استاکس‌نت و آغاز جنگ الگوریتمی

اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» در گزارشی به قلم «جیسون هیلی» نوشت: استاکس‌نت، که بخشی از حمله‌ی پنهانی "بازی‌های المپیک”[۱] آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران بود، اولین سلاح خودکار است که در آن، الگوریتم، ماشه را می‌کشد نه دست انسان. اگرچه تکنولوژی‌ای که در پس استاکس‌نت یا سایر سلاح‌های خودکار نهفته شگفت‌انگیز است اما در این رابطه که چگونه باید از این سلاح‌ها استفاده کرد (یا این که اصلاً باید از آن‌ها استفاده کرد یا خیر) هیچ بحث اخلاقی صورت نگرفته است.

سایت جنگ نرم و عملیات روانی به گزارش اشراف، بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را برای اطلاع نخبگان و تصمیم گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند.

■ سلاح‌ها و ماشین‌های خودکار خطرناک هستند■

مهندسان پیش از این سلاح‌هایی تولید کرده‌اند که می‌توانستند به تنهایی هدف را مورد حمله قرار دهند، هر چند نظامیان ترجیح داده‌اند این گزینه را فعال نکنند چون تمایلی ندارند به یک ماشین قدرت تصمیم‌گیری بدهند تا مشخص کند چه کسی را بکشد، چه چیزی را تخریب کند، و چه زمانی این کارها را انجام دهد. حتی انسان‌ها وقتی در ارتش و تحت فرمان هستند نمی‌توانند مثل روبات عمل کنند و صرفاً از دستورات اطاعت نمایند، بنابراین ما تاکنون به روبات ای واقعی که در نبرد چنین کاری انجام دهند علاقه‌ای نداشته‌ایم.

اشتون کارتر، معاون وزیر دفاع آمریکا اخیراً حکمی امضا کرد که مشخص می‌کند وزارت دفاع چگونه اعمال خشونت توسط سلاح‌های خودکار و نیمه‌خودکار را محدود می‌کند. در این حکم وزارت دفاع تصریح شده که "سلاح‌های خودکار فقط برای اعمال زور غیر مهلک و غیر جنبشی به‌کار می‌روند؛” بنابراین هر تصمیمی که ممکن است به انسان‌ها آسیب وارد کند باید با مشورت با فردی در حلقه اتخاذ شود که در قوانین جنگ تعلیم دیده است. اما در این حکم مشخص است که این محدودیت منطقی در مورد قابلیت‌های سایبری صدق نمی‌کند.

■ استاکس‌نت فقط با استفاده از الگوریتم فعالیت می‌کرد■

کسب جزئیات عملیات «بازی‌های المپیک» دشوار است اما به نظر می‌رسد استاکس‌نت، موردی استثنایی بود که می‌توانست فقط با استفاده از الگوریتم‌ها و بدون این که کسی به او بگوید غوغا به پا کند، دست به‌کار شود. سازندگان استاکس‌نت حداقل سه دلیل برای اطمینان از این که می‌توانند انسان را از حلقه‌ی تصمیم‌گیری حذف کنند داشتند: این سلاح از طراحی خوبی برخوردار و تحت آزمایش‌های گسترده‌ای قرار گرفته بود تا تجهیزاتی را در تأسیسات هسته‌ای ایران تخریب کند که مطابق با معیارهای معینی بودند و فقط در یک مکان وجود داشتند. به‌علاوه، این سلاح در شبکه‌ی بسته عمل می‌کرد و احتمال گریختن و ایجاد آسیب دوجانبه وجود نداشت. استاکس‌نت طوری برنامه‌ریزی شده بود که حتی اگر با مشکلی مواجه می‌شد، یا اگر سازندگان آن ارتباطشان را کاملاً از دست می‌دادند خودش را غیرفعال می‌کرد.

■ استاکس‌نت ممکن است در آینده مهم‌تر شود■

اطمینان به استقلال استاکس‌نت، که ریشه در دقت بی‌سابقه‌ی آن دارد، تا حد زیادی موجه است. استاکس‌نت حتی پس از گریختن از شبکه‌های بسته‌ی ایران، در سطح جهان منتشر شد اما منجر به آسیب فیزیکی نشد، فقط باعث شد فروشندگان ضدویروس‌ها در مورد تهدید جدید تحقیق کنند و مدیران سیستم‌ها، سیستم‌های آلوده را پاک‌سازی نمایند. اگرچه این نوع آسیب طراحان ویروس را با وزارت دادگستری دچار مشکل کرده، اما در مقایسه با اعمال زور نظامی، جزئی است.

وقتی مایکل هایدن، رئیس سابق ان اس ای[۲] و سیا[۳] گفت ما با استاکس‌نت "از روبیکان[۴] عبور کرده‌ایم”، منظورش این بود که این "اولین حمله‌ی مهم بود که طی آن حمله‌ی سایبری برای ایجاد تخریب فیزیکی به‌کار رفت”. اما ممکن است استاکس‌نت در طولانی‌مدت مهم‌تر شود چون به نظر می‌رسد توانسته بدون مداخله‌ی انسان در حلقه، منجر به تخریب خودکار شود. دفاع در مقابل سلاح‌های خودکار مستلزم سیستم‌های دفاعی خودکار است؛ پایان این حلقه کجاست؟

■ استاکس‌نت به‌اندازه‌ای دقیق ساخته شده که تصمیمات خودکار درستی گرفته است■

استاکس‌نت برای جنگجویان پنهانی مایوسی که درصددند در کار برخی از هولناک‌ترین سازمان‌های جهان که وحشتناک‌ترین سلاح‌های جهان را تولید می‌کنند وقفه ایجاد کنند موهبت الهی محسوب می‌شده است. شورای امنیت ملی که به شکلی دیوانه‌وار و به هر طریقی مانع برنامه‌ی هسته‌ای ایران می‌شود، با شتاب به جنگ‌افزارهای سایبری‌اش متوسل شد. باید به سازنده‌ی استاکس‌نت – هر کسی که هست- تبریک گفت چون آن را به‌اندازه‌ای دقیق ساخته که تصمیمات خودکار درستی گرفته است. اما ممکن است تخریب نظامی خودکار در نهایت برای ما نفع ملی (یا در واقع بشری) در برنداشته باشد. جای خوشحالی است که طراحان آمریکایی استاکس‌نت به این نکته توجه کرده‌اند، اما آیا سازندگان روسی یا چینی هم تا این حد محتاط خواهند بود؟

■ آیا سلاح‌های سایبری باید به‌جای ما در مورد زمان تخریب تصمیم بگیرند و چه زمانی باید این کار را انجام دهند؟■

به‌ویژه در عصر حملات پنهانی هواپیماهای بدون خلبان، اگر اجازه دهیم تصمیمات باعجله و پشت درهای بسته اتخاذ شوند و فقط صاحبان قدرت حق اظهارنظر داشته باشند خطرات زیادی ایجاد می‌شود. حالا که اطلاعاتی در مورد بازی‌های المپیک داریم باید به بحث اصلی بپردازیم: آیا سلاح‌های سایبری باید به‌جای ما در مورد زمان تخریب تصمیم بگیرند و چه زمانی باید این کار را انجام دهند؟

 اشراف