زمان دستیابی به توافق با ایران فرا رسیده است

تمایل تهران به ادامه مذاکرات نشان دهنده تغییر در لحن این کشور نسبت به مذاکرات پیشین است. اما اگر «1+5» بخواهد از این تغییر موضع استفاده کند باید تحریم‌ها بر طلا و فروش قطعات اصلی هواپیماهای مسافربری را کاهش دهد. با این حال با این که به نظر می‌رسد ایران رفتار امیدوار کننده تری در پیش گرفته گروه «1+5» محتاط تر شده است.

اندیشکده آمریکایی «کنترل تسلیحات و منع گسترش» در مقاله‌ای به نوشته «لیسی هیلی» آورده است: به نظر می‌رسد برای اولین بار پس از این که «اوباما» در پیام خود به مناسبت نوروز ایرانیان دست دوستی آمریکا را به سمت این کشور دراز کرد روابط ایران و آمریکا در حال گرم تر شدن باشد. مذاکرات، دستیابی به موافقت نامه اتمی را ممکن کرده‌اند. در ماه مارس امسال، «اوباما» اظهار امیدواری کرد «دو کشور بتوانند از میان تنش‌ها بگذرند و به مسیر دوستی جدید میان دو ملت و دوستی و صلح دست یابند» . اما نکته اساسی این است که آیا آمریکا و متحدانش قادر خواهند بود از قدرت نفوذ به دست آمده از راه تحریم‌های کنونی استفاده کنند و به موافقت نامه‌ای در امر هسته‌ای دست پیدا کنند یا خیر. آمریکا و کشورهای متحدش باید برای رسیدن به این هدف تصمیماتی اعتماد ساز اتخاذ کنند و با در پیش گرفتن رویکردی میانه رو راه را برای رسیدن به یک موافقت نامه نهایی هموار سازند.

*شرایط کنونی جامعه جهانی و اهمیت چند ماه آتی در روابط با ایران 

در این برهه از زمان کشورهای «1+5» (آمریکا، انگلیس، روسیه، چین، فرانسه و آلمان) ابتکار عمل را به دست دارند. ایران تحت فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و بی ثباتی در مهم‌ترین متحدش در خاور میانه، یعنی سوریه، به تنگ آمده است. با این حال جامعه بین‌المللی باید برای دستیابی به توافق در ازای همکاری ایران از میزان تحریم‌ها بکاهد. در همین حال ایران در حال تکمیل ذخیره اورانیوم بیست درصد غنی شده لازم برای تولید یک بمب است- که این کار خط قرمز اسرائیل برای اقدام نظامی به حساب می‌آید. با این که ایران احتیاط زیادی داشته تا مبادا از این خط قرمز گذر کند اما چند ماه آتی دریچه‌ای حیاتی به روی گریز از مقابله نظامی باز خواهند کرد.

*راه حل دیپلماتیک پایایی بیشتری دارد و آمریکا در قدم اول به دنبال حل بحران از این طریق است 

بنا به گزارش اطلاعاتی آمریکا ایران هنوز تصمیم سیاسی برای تولید سلاح اتمی ندارد. این نکته نباید نادیده گرفته شود. اما راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته زمان لازم برای تولید سلاح در صورت داشتن چنین تصمیمی را کاهش می‌دهد. هر چند مشخص است که هنوز سال‌ها زمان لازم است تا ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند و بتواند تهدیدی جدی به حساب آید اما به احتمال زیاد آمریکا ساختن یا آزمایش یک بمب اتمی را بدون پاسخ نخواهد گذاشت. «اوباما» در یکی از مصاحبه‌های اخیر با «شبکه دو اسرائیل» اذعان داشت «اگر بتوانیم اختلافات را از راه دیپلماتیک حل کنیم به راه حل پایاتری دست پیدا کرده‌ایم. اما اگر این کار میسر نشود هم چنان همه گزینه‌ها را روی میز خواهیم داشت» .

