برخلاف آنچه در کشورهای شرقی به طور عام و کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به طور خاص رایج است که در آن یک نفر و یا یک خاندان و در مواردی اندک گروهی خاص در امور سیاسی از جمله سیاست خارجی تصمیم‌گیری می‌کند، در کشور آمریکا گروهی از کارشناسان و صاحبنظران که به اصطلاح عضو اندیشکده‌ها و اتاق‌های فکر این کشور هستند که به عنوان مهمترین بازیگران ترسیم کننده سیاست خارجی این کشور ایفای نقش می‌کنند و دولت‌های مختلفی که تاکنون در آمریکا به قدرت رسیده‌اند، نه تنها از این ایفای نقش و ترسیم این سیاست‌ها احساس ناامنی و نگرانی نکرده‌اند، بلکه همواره قدردان این کارشناسان بوده‌اند.
اندیشکده رند
مجموعه مقالاتی که تحت عنوان «نگاهی به نقشه اندیشکده‌ها و اتاق‌های فکر در آمریکا» به قلم «أمیمة عبداللطیف»، نویسنده و اندیشمند جهان عرب ارائه می‌شود، تلاش می‌کند تا نگاهی ریشه‌ای به این اندیشکده‌ها داشته باشد و زیر و بم آنها را تا جای ممکن به خواننده بشناساند.
بخش اول از این مجموعه مقالات به نحوه شکل‌گیری و زمان شکل‌گیری این مراکز و مهمترین آنها در آمریکا و تفاوت اندیشکده‌های آمریکایی با دیگر اندیشکده‌ها در کشورهای جهان پرداخت.
بخش دوم این مجموعه مقالات به بررسی ساختار، شکل‌گیری، اهداف و نحوه فعالیت «اندیشکده بروکینگز» پرداخت که بنابر نظرسنجی صورت گرفته توسط اندیشکده «اندرو ریچ» از جمله سه اندیشکده برجسته آمریکایی است که سیاستمداران آمریکایی و تصمیم گیرندگان سیاسی این کشور بر تحقیقات آن تکیه می‌کنند و تحقیقات این اندیشکده نزد آنها از مصداقیت بسیار بالایی برخوردار است.
بخش سوم از این مجموعه مقالات به اندیشکده «رند» می‌پردازد که نمونه اندیشکده‌ای که به موسسات و دستگاههای نظامی آمریکایی در تعامل و ارتباط نزدیک است.
اندیشکده «رند»
اندیشکده «رند» از جمله مراکز تحقیقاتی و پژوهشی انگشت شمار آمریکایی به شمار می‌آید که با قضایا و موضوعاتی که دارای ماهیت نظامی و اطلاعاتی و امنیتی هستند، تعامل و روی آنها کار می‌کند. به همین دلیل به طور معمول موسسات و دستگاههای نظامی آمریکا برای کمک به ارتش این کشور در نحوه و چگونگی تعامل با چالش‌های امنیتی و اطلاعاتی که با آن مواجه است، مانند «تروریسم» و امنیت ملی از این اندیشکده کمک می‌گیرند.
«مایکل ریچ»، معاون اجرایی اندیشکده رند اذعان می‌کند که مهارت و تخصص رند در پژوهش‌های مرتبط با قضایای «تروریسم» است و در این خصوص این اندیشکده سابقه‌ای ۳۰ ساله دارد.
ریچ می‌افزاید: اندیشکده رند پژوهش‌ها و تحقیقات صورت گرفته خود در این خصوص را در اختیار تصمیم گیرندگان سیاسی و سیاستگذاران آمریکایی قرار می‌دهد تا خط مشی‌ها و سیاست‌های کلی خود در مقابله با حملات تروریستی را اصلاح و تعدیل کنند یا آن را تغییر دهند.
