■ راهبرد جلوگیری و مهار باید در کنار هم تدوین شوند ■
«اوباما» مکرراً اعلام کرده که سیاست دولت او جلوگیری از دست یابی ایران به سلاح اتمی است. گزارشی جدید از یکی از مقامات سابق پنتاگون، که روز دوشنبه توسط «اندیشکده نیو امریکن سکیوریتی» منتشر شد ادعا می‌کند که سیاست آمریکا باید بر مبنای جلوگیری از دستیابی استوار باشد ولی لازم است این کشور به راهبرد مهار هم فکر کند چرا که ممکن است راهبرد پیشین به شکست بینجامد. از جمله نکات کلیدی که در این گزارش بدان پرداخته شده می‌توان به این موضوع اشاره کرد که توسل به زور در صورت شکست دیپلماسی می‌تواند ایران را مصمم کند به سوی تولید سلاح اتمی گام بردارد. حال آن که بنا به ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا در سال جاری، رهبران ایران هنوز تصمیم نگرفته‌اند سلاح اتمی تولید کنند.
■ حمله نظامی تنها موجب جدیت بیشتر ایران برای رسیدن به سلاح اتمی خواهد شد ■
«کالین کال» ، نویسنده اصلی این مقاله و دستیار سابق جانشین وزیر دفاع در امور خاورمیانه در رابطه با این گزارش گفت: حتی یک حمله نظامی موفق نمی‌تواند به تنهایی به برنامه اتمی ایران برای همیشه پایان دهد. حمله نظامی ممکن است توانایی میان مدت ایران برای تولید تسلیحات اتمی را کاهش دهد ولی از دیگر سو بی شک باعث افزایش انگیزه تهران برای رسیدن به سلاح اتمی جهت مقابله با حملات آتی خواهد شد".
■ انتخاب گزینه حمله نظامی مستلزم شرایط خاصی است ■
به نظر «کال» با توجه به این دلایل تنها در صورتی باید از زور استفاده کرد که دیگر گزینه‌های موجود برای توقف برنامه اتمی ایران به شکست انجامیده باشد. هم چنین اگر شواهد مستدلی به دست آمد که نشان داد ایران به سمت تولید بمب در حرکت است و اگر جامعه بین‌المللی از گزینه حمله نظامی در کنار راه حل دیپلماتیک حمایت کرد می‌توان جواز گرایش به گزینه حمله نظامی را صادر کرد.
■ باید برای اتخاذ راهبردهایی برای خطرات احتمالی آماده باشیم ■
«کال» تاکید دارد که دیگر عضوی از دولت «اوباما» نیست («کال» در فاصله سال‌های 2009 تا 2011 در سمت دستیار سابق جانشین وزیر دفاع در امور خاور میانه فعالیت داشته و اکنون استاد دانشگاه «جرج تاون» و عضو ارشد «اندیشکده نیو امریکن سکیوریتی» است. او مقاله حاضر را با کمک یکی از دانشجویان این دانشگاه به اسم «راج پاتانی» و محقق «اندیشکده نیو امریکن سکیوریتی» ، «جیکوب استوکس» نوشته است) و با این حال مشخص کردن چهارچوب راهبرد مهار «نقشه شماره ۲» در صورت شکست راهبرد جلوگیری خطرات خاص خودش را دارد. لیکن به عقیده وی خطر عدم موفقیت در آماده کردن نقشه‌های احتمالی هم به اندازه خود بزرگ و خطرناک خواهد بود. «کال» ادامه داد اگر دولت به تهیه راهبرد مهار «نقشه شماره ۲» مشغول شود شاید این شائبه را به وجود آورد که دولت آمریکا به طور مخفیانه قصد داشته ایران مجهز به تسلیحات اتمی را به رسمیت بشناسد و قبول کند. و در این حالت هر چیزی می‌تواند حقیقت داشته باشد.
■ آماده نبودن برای رویارویی با ایران اشتباه فجیعی خواهد بود ■
او در ادامه اضافه کرد «در عین حال خطرات زیادی وجود دارد که با اندیشیدن راهبردهای همگانی ارتباط دارد. شکست در جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی بسیار ناگوار است اما عدم آمادگی برای این احتمال ممکن حتی از آن هم بدتر است» .