*نقطه عطف در مذاکرات آلماتی 

اما از آن جا که سازش چه در تهران و چه در واشنگتن گزینه محبوبی نیست، هر دو کشور به اعمال فشار روی آورده‌اند. منبع اصلی اعمال فشار ایران پیشرفت‌های اتمی این کشور است و این در حالی است که آمریکا از قدرت تحریم‌ها، اقدامات پنهانی و تهدید جنگ برای اعمال فشار استفاده می‌کند. اما آن طور که به نظر می‌رسد تحریم‌ها موثر بوده‌اند و زمان برای سازش فرا رسیده است. در دور آخر مذاکرات در «آلماتی» قزاقستان ایران از تلاش‌های آمریکا و کشورهای متحد برای برداشتن برخی تحریم‌ها و پس گرفتن تقاضای بستن «تأسیسات فردو» استقبال کرد ولی عنوان کرد که پیشنهادات هنوز به اندازه کافی نیست. با این حال «سعید جلیلی» ، مذاکره کننده ارشد ایران، از مذاکرات به عنوان "نقطه عطف" نام برد.

*تمایل ایران برای ملاقات با «1+5» در ماه‌های منتهی به انتخابات ریاست جمهوری این کشور 

یک نشانه امیدوار کننده دیگر هم وجود دارد. ایران تمایل دارد در فصل آینده که به انتخابات ریاست جمهوری این کشور در 14 ماه ژوئن منجر خواهد شد نشستی با کشورهای «1+5» داشته باشد. تمایل حکومت برای انجام این کار در زمانی که شاید انتظار می‌رفت بیشتر برای تکیه بر مسایل داخلی صرف شود، تا حدی غیر منتظره بود. شاید این امر نشان دهنده اشتیاق تهران برای دست یابی به موافقت باشد. تا قبل از نشست «آلماتی» انتظار می‌رفت ایران مذاکرات را تا آغاز فصل تابستان متوقف کند.

*رفتار امیدوار کننده تهران و احتیاط از جانب «1+5» 

سخنان «جلیلی» و تمایل تهران به ادامه مذاکرات نشان دهنده تغییری فاحش در لحن این کشور نسبت به مذاکرات پیشین است. اما اگر «1+5» بخواهد از این تغییر موضع استفاده کند باید تحریم‌ها بر طلا و فروش قطعات اصلی هواپیماهای مسافربری را کاهش دهد. با این حال با این که به نظر می‌رسد ایران رفتار امیدوار کننده تری در پیش گرفته گروه «1+5» محتاط تر شده است، که البته این امر با توجه به سابقه ایران در مذاکرات قابل درک است. «1+5» تصمیم دارد قبل از اظهار امیدواری درباره رسیدن به موافقت نهایی منتظر پیشرفت‌های ملموس بیشتری باشد.

* اهمیت استفاده از فرصت پیش آمده برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی و وقوع جنگی دیگر در خاور میانه 

در عوض آمریکا و کشورهای متحد می‌توانند قدمی مثبت به جلو بردارند و با رویکردی گام به گام که به برداشته شدن برخی از تحریم‌ها می‌انجامد به مشکلات پاسخ دهند و در قبال این همه نرمش تحرکات بهتری را از ایران شاهد باشند. یک یا دو اقدام اعتماد ساز مثل برداشتن بخشی از تحریم‌ها در قبال توقف غنی سازی اورانیوم بیست درصد توسط ایران می‌تواند سال‌ها بی اعتمادی که روابط بین ایران و آمریکا را مسموم ساخته است را بهبود بخشد. علاوه بر این اتخاذ چنین تصمیماتی می‌تواند حرکت ایران به سوی عبور از آستانه اتمی را متوقف کند. گام‌های کوچک می‌تواند قطع رابطه خطرناکی که برای سال‌ها بین ایران و واشنگتن بوده را ذره ذره نرم کند. اکنون زمان آن رسیده که ارزش این فرصت درک و به آن پاسخ داده شود. در غیر این صورت فرصت پیش آمده برای توقف دستیابی ایران به سلاح اتمی و رخ دادن جنگ گسترده دیگر در خاور میانه از دست خواهد رفت.