این اظهارات به این معناست که برخی از اندیشکده‌های آمریکایی از نقش و ماهیت واقعی خود به عنوان موسسات و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی فراتر نهاده و به تصمیم گیرندگان سیاسی و سیاستگذاران آمریکایی اطلاعات و تحلیل‌ها و تفسیرهای روش‌مندی ارائه می‌دهند که این افراد یا نهادها و موسسات نظامی و سیاسی به بازیگری تاثیرگذار در عملیات سیاستگذاری تبدیل شود.
رابطه اندیشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی با وزارت دفاع امریکا موضوع جدیدی نیست، چراکه هر دو دایره مدنی و نظامی این وزارتخانه خود را نیازمند رایزنی با این مراکز و اندیشکده‌ها و گرفتن اطلاعات از آنها در قضایا و موضوعات مهم و استراتژیک نظامی چه در حوزه برنامه ریزی نظامی و عملیات نظامی و از جمله حفظ منافع آمریکا از خطرهایی می‌بینند که در هر نقطه از جهان ممکن است، آمریکا را تهدید کند.
تاسیس و شکل گیری اندیشکده «رند»
«اندیشکده رند» در سال ۱۹۴۸ با تامین مالی خصوصی و به عنوان موسسه‌ای غیر انتفاعی تاسیس شد و هم اکنون حدود نیمی از تحقیقات و پژوهش‌های این اندیشکده را موضوعات و قضایای امنیت ملی تشکیل می‌دهد، در حالی‌که دیگر مراکز تحقیقاتی و اندیشکده‌های آمریکایی بر موضوعات و قضایای سیاست داخلی تمرکز می‌کنند.
رابطه تنگاتنگ اندیشکده رند و وزارت دفاع آمریکا به دلیل اشراف این اندیشکده بر سه دایره و حوزه تحقیقاتی شکل گرفته است که وزارت دفاع آمریکا اقدام به تامین مالی آنها می‌کند و هدف آنها انجام تحقیقات و پژوهش‌هایی در قضایا و موضوعات مورد نیاز این وزارتخانه است.
اندیشکده رند مستقیما پس از جنگ جهانی دوم با همکاری نیروی هوایی آمریکا برنامه‌های تحقیقاتی و پژوهش‌هایی را درباره مسلح کردن و تجهیز نیروی هوایی آمریکا انجام داد. همچنین برنامه‌های تحقیقاتی و پژوهشی در حوزه تحلیل و بررسی استراتژی‌های روسیه و دستگاه نظامی و سیستم تصمیم گیری در این کشور را به اجرا گذاشت.
رابطه تنگاتنگ اندیشکده «رند» با نیروی هوایی آمریکا
غیر از آن نیروی هوایی آمریکا اندیشکده رند را مامور کرد تا تحقیقاتی در خصوص اقتصاد اتحاد شوروی سابق و برنامه‌های علمی و تکنولوژیک آن انجام دهد که رند نیز تحقیقات گسترده‌ای و وسیعی در این حوزه انجام داد و موفقیت این اندیشکده در انجام این تحقیقات وزارت دفاع و نیروی هوایی آمریکا را واداشت تا از این اندیشکده بخواهد تحقیقات مشابهی نیز در حوزه چین و اروپای شرقی و ژاپن و جنوب شرقی آسیا و خاورمیانه و آمریکای لاتین و اروپای غربی انجام دهد.
تحقیقات و پژوهش‌های اندیشکده رند تنها دستگاه نظامی آمریکا و دستگاههای نظامی وابسته به آن را شامل نمی‌شد، بلکه اکثر دستگاههای رسمی و حکومتی آمریکا نیز از تحقیقات و پژوهش‌های این اندیشکده بهره زیادی بردند که بودجه‌ای مستقل انجام می‌شدند.
روی آوردن مراکز و موسسات نظامی و حکومتی آمریکا به این اندیشکده جهت استفاده از تحقیقات و پژوهش‌های اندیشکده رند موجب شد تا این مرکز دارای دست نشانده‌ها و عواملی در میان دولت‌های فدرال باشد تا از این مرکز اطلاعات و تحلیل‌ها و تفسیرهای مورد نیاز خود در موضوعات و قضایای مختلف را به دست آورند.
