خلیج فارس و «توسعه آسیایی»

برخی از دیدگاه ها در غرب با تکیه بر سیاست جدید انرژی آمریکا در استفاده از فناوری های نوین حفر چاههای عمیق برای استخراج و تولید نفت بیشتر، از کاهش وابستگی آمریکا به نفت خارجی و به خصوص نفت حوزه خلیج فارس و به تبع کاهش اهمیت این منطقه در صحنه امنیت انرژی بین المللی صحبت می کنند. اما اهمیت خلیج فارس در سال های آتی نه در حفظ جایگاه سنتی آن برای تامین انرژی و رشد و توسعه غرب– که البته همچنان به دلیل آسیب پذیری اقتصاد غرب از افزایش قیمت جهانی نفت وجود خواهد داشت– بلکه در تامین انرژی برای توسعه اقتصاد شرق و حتی فراتر از آن به هم پیوستگی مسائل سیاسی و اقتصادی آن با توسعه آسیایی است.

توسعه آسیایی بر مسائلی همچون امنیت انرژی، تجارت کالا و تکنولوژی، تبادل نیروی کار و بطور کلی سرعت بالای رشد اقتصادی در حوزه پاسیفیک و اقیانوس هند متمرکز است. بسیاری از صاحبنظران روابط بین الملل آینده توسعه و رشد اقتصادی جهان و غرب را در نزدیکی و تبادل اقتصادی با آسیا می دانند. در این چارچوب، نوعی وابستگی متقابل بین جریان انتقال انرژی از خلیج فارس به آسیا وجود دارد که خود بر ارزش ژئواستراتژِیک خلیج فارس برای غرب می افزاید. مسائل مربوط به رشد بالای اقتصادی چین و رقابت فزاینده آن با آمریکا همچنان مهم است. چون این مسئله می تواند منجر به چالش کشیدن هژمونی فعلی غرب بر نظام اقتصادی و سیاسی بین المللی شود.

در سالهای گذشته منابع انرژی خلیج فارس (دسترسی به ۶۰ درصد ذخایر نفت و ۴۰ درصد ذخایر گاز جهان) موتور محرکه توسعه و رشد اقتصادی کشورهای آسیایی همچون هند، چین، ژاپن، کره و مجموعه آسیایی جنوب شرقی بوده است. تمامی شواهد نشان می دهند که این وابستگی اقتصاد آسیا به انرژی منطقه در آینده بیشتر خواهد شد. در مقابل تبادل کالا، خدمات و فناوری و نیروی کار از آسیای شرقی و جنوبی به حوزه خلیج فارس نقش مهمی در رشد و توسعه دو اقتصاد بزرگ منطقه یعنی ایران و عربستان سعودی و سایر اقتصادهای به سرعت در حال رشد همچون امارات متحده عربی و قطر خواهد داشت. از این لحاظ، منطقه خلیج فارس رفته رفته به یکی از محورهای مهم حمل و نقل هوایی، تجارت مالی، انتقال فناوری پیشرفته و تبادل نیروی کار جهان تبدیل می شود. به عبارت دیگر، در سالهای آتی خلیج فارس هم از لحاظ جغرافیایی و هم از لحاظ ژئو استراتژیک نقش مهمی در اتصال بین توسعه اقتصادی غرب و شرق ایفا می کند.

در این میان، موقعیت ژئواستراتژیک تنگه هرمز و تنگه مالاکا که به ترتیب ۱۷ و ۱۶ میلیون بشکه نفت بطور روزانه از آنها عبور می کند در ایجاد وابستگی متقابل بین امنیت انرژی آسیا و امنیت خلیج فارس حائز اهمیت زیادی است. همچنین تبادلات اقتصادی- مالی و تبادل نیروی کار بین خلیج فارس و کشورهای آسیایی خود مسائل اقتصاد سیاسی آسیا و خلیج فارس را به هم متصل می کند. این مسئله خود عامل تعیین کننده ای در پویایی اقتصاد جهانی است. بنابراین در سال های آتی اهمیت جدید خلیج فارس در صحنه معادلات استراتژیک بین الملل به دلیل افزایش جایگاه آن در "توسعه آسیایی” است.