تاثیرپذیری فرهنگ از فناوری‌های نوین

فرهنگ‌های بشری، امروزه با انواع وسایل و ابزار دیجیتالی روبرو شده‌اند؛ ابزار تنها نمی‌تواند جنبه‌ی کاربردی داشته باشد، ابداع و اختراع هر ابزار و فن‌آوری جدید به نوبه‌ی خود باعث تاثیرگذاری بر سایر جبنه‌ها و عادات زندگی روزمره خواهد شد.

فرهنگ از حوزه‌های بسیار مهم و ارزشمندی است که در وهله اول تاثیرپذیری از این پیدایش ابزار‌هاست.

اگر تا قبل از اختراع تلفن، ارتباطات بالاجبار فقط در رابطه‌ای رودررو خلاصه می‌شد، امروزه می‌توان به سادگی انواع ارتباطات الکترونیکی را با مردمانی در میلیون‌ها کیلومتر آن طرف‌تر از مرزهای جغرافیایی، برقرار نمود.

در این مقال قصد داریم تا تقابل فرهنگ‌ و ارزش‌های فرهنگی را با ابزار نوپدید مورد واکاوی و نقد قرار دهیم.

امروزه ظهور فن‌آوری‌های نوین با کارکردی که در جامعه‌پذیری و فرهنگ‌پذیری میان سنین مختلف پیدا نموده، در برابر ارزش‌ها و هنجارهای معنوی جامعه‌ی سنتی قرار گرفته است.

ابزارها و فن‌آوری‌های نوین دارای بار خنثی نیستند، تاثیرگذارند و فرهنگ‌ها بیشترین تاثیر را از آن‌ها می‌پذیرند، چه در روند جامعه‌پذیری افراد و چه در انواع کنش‌های فردی و جمعی، این ابزارهای نوپدید دارای کارکرد می‌باشند.

فن‌آوری‌های نوین بر طبق دیدگاه جامعه شناسی کارکردگرا، دارای کارکرد مثبت و یا منفی می‌باشند؛ استفاده‌های مفید از فضای مجازی و پایگاه‌های مهم اینترنتی، استفاده از انواع فن‌آوری‌ها جهت سهولت دسترسی و انجام امور شخصی و اداری، همگی از کارکرد‌های مثبت فن‌آوری در عصر حاضر به‌شمار می‌روند.

اما با ذکر این کارکردها نمی توان از تاثیر این ابزارها بر فرهنگ و آینده فرهنگی جوامع چشم‌پوشی کرد. امپریالیزم فرهنگی به وجود آمده در فضای مجازی توسط صهیونیزم و کشورهای وابسته به آن و تهاجم به انواع فرهنگ‌های موجود بشری با شگردهای خاص و متنوع جهت سلطه همه جانبه؛ از جمله کارکردهای منفی به شمار می روند. بایستی در برابر این نوع کارکردها؛ آگاهی، شناخت صحیح از نقش و عمل‌کرد آن‌ها و همچنین برنامه‌ریزی منسجم داشت.

حریم خصوصی از دیگر مواردی است که امروزه در فضای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مورد تهدید قرار گرفته است؛ در شبکه های اجتماعی حد و مرز زندگی خصوصی فرد با فضای مجازی عمومی به تدریج از میان می‌رود.

برای مثال قرار دادن عکس، فیلم و اطلاعات شخصی فرد در شبکه‌های اجتماعی در درجه اول به معنای در اختیار قرار دادن این اطلاعات در معرض بسیاری افراد ناشناس علاوه بر دوستان شخصی است.

به طور عام؛ خصیصه‌ی اصلی موجود در ذات هر فرهنگی، قابل انتقال بودن آن فرهنگ است. انتقال فرهنگی در جوامع پیشین به دلیل نبود امکانات ارتباطی امروزی، به کندی صورت می‌پذیرفت؛ امروزه این امر با ظهور فناوری‌های پیچیده ارتباطی، روند پرشتابی به خود گرفته است.

از یک ابزار ارتباطی هم می‌توان در جهت کارکرد مثبت و هم در جهت کارکرد منفی استفاده نمود، یک گوشی‌همراه برای دسترسی سریع و آسان به دیگران ابزار بسیار مناسبی به نظر می‌رسد اما از منظری دیگر همین گوشی به ظاهر خوب و مفید می‌تواند زمینه‌ی پیدایش انواع بی‌هنجاری‌ها و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی در یک جامعه باشد.

برای مثال یکی از تاثیرات گوشی‌همراه که شاید بسیاری از ما غافل از آن باشیم؛ استفاده از این ابزار جهت پر کردن اوقات بیکاری است و این امر مانع مطالعه کتاب‌ها، روزنامه‌ها و انواع اطلاعات مفید و ارزشمند در بین مردم، خصوصا جوانان شده است.

امروزه بسیاری از این ابزار ارتباطی را می‌توان در جهت کارکرد مثبت آن‌ها و مصادره به نفع اشاعه‌ی ایدئولوژی و فرهنگ بومی خود استفاده نمود. برنامه‌ریزی و داشتن سازوکاری دقیق در راستای مقابله با کارکردهای منفی فناوری‌های نوین کنونی، بسیاری از این معضلات را مرتفع خواهد نمود.

گرداب