■ آمادگی برای وقایع نامطلوب احتمالی ■
به گفته وی «یکی از مهمترین نقش‌های یک اندیشکده این است که سؤالاتی را مطرح کند که در درون دولت نمی‌توان آن را به بحث گذاشت» . او گفت "من معتقدم به طور کلی خوب است که انسان برای وقایعی که دوست ندارد اتفاق بیفتند برنامه ریزی کند و فقط منتظر نتیجه مطلوب نباشد". از «کال» پرسیده شد که چرا فکر می‌کنید گزارش حاضر به مقوله قبول ایران هسته‌ای توسط آمریکا مرتبط نیست و او در پاسخ گفت "وقتی می‌گوییم با این شرایط کنار بیایید انگار به طور ضمنی گفته‌ایم کنار آمدن با ایران اتمی مسئله چندان مهمی نیست. اما این برداشت درست نیست و مطمئناً در این مقاله چنین حرفی زده نشده است".
■ ایران مجهز به سلاح اتمی شرایط مغشوش موجود خاورمیانه را بدتر خواهد کرد ■
«کال» تاکید کرد «ظهور ایران مجهز به سلاح اتمی بر بی ثباتی خاورمیانه ناآرام و در معرض بحران حاضر خواهد افزود و حتی احتمال وقوع جنگ اتمی منطقه‌ای را مطرح خواهد کرد- خطری که اکنون وجود ندارد. در نتیجه گیری گزارش آمده که اتخاذ راهبرد مهار مستحکم می‌تواند بسیاری از این خطرات را مدیریت کند و از میزان آن بکاهد» . اما به نظر نویسندگان رسیدن به این امر بسیار پیچیده است و با داشتن هزینه‌های بالا نمی‌توان وجود آن را به راحتی اثبات کرد. هم چنین عواقب مرتبط با شکست راهبرد مهار هم به نوبه خود بسیار جدی هستند.
■ توسل همه جانبه به راهبرد مهار نکات منفی خاص خودش را دارد ■
«کال» در ادامه اضافه کرد: دنبال کردن راهبرد مهار ممکن است آمریکا را مجبور کند تعهدات امنیتی خود در خاورمیانه را دو برابر کند که این امر به نوبه خود بازاندیشی در سیاست خارجی آمریکا در قبال آسیا را با مشکلاتی مواجه می‌کند. این امر هم چنین می‌تواند از راه تقویت ارتباطات با دولت‌های کمی مردم سالار در منطقه واکنش آمریکا به بهار عربی را پیچیده سازد. راهبرد مهار هم چنین نقش تسلیحات اتمی و به تعویق افتادن برنامه‌های هسته‌ای را به موضوعی محوی در راهبرد امنیت ملی آمریکا مبدل خواهد کرد و این درست در حالی اتفاق می‌افتد که دولت» اوباما عکس آن را در نظر دارد.
■ الویت با راهبرد جلوگیری است نه راهبرد مهار ■
«کال» نتیجه گرفت «با توجه به دلایل ذکر شده استفاده از تمام وسایل قدرت ملی، و حتی گزینه حمله نظامی، برای جلوگیری- و نه مهار- ایران از رسیدن به سلاح اتمی راهبردیست که به نظر درست می‌رسد. ما باید در صورت شکست راهبرد جلوگیری به مهار فکر کنیم و برایش برنامه ریزی کنیم اما نباید فراموش کنیم اگر بتوان از راهبرد مهار پرهیز کرد شرایط خیلی بهتر پیش خواهد رفت» .
■ آمریکا در نهایت باید بر خلاف اولویت‌های فعلی خود به سیاست مهار تن در دهد■
نویسندگان این گونه نتیجه می‌گیرند که آمریکا در نهایت باید بر خلاف اولویت‌های فعلی خود به سیاست مهار تن در دهد. «دکتر کال»، یکی از اعضای ارشد «اندیشکده نیو امریکن سکیوریتی»، آقای «پاتانی»، یکی از دانشجویان مطالعات امنیتی دانشگاه «جرج تاون» و «جیکوب استوکس»، یکی از همکاران تحقیقاتی «اندیشکده نیو امریکن سکیوریتی» در این گزارش راهبردی چارچوب مبسوطی را مطرح می‌کنند که می‌تواند به مدیریت و کاهش تبعات تسلیحاتی شدن ایران کمک کند. آنان در این راستا به پنج اصل اشاره می‌کنند. این پنج گام تهدید ایران اتمی را به تعویق می‌اندازد، از خاک کشور آمریکا و کشورهای متحد دفاع می‌کند، فعالیت‌های برهم زننده ثبات توسط تهران را نابود می‌کند، بحران‌های موجود در منطقه را کاهش می‌دهد و در نهایت جلوی عملی شدن برنامه اتمی ایران را می‌گیرد. به عقیده نویسندگان گزارش چنین آمادگی‌هایی ضروریست چرا که" شاید آمریکا در حال حاضر نخواهد به این مسیر برود ولی در نهایت این تنها مسیر باقی مانده خواهد بود و آمریکا چاره‌ای جز قدم نهادن در آن ندارد".
