاه و همچنین ۳۳۰ مورد کلاس‌های اموزشی برای جامعه هدف در سطح استان برگزار شد.
آمار و عملکرد پلیس فتا استان در فروردین ماه ۹۷
کارشناس آسیب‌های اجتماعی پلیس فتا فرماندهی انتظامی استان آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت:با توجه به افزایش کاربران حوزه فضای مجازی و گسترش فعالیت‌ای روزمره در شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه و عدم آگاهی کاربران به ویژه نوجوانان و جوانان؛ تهدیدات فضای مجازی موجب افزایش ۶۵ درصدی ورودی پرونده‌ها در فروردین ماه سال جاری نسبت به سال گذشته شده و بیشتر جرایم در حوزه شبکه اجتماعی تلگرام رخ داده اند.
وی ادامه داد:در فروردین ماه سال جاری ۷۶ درصد پرونده‌های استان کشف شده اند و با بررسی آمار پرونده‌های جرایم رایانه‌ای مشخص شد که بیشترین سهم پرونده‌های جرایم مالی از جمله برداشت اینترنتی غیرمجاز از حساب بانکی فراد و کلاهبرداری رایانه‌ای به شیوه ایجاد کانال‌های خرید و فروش در شبکه‌های اجتماعی، استفاده از سایت‌های تبلیغاتی در حال افزیش است. برنامه‌های پلیس فتا آذربایجان غربی برای سال ۹۷
سرهنگ صادقی کارشناس آسیب‌های اجتماعی پلیس فتا آذربایجان غربی در ادامه گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، ضمن اشاره به اینکه توصیه‌های لازم در خصوص تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی به تعداد ۵۰ مورد از ابتدای سال جاری تا کنون از طریق رسانه‌های عمومی استان از جمله صدا سیما پخش شده است افزود: برگزاری کلاس‌های آموزشی، کارگاه‌های اشتراک دانش درمراکز دانشگاهی و استفاده از توان نخبگان علمی در برگزاری سمینار‌های تخصصی و ساخت و تولید برنامه‌های آموزشی از طریق صداو سیما و برپایی نمایشگاه‌های فضای مجازی ویژه دانش آموزان و دانشجویان بخشی از برنامه‌های فرماندهی انتظامی پلیس فتا استان در سال ۹۷ است. توصیه‌های امنیتی پلیس فتا استان
در حفاظت از اطلاعات خود حساس باشید و اطلاعات خود را در قبال هر حراج و هدیه‌ای افشا نکنید و از قانونی بودن وب سایت فروشنده اطمینان حاصل کنید. با توجه به کلاهبرداری‌های صورت گرفته در شبکه مجازی تلگرام، از فروشگاه‌ها و کانال‌هایی که در سطح شهر دارای آدرس حقیقی است خرید و بعد از رویت کالا اقدام به واریز وجه کنید.
همچنین شرایط فروش‌های اینترنتی را بررسی کنید که اگر در صورت راضی نبودن از محصول؛ امکان بازگرداندن پول وجود داشته باشد.
نصب برنامه‌های متفرقه؛ باز کردن راه‌های کلاهبرداری افراد سودجو
کارشناس آسیب‌های اجتماعی پلیس فتا فرماندهی انتظامی استان آذربایجان غربی در ادامه گفت: نصب و دانلود برنامه‌های کاربری متفرقه و غیرضروری بیشترین عامل گشوده شدن دسترسی به اطلاعات و حساب بانکی شهروندان است که افراد سودجو در کمین این نوع فرصت‌ها هستند.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد بخواهیم با نه در زندگی روزمره برای رسیدن به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود باید با دنیای مجازی در ارتباط باشیم ... کار، درس، سرگرمی، تفریح، مسافرت و گشت و گذار، تحقیق و افزایش اطلاعات عمومی، افزایش دانش پزشکی و خود درمانی تا اعتماد به نفس .. ما همه درگیر دنیایی شده ایم که در گوشه‌ای از زندگیمان جا خوش کرده و به خودمان بستگی دارد در این دریای بی انتها و جهانی فقط تماشاچی موجهایش باشیم و یا بر روی موج‌های آن، موج سواری یاد بگیریم و از زندگی لذت ببریم.
وی افزود:در دنیای امروز باید هوشیار باشیم چرا که روز به روز نحوه جرایم سایبری تغییر می‌کند و با شگردی متفاوت گریبانگیرمان می‌شود. ب همین جهت باید از پیام رسان‌های داخلی استفاده کنیم که در صورت مواجه شدن با مشکلات ناخواسته بتوانیم منبع مشکلات را دنبال کرده و آن را در اختیار قانون قرار دهیم.
برای این کار پیام رسان‌های داخلی شرایط بهتر و مطمئن تری را برای کاربران خود دارند. سعی کنیم استفاده از پیام رسان‌های خارجی را به حداقل برسانیم.