پیوست فرهنگی، مفهومی است که به دنبال واژگان راهبردی مقام معظم رهبری (مهندسی فرهنگ) و (مدیریت فرهنگی) در تاریخ 17/9/1386 مطرح و در دستور کار مراکز سیاست گذاری قرار گرفت؛ با این نگرش و رویکرد که مدیریت فرهنگی را با مدیریت اجرایی پیوند دهد.
طرح پیوست فرهنگی با دو کارکرد بازدارندگی نسبت به آثار مخرب ناشی از اجرای طرح ها، و پیش برندگی نسبت به آثار مثبت ناشی از اجرای طرح ها در راستای هماهنگی الگوهای پیشرفت سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و با محوریت فرهنگ غنی اسلامی پا به عرصه نهاده و نظام جمهوری اسلامی با اجرای طرح های جهش و تحرک شدید علمی در جهان از جمله صنایع نفت و گاز فضایی، نظامی، پزشکی، کشاورزی، نانو و ...و برنامه های پیشرفت آن در زمینه های مختلف دیگر از رشد و توسعه بالایی برخوردار بوده است.
مفهوم مهندسی فرهنگ که هدف از آن، شناخت فرهنگ وشناخت عمیق عناصر در روابط مابین فرهنگی بوده و برقراری انسجام محتوایی (باورها و ارزش های هنجار) بین سیستم های یک جامعه که به تعبیر رهبر حکیم انقلاب، از مهم ترین تکالیف در درجه اول است که باید به واسطه آن، فرهنگ ملی، فرهنگ عمومی و حرکت عظیم درون زا و صیرورت بخش در درون انسان ها و جامعه به وجود بیاید و چگونگی فرهنگ و اشکالات، نواقص، کندی ها و تعارضاتش را بررسی کند، با پیوست فرهنگی ارتباط مستقیم دارد؛ چرا که پیوست فرهنگی، ابزار پیوند بین مدیریت راهبردی و اجرایی است، به این معنی که شاخصه ها، سیاست ها، روش ها و سهم تاثیرهای کلان فرهنگی کل کشور، در سطح مدیریت راهبردی تنظیم می شود. کار این ابزار ساماندهی و پیش بینی و هدایت چگونگی جاری شدن فرهنگ در روح تک تک اعضاء جامعه مسئولیتی بر عهده مدیریت فرهنگی گذاشته است. بنابراین هر جائی که بار فرهنگی باشد، ارائه پیوست فرهنگی برای آن موضوع متصور است.
بر سر بار فرهنگی در میان اندیشمندان تفاوت دیدگاه وجود دارد. بعضی آن را در حوزه علم و تکنولوژی و بعضی در حوزه ارتباطات می بینند و عدم پیوست فرهنگی باعث شده است بار فرهنگی آنچه با عناوین ذکر شده در سطح داخلی و وارداتی، مانند مجلات، کتب، بازی های رایانه ای و... مورد استفاده قرار می گیرد، حامل تهدیداتی باشد.
سواد رسانه ای، پیوست فرهنگی فضای مجازی
نیل پوستمن در کتاب زندگی در عیش، مردن در خوشی به این نکته اشاره می کند که در ساختار نظام استکباری زندگی بشر دستخوش شوخی می شود و در بیانات دی ماه 73 حضرت آقا مطرح می شود که یکی از خصوصیات نظام جاهلی این است که انسان ها همه چیز را در زندگی دنیا می دانند .
در نظام معرفتی حرکت دو سویه است هم توسعه و هم تعالی، ولی در حیات جاهلی فقط توسعه در درجه اهمیت قرار می گیرد. لذا در حیات جاهلی ارزش های اخلاقی اساسا نه جایگاهی دارد و نه خط سیری و آنچه بدان اهمیت داده می شود تنها میزان بهره مندی از تمتعات دنیوی است و به همین دلیل باید تدابیری برای در امان ماندن از توسعه بر اساس مبانی غرب، اندیشیده شود.