■ مهار ایران باعث خدشه‌دار شدن اعتبار آمریکا خواهد شد■
سیاست عنوان شده دولت «اوباما» جهت جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی – و نه کنترل فعالیت‌های اتمی این کشور- نشان از آن دارد که دولت در آن چه می‌گوید مصمم و جدیست. با توجه به تبعات بر هم زننده ثبات که در صورت دستیابی تهران به سلاح اتمی رخ خواهد داد – و با توجه به عدم اطمینان‌ها، هزینه و مبادلات راهبردی مرتبط با کنترل فعالیت‌های اتمی- مسیری که دولت انتخاب کرده کاملاً صحیح است. علاوه بر این با توجه به این که آمریکا از سیاست عدم تلاش برای مهار صحبت کرده دیگر نمی‌تواند حرف خود را زیر پا بگذارد چرا که این کار به خدشه دار شدن اعتبار آمریکا، که برای پرداختن موثر به قضیه ایران لازم است، خواهد انجامید. از همین روست که استفاده از تمام گزینه‌ها از جمله قدرت ملی، و حتی استفاده از زور، جهت جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات اتمی مستحکم و پابرجاست.
■ اتخاذ راهبرد مهار در مقابل ایران گریز ناپذیر به نظر می‌رسد ■
با این حال نباید از اولویت کنونی مبنی بر جلوگیری از دست یابی به عنوان بهانه‌ای برای نپرداختن به پیش نیازهای راهبرد مهار موثر استفاده شود. هر چند بعید است که آمریکا ظهور ایران اتمی را بی‌پاسخ بگذارد اما ممکن است تهران بتواند قبل از اتمام اقدامات بازدارنده غرب به طور مخفیانه اقداماتی جهت دست یابی به توان اتمی شدن انجام دهد. از سوی دیگر حمله نظامی ناکارآمد نمی‌تواند ضربه جدی به برنامه اتمی ایران وارد کند و شاید باعث شود ایران در دست یابی به بمب اتم مصمم تر بشود. به هر کدام از این سناریوها که بنگریم می‌بینیم که واشنگتن، با وجود اولویت‌های فعلی‌اش، مجبور خواهد شد سیاست خود را به سمت کنترل و مهار ایران تغییر دهد.
■ یازده هدف مهم برای مهار ایران هسته‌ای ■
در این گزارش، که سومین گزارش از سری مطالب مرتبط با اتمی شدن ایران است، به راهبرد مهار خواهیم پرداخت که برای مدیریت و کاستن از خطرات همراه با ایران اتمی، در صورت شکست دیگر گزینه‌ها، لازم است. این راهبرد هم چنین می‌تواند استفاده از زور را هم در بر بگیرد و در کل تلاش دارد به یازده هدف اصلی دست پیدا کند:
■ پنج گامی که باید در اقدامات مرتبط لحاظ شوند چه مواردی هستند؟ ■
برای رسیدن به این اهداف باید پنج اصل را در راهبرد مهار گنجاند: به تعویق انداختن، دفاع، نابود کردن، جلوگیری از بالا گرفتن بحران و جلوگیری از به ثمر نشستن برنامه اتمی ایران. هر کدام از این اصول شامل چند سیاست خرد، اقدامات و منابع به خصوصی می‌شود.