تمام مراکز و موسسات تحقیقاتی که اندیشکده رند آنها را اداره می‌کند، از آن وزارت دفاع آمریکاست که می‌توان به عنوان مثال به موسسه تحقیقاتی برنامه نیروی هوایی FFRDC و مرکز دفاعی Army Arroyo Centre و مرکز تحقیقات دفاع ملی ( National Defense Research Institute (NDRI اشاره کرد که در اصل مراکز تحقیقاتی و پژوهشی هستند که به وزارت دفاع آمریکا و آژانس‌های دفاعی دیگر خدمت می‌کنند و تحقیقات آنها بر ارائه استراتژی‌های جدید و بازنگری در استراتژی دفاعی و به کار بردن تکنولوژی‌های جدید تحقیقاتی و انجام تحقیقات جدید در موضوعات و قضایایی است که به حمایت و پشتیبانی لجستیکی و آموزش‌های و نیروهای انسانی فعال در این دستگاه‌ها می‌پردازد.
همچنین اندیشکده رند با همکاری با دستگاه نظامی اقدام به تهیه و تدوین جدول برنامه‌های تحقیقاتی و تنظیم نتایج مناقشات طولانی و مستمر پژوهشگران اندیشکده رند با فرماندهان نظامی و غیر نظامی وزارت دفاع آمریکا و ارائه برنامه تحقیقاتی و پژوهشی سالیانه می‌کند.
به محض اینکه برسر موضوع یا موضوعاتی تحقیقاتی و پژوهشی توافق نظر حاصل شود، اندیشکده رند اقدام به گردآوری پژوهشگران و محققان می‌کند تا تحت اشراف و نظارت پژوهشگران اندیشکده رند پژوهش‌های مورد نظر را انجام دهند.
حضور اندیشکده «رند» در کشورهای دیگر
اندیشکده رند درحال حاضر صرف نظر از انجام تحقیقات برای مراکز نظامی و امنیتی آمریکایی تحقیقاتی نظامی و امنیتی برای دیگر کشورها نیز انجام می‌دهد و این موضوعی است که «مایکل ریچ» آن را مورد تایید و تاکید قرار داد.
این اندیشکده حضور پر رنگ و گسترده‌ای در اروپا دارد و دارای سه دفتر تحقیقاتی و برنامه‌های پژوهشی در هر یک از حوزه‌های دفاع و سیاست خارجی است، از جمله تحقیقات صورت گرفته توسط اندیشکده رند تحقیق درباره توسعه و گسترش پیمان ناتو بود.
همچنین از جمله دیگر تحقیقات و پژوهش‌های صورت گرفته توسط اندیشکده رند تحقیق درباره طرح «مبارزه با تروریسم» آمریکا بود که آن را در زمان ریاست جمهوری جرج بوش به وی ارائه داد.
ریچ می‌گوید: اندیشکده رند نقشی اساسی را در بهبود سیاست‌های دولت آمریکا و اتخاذ سیاست‌ها و تصمیمات جدید بازی می‌کند. پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مراکز تحقیقاتی و پژوهشی که اندیشکده رند بر آنها اشراف و نظارت دارد، اقدام به تعدیل و اصلاح جدول اعمال تحقیقاتی و پژوهشی خود کرد.
خلاصه سخن اینکه باید به تحقیقات و پژوهش‌های صورت گرفته توسط این اندیشکده با دقت و احتیاط بسیار برخورد و تعامل کرد، چراکه رابطه بسیار عمیق و گسترده‌ای میان این اندیشکده و دستگاههای حکومتی آمریکا وجود دارد، بنابراین این اندیشکده نمی‌تواند مدعی بی‌طرفی باشد.
فارس