ایران رقیب جدی عربستان برای رهبری اوپک

با لغو تحریم ها در ابتدای سال 2016، این کشور به سرعت دست به کار شده تا ضمن افزایش تولید خود، سهم از دست رفته اش از بازار نفت را پس بگیرد. اما تولید نفت این کشور همچنان کمتر از میزان تولید عربستان و عراق است. در حالی که عربستان و عرا تولید خود را از سال 2010 به ترتیب 15 و 90 درصد افزایش داده اند، ایران در این مدت 17 درصد از تولید خود را از دست داده است. این بدان معناست که ایران نه تنها سهم خود از بازار را به رقبای خود در اوپک واگذار کرده بلکه در طی سال  های 2011 تا 2014 و در دوران نفت گران، از افزایش تولید نیز باز مانده است.

ایران در تلاش است تا سهم خود از بازار را پس بگیرد. بخش عمده ای از رقابت بر سر سهم بیشتر از بازار در 4 بازار کلیدی جهان که 36 درصد کل تقاضای جهانی ا در بر می گیرند در جریان است: اتحادیه اروپا، چین، ژاپن و هند. تحریم های اعمال شده بر ایران موجب شده بود که این کشور نتواند در این بازار با کشورهای دیگر رقابت کند. این محدودیت به عربستان امکان داده بود که تولید خود را بالا ببرد و سهم خود را از این 4 بازار کلیدی افزایش دهد. عراق هم توانسته تولید خود را از سال 2011 تقریبا دو برابر کند و سهم عمده ای از بازار اتحادیه اروپا، چین و هند را به دست آورد. در فاصله سال های 2011 تا 2014 سهم عراق از بازار اتحادیه اروپا از 3 به 7.5 درصد و در چین از 4.7 به 9.7 درصد رسید.

از زمان لغو تحریم ها، ایران تلاش دارد قراردادهای بزرگ سرمایه گذاری با شرکت های خارجی در بخش نفت و گاز خود منعقد کند که این قراردادها نه تنها موقعیت این کشور در بازار جهانی را تغییر خواهد داد، بلکه این کشور را به یک رقیب بزرگتر برای عربستان برای رهبری اوپک تبدیل خواهد ساخت.

ایران بدین منظور، تلاش دارد مدل جدید قراردادی را جایگزین قراردادهای بیع متقابل قبلی نماید که جذابیتی برای شرکت های خارجی نداشتند. گذار ایران از مدل بیع متقابل به قراردادهای سهم بری از تولید، ایران را در موقعیتی منحصر به فرد در درون اوپک قرار می دهد. ایران دارنده سومین ذخایر بزرگ نفتی اوپک است و تنها کشور در بین 3 تولید کننده عمده این سازمان خواده بود که بازار خود را به میزان قابل توجهی به روی سرمایه گذاری خارجی باز می کند.

شرکت سعودی آرامکو همچنان مالک بلامنازع میادین نفتی عربستان است و عراق نیز از طریق قراردادهای خدماتی دسترسی بسیار محدودی برای شرکت های خارجی جهت سرمایه گذاری در میادین این کشور فراهم ساخته است.

اما شرکت هایی نظیر بی پی و رویال داچ شل به دنبال شرایط قراردادای بهتر در عراق هستند و مدلی مشابه قراردادهای سهم بری از تولید را ترجیح می دهند. افت قیمت نفت و هزینه های مقابله با داعش موجب شده تا دولت عراق نتواند به صورت منظم دستمزد شرکت های خارجی را پرداخت کند و ناگزیر شود هزینه های سرمایه گذاری در میادین نفتی را کاهش دهد.

در این شرایط، اگر ایران بتواند به شکلی موفقیت امیز از طریق قراردادهای جدید شرکت های خارجی را به سرمایه گذاری در میادین خود بکشاند، ورود تکنولوژی و خلاقیت به صنعت نفت و گاز ایران موجب خواهد شد که اوپک شاهد یک تغییر موازنه قدرت در درون خود به سمت ایران باشد.

ورود تکنولوژی شرکت های خارجی به میادین قدیمی و زیرساخت های نفتی ایران می تواند ایران را بعد از پشت سر گذاشتن عراق به رقیب جدی عربستان در اوپک بدل سازد.