بازخوانی حمله ناوگان آمریکا به هواپیمای ایرباس ایران

29 سال از وقوع حادثه تلخ سقوط هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران به وسیله ناوهای آمریکایی می گذرد، واقعه ای ناگوار که هیچ گاه از خاطره مردمان این دیار پاک نخواهد شد و همچون زخمی عمیق در تاریخ پربار ایران باقی خواهد ماند.
12 تیر 1367 خورشیدی در حالی که هنوز 10 دقیقه از حرکت هواپیمای مسافربری شماره 655 شرکت هواپیمایی ایران ایر از فرودگاه بندرعباس به مقصد دبی نمی گذشت و در ارتفاع 12 هزار پا و در مکانی نزدیک تنگه هرمز بر روی آب های نیلگون خلیج فارس قرار داشت، مورد هجوم دو موشک از ناو یو اس اس وینسنس نیروی دریایی آمریکا قرار گرفت و این آغازی بر سفر ابدی 290 مسافر بی گناه بود.

نیروهای نظامی، امداد و نجات جمهوری اسلامی ایران پس از وقوع این حادثه، راهی منطقه خلیج فارس شدند تا عملیات های لازم را انجام دهند اما تمامی سرنشینان جان خویش را از دست داده بودند. اجساد قربانیان این رخداد به وسیله نیروهای امدادی به بندرعباس منتقل شد و مردم انقلابی بندرعباس چند روز پس از آن با حضور باشکوه خود، پیکر شهدای این رخداد را تشییع کردند.
آمریکاییان نخست بیان کردند، یک فروند هواپیمای اف 14 جمهوری اسلامی ایران را هدف موشک قرار داده اند، در حالی که ناو یو اس اس وینسنس به پیشرفته ترین تجهیزات و دستگاه های راداری مجهز بود و می توانست نوع هواپیمای نظامی از هواپیمای غیر نظامی را به آسانی تشخیص دهد. پس از آشکار شدن نوع هواپیما، دولت وقت آمریکا مدعی شد، هواپیمای ایرباس خارج از دالان هوایی پرواز کرده و ناو آمریکایی بارها اخطار رادیویی برای آن فرستاده اما از هواپیمای مسافربری ایران پاسخی دریافت نکرده است!
بنابراین هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری ایران از طرف ناو دریایی آمریکا یکی دیگر از مراحل رویارویی استکبار با جمهوری اسلامی به شمار می رفت و بیانات مقام های آمریکایی برای توجیه این رخداد، قابل پذیرش نبود و احتمال وقوع اشتباه وجود نداشت.
وزارت دفاع آمریکا با ارایه گزارشی در این باره نوشت: «پرواز 655 ایران ایر از بندرعباس شروع شد و به پرواز خود در مسیری عادی ادامه داد تا اینکه هفت دقیقه پس از پرواز به وسیله موشک پرتاب شده از طرف ناو وینسنس مورد اصابت قرار گرفت… آخرین تماس خلبان برای گزارش دهی درباره موقعیت هواپیما نیز در 9 و 58 دقیقه بود.»
این موضوع نشان می دهد که ناو آمریکایی از نوع هواپیمای مسافربری و غیرنظامی بودن آن، آگاهی داشته است اما نه تنها آنان هیچ گاه به این موضوع اعتراف نکردند بلکه پس از گذر مدتی، مدال شجاعت را بر گردن ویلیام راجرز فرمانده ناو جنگی انداختند و بدین سان حمایت خود را از این جنایت اعلام داشتند.
کاپیتان «کارلسون» فرمانده پیشین ناو سایدز در این باره معتقد است:«ایرباس ایران علاوه بر علایمی که مبنی بر غیرنظامی بودن خود می فرستاده است، با سرعتی کم در حال اوج گرفتن بود و حتی اگر در چنین شرایطی نیز آن را به عنوان یک جت اف 14 شناسایی می کردند، باز من تردید دارم که یک هواپیمای اف 14 می توانست تهدید سطحی را متوجه ناو وینسنس، سایدز یا هر شناور دیگری کند. همچنین اپراتور های رادار ناو هواپیمابر فورستال نیز هواپیمای ایرانی را به عنوان یک هواپیمای مسافری شناسایی کردند.»
پس از مخابره تصاویر این حادثه دردناک به وسیله خبرنگاران داخلی و خارجی تمامی جهانیان با ابعاد این فاجعه آشنا شدند و به مظلومیت سرنشینان این هواپیما پی بردند اما باز هم همگان شاهد موضع گیری های منفعلانه نهادهای بین المللی در برابر این موضوع شدند.
جمهوری اسلامی ایران در 14 تیر یعنی دو روز پس از این ماجرا در نامه ای به رییس شورای امنیت، خواستار تشکیل جلسه فوری شورا برای رسیدگی به این موضوع شد. در این جلسه علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه وقت ایران و جرج بوش معاون وقت رییس جمهوری آمریکا حضور داشتند.
سرانجام پس از سخنان نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا، شورای امنیت با ابراز تاسف عمیق از اینکه یک هواپیمای غیر نظامی «ایران ایر» در پرواز برنامه ریزی شده بین المللی 655، بر فراز تنگه هرمز به وسیله موشک شلیک شده از ناو جنگی ایالات متحده آمریکا «وینسنس» منهدم شده است بر ضرورت تبیین حقایق سانحه به وسیله بازرسی بی طرفانه در منطقه خلیج فارس تاکید و نظر خود را به شرح زیر اعلام کرد:
1- تاسف عمیق خود را از ساقط ساختن هواپیمای غیرنظامی ایران به وسیله موشکی که از یک ناو جنگی آمریکا شلیک شده و تسلیت عمیق خود را به دلیل از دست رفتن غم انگیز جان انسان های بی گناه ابراز می دارد.
2- همدردی صمیمانه خود را به خانواده های قربانیان سانحه غم انگیز، دولت ها و کشورهای آنان اعلام می دارد.
3- از تصمیم سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری در پاسخ به درخواست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تصمیم شان برای همکاری با بررسی سازمان هواپیمایی کشوری استقبال می کند.
4- از تمامی اعضای کنوانسیون 1944 شیکاگو، درخواست می کند که در همه شرایط مقررات و رویه های سلامت هوانوردی کشوری به ویژه ضمائم آن کنوانسیون به منظور جلوگیری از چنینی پیشامدهایی را به طور دقیق مراعات کنند.
5- لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه 598 شورا به به عنوان تنها مبنای حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار، منازعه میان ایران و عراق ابراز و پشتیبانی خود را از دبیر کل برای اجرای این قطعنامه اعلام و خود را ملتزم به همکاری با دبیر کل برای تسریع در اجرای طرج اجرایی او می کند.
دولت ایران همچنین برای پیگیری حقوقی این رویداد به شورای سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری «ایکائو» شکایت کرد اما این سازمان بین المللی نیز از سیاسی کاری مصون نماند و تنها به صدور یک بیانیه اکتفا کرد.
سرانجام با گذشت چند سال پرونده حمله ناو آمریکایی وینسنس به هواپیمای مسافربری ایرباس جمهوری اسلامی ایران بسته و به دلیل ضعف جامعه بین المللی، دولت آمریکا تنها به پرداخت غرامت ملزم شد.
امام خمینی(ره) معمار بزرگ انقلاب در واکنش به این رویداد در پیامی در 13 تیر 1367 خورشیدی فرمودند: «... انفجار هواپیمای مسافربری زنگ خطری است برای تمامی مسافرت های هوایی. باید با تمام وجود تلاش کنیم تا چنین صحنه های دردناکی پیش نیاید.»