درچند سال اخیر،نظر عده ای مبنی بر این که پهنای باند اینترنت توسعه پیدا کند بدون توجه به این که آیا نسل جدید تلفن همراه پیوست فرهنگی دارد یا نه، در راه اندازی نسل سوم وچهارم تلاش کردند با این سیاست که: ما نمی توانیم مردم را از فناوری علم دور نگه داریم و بدون توجه به انتقادها، در صدد افزایش پهنای باند اینترنتی برآمدند. پس از آن شاهد موج آسیب های فضای مجازی در خانواده ها و خصوصا در میان نوجوانان بودیم، در حالی که اگر سواد رسانه ای به عنوان پیوست فرهنگی، پیش از افزایش پهنای باند و حضور نسل سوم و چهارم گوشی ها آموزش داده می شد، به میزان زیادی ایجاد بازدارندگی می کرد.
تصویر سازی، پیوست فرهنگی تولیدات فرهنگی
سال های گذشته، در نمایشگاه های لوازم التحریر پیش از مهرماه، شاهد فروش لوازم التحریری بودیم که تصاویری مانند بت من و باب اسفنجی و.. را داشتند، اما در سال های اخیر با تلاش مسئولین این حوزه در معرفی نمادها و اسطوره های انقلابی کشورمان، تغییری در ذائقه مخاطبان روی داده است واین می تواند پیوست فرهنگی کتاب و اسباب بازی سالم باشد که برای نمونه رهبر معظم انقلاب درباره آن در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در نوزدهم آذر سال 92 فرمودند:
«تهاجم فرهنگی یک حقیقتی است که وجود دارد، می خواهند بر روی ذهن ملت ما و بر روی رفتار ملت ما، جوان نوجوان حتی کودک اثرگذاری کنند. این بازی های اینترنتی از جمله همین است که من چقدر سر قضیه تولید اسباب بازی داخلی معنی دار و جذاب حرص خوردم» و سپس با تاکید بر لزوم پیوست فرهنگی فرمودند: «دوستان ما آمدند در یکی از دستگاه های فعال و مسئول عروسک های خوبی درست کردند خوب هم بود. اول هم حساسیت طرف مقابل را یعنی مخالفین را-خارجی ها- را برانگیخت که اینها آمدند در مقابل باربی و مانند اینها این را درست کردند ولی نگرفت. من به اینها گفتم که اشکال کار شما این است که آمدید به فلان نام یک پسری را یک دختری را آوردید در بازار. این عروسک شما را بچه ما اصلا نمی شناسد. ببینید پیوست فرهنگی که میگوییم، اینهاست.»
تهدیداتِ فرهنگیِ بدونِ پیوست
- واردات و قاچاق محصولات فرهنگی مانند لوازم آرایشی و اسباب بازی هایی که منتقل کننده فرهنگ غربی هستند؛
- پروژه های صنعتی مانند پدیده خراسان، توسعه مناطق آزاد کیش، قشم و عسلویه و تاثیرات فرهنگی آن؛
- ایجاد شغل برای زنان روستایی و دور کردن خانواده های روستایی از کشاورزی و مهاجرت آنها به شهرها که نتیجه اش توسعه نامتوازن و حاشیه نشینی هاست؛
- تصمیمات و تحولات اقتصادی در بخش مسکن و لوازم خانگی تاثیراتی را در امور ازدواج، سلامت، بهداشت و افزایش جمعیت دارد؛
- توسعه صنعت گردشگری با نگاه اقتصادی و تاثیر فرهنگی گردشگران با فرهنگ کشورهای گوناگون بر مردم بومی منطقه؛
- گسترش مناطق تفریحی بدون در نظر گرفتن تدابیر همسو با اهداف کلان فرهنگی؛
- برگزاری جشنواره ها و همایش ها (کنسرت ها و...) با نادیده گرفتن شاخصه های اسلامی؛
- برگزاری فشن شوها و جشنواره های مد و لباس و بدلیجات که کمترین آسیب آن، الگو سازی، گسترش مدلینگ و برجسته سازی نمادها و الگوهای غیر منطبق با فرهنگ هدف است.