■ راهبرد اول: به تعویق انداختن ■
به تعویق انداختن در واقع تلاش برای جلوگیری از استفاده ایران از قدرت اتمی و خشونت است که با تهدیدات پشتوانه داری در راستای تلافی نمود پیدا می‌کند. نکات زیر برای تحکیم و قوت بخشیدن به این تهدید الزامی هستند:
راهبرد دفاع در نظر دارد اجازه ندهد ایران از تسلیحات اتمی خود استفاده کند و هم چنین قصد دارد با توسل به نکات زیر از خشونت علیه آمریکا و کشورهای متحدش جلوگیری کند:
راهبرد نابود کردن به دنبال آن است تا محیط منطقه‌ای را به شکلی ترسیم کند که در برابر نفوذ ایران مقاوم باشد و اقدامات بر هم زننده ثبات توسط ایران را خنثی و نابود کند. این مهم از راه توجه به نکات ذیل به دست خواهد آمد:
■ راهبرد چهارم: جلوگیری از بالا گرفتن بحران ■
راهبرد جلوگیری از بالا گرفتن بحران هدف دارد از تبدیل بحران ایران به جنگ اتمی جلوگیری کند. موارد زیر از جمله نکاتی هستند که باید به آن توجه شود:
■ راهبرد پنجم: جلوگیری از به ثمر نشستن برنامه اتمی ایران ■
این راهبرد به دنبال محدود کردن برنامه تسلیحات اتمی ایران است و قصد دارد از وارد آمدن صدمه بیشتر به مفهوم جلوگیری از گسترش تسلیحات جلوگیری کند؛ برای این امر باید به مسایل زیر توجه شود:
■ موفقیت راهبرد مهار به عوامل متعددی بستگی دارد ■
عملی کردن این گام‌ها به معنای برقراری شرایط مهار به شکل موثر است. هر چند این امر بسیار پیچیده می‌نماید و به راحتی نمی‌توان وجود آن را اثبات کرد. خطرات ماندگار ایران مسلح به تسلیحات اتمی بسیار مهم و معنادارند و البته عواقب شکست در کنترل ایران هم بسیار عمیق خواهند بود. موفقیت این راهبرد بر عوامل متعددی استوار است که واشنگتن می‌تواند بر آن‌ها موثر باشد اما شاید نتواند تمامی این موارد را تحت کنترل بگیرد. از جمله این عوامل می‌توان به اولویت حکومت ایران، تصمیم کشورهای متحد اصلی و شرکا و هم چنین میزان حمایت و همکاری بین‌المللی در زمینه راهبرد مهار اشاره داشت.
■ راهبرد مهار ممکن است موجب اعمال تغییراتی در اولویت‌های آمریکا شود ■
با نگاه کلی به آن چه تا کنون گفتیم باید اضافه کنیم در پیش گرفتن راهبرد مهار می‌تواند آمریکا را مجبور کند برخی اولویت‌های راهبردی خود را با موارد دیگر جا به جا کند. دو برابر کردن تعهد امنیتی آمریکا در خاورمیانه در راستای راهبرد مهار می‌تواند باز تعریف تعادل قدرت در آسیا را دشوار کند و تلاش برای ترویج اصلاحات در بستر بهار عربی را با مشکلاتی مواجه سازد. راهبرد مهار هم چنین نقش تسلیحات اتمی در راهبرد امنیتی آمریکا را پر رنگ تر می‌کند و این در حالیست که دولت «اوباما» تلاش دارد در مسیر عکس گام بردارد.
■ لزوم آمادگی برای اتخاذ راهبرد سنجیده مهار ■
با توجه به همه نکاتی که به آن اشاره کردیم در این نوشته سعی نداریم حرکت به سوی راهبرد مهار را تبلیغ کنیم چرا که استفاده آمریکا از تمام وسایل موجود ملی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی هم چنان سیاست درستی است. البته اگر راهبرد جلوگیری به شکست بینجامد لازم خواهد بود که با تمام قدرت و سرعت به سوی راهبردی جهت کاهش صدمات وارده به منافع حیاتی آمریکا گام برداریم. در نبود راهبرد کارشناسی شده برای زمان پس از دستیابی ایران به بمب اتمی نباید به سیاست‌های ابداعی که کارایی ندارد و حتی می‌تواند نتیجه معکوس بدهد متوسل شویم. رویارویی با خطرات ایران مجهز به سلاح اتمی بسیار ناگوار است اما از آن بدتر این است که برای مواجهه با این امکان آمادگی لازم را کسب نکرده باشیم. به نظر ضروریست که در زمینه راهبرد مهار برنامه ریزی جدی و آمادگی بیشتری به عمل آید و این بدان معنا نیست که آمریکا دوست دارد در این جهت حرکت کند بلکه شاید در نهایت روزی فرا رسد که به جز این مسیر گزینه دیگری برای انتخاب وجود نداشته باشد.
متن کامل این گزارش را از اینجا دریافت نمایید