بحران زیست محیطی در دریاچه نمک/ وقتی ریزگردها قلب کشور را نشانه می‌روند

 دریاچه نمک قم مابین سه استان اصفهان، قم و سمنان و در 62 کیلومتری قم است که با طول 80 و پهنای 30 کیلومتر، در ارتفاع حدود 795 متر از سطح دریای آزاد و به وسعت حدود 647 کیلومتر مربع می‌رسد.

این دریاچه به خاطر ویژگی‌هایی بصری که از رسوبات نمکی به‌دست آورده است و بر اثر انباشته شدن سیلاب‌ها و آب‌های سطحی در طول قرن‌ها پدید آمده ‌است و با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه، نمک‌های موجود زیبایی به شکل پلی گن را به وجود آورده است که برای گردشگران جذابیت دارد.

امروزه خشک شدن دریاچه نمک به خاطر دخالت‌های انسانی در برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و کاهش بارش‌های فصلی، بحران‌های زیست محیطی را به بار آورده است که با وجود هشدار جدی مسؤولان محیط زیست قم و دیدارهای مکرر با مدیران و دوستداران محیط زیست هنوز نتوانسته زنگ خطری را به صدا دربیاورد.

«بحران در دریاچه نمک قم بسیار جدی‌‌تر از دریاچه ارومیه است» این گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم که از نزدیک وضعیت بحرانی دریاچه نمک قم را لمس کرده است و آن را به گوش مسؤولان می‌رساند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم با اشاره به اینکه بحران در دریاچه نمک قم بسیار جدی‌‌تر از دریاچه ارومیه است گفت: وضعیت دریاچه نمک قم وخیم‌تر از دریاچه ارومیه است از این رو باید وضعیت دریاچه نمک با همکاری نهادهای مختلف مورد پیگیری قرار گیرد تا احیا شود.

سید رحمان دانیالی افزود: برداشت‌‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و قطع حق آبه‌‌ها، دخالت‌های انسانی، کاهش باران‌های فصلی موجب ایجاد بحران‌‌های زیست محیطی در قم شده است که نگران کننده است.

وی با بیان اینکه ریزگردهای دریاچه نمک و تالاب‌های استان قم برای کانون‌های جمعیتی مرکز کشور فاجعه به بار می‌آورد گفت: تالاب‌های استان قم بیش از 10 درصد از وسعت جغرافیایی استان را تشکیل می‌دهند از این رو باید با تامین اعتبارات لازم و تامین حقابه‌ها وضعیت تالاب‌های استان قم را احیا کنیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم افزود: برای برطرف کردن این بحران پیگیری‌های لازم صورت گرفته است و در حال حاضر منتظر اعتبارات ملی هستیم.

وی با ابراز نگرانی از بحران زیست ‌محیطی بر مشارکت مردمی تاکید کرد و گفت: در این حوزه به کمک تشکل‌‌ها، سمن‌‌ها و همه مردم و مسؤولان نیازمند هستیم تا دلسوزانه وارد عرصه شوند و به حفظ محیط زیست در ابعاد گوناگون توجه داشته باشند تا به سطح مطلوبی از مولفه‌ها و شاخص‌های زیست محیطی دست بیابیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم ادامه داد: اسلام نسبت به مسایل محیط زیستی اهمیت بسیاری قائل است از این رو در راستای فرهنگسازی و آگاهی بخشی در جامعه، باید اهمیت محیط زیست در آموزه‌های دینی را به مردم یادآوری کنیم تا کاهش خطرات و آسیب‌های زیست محیطی باشیم.

احیای دریاچه نمک با همکاری استان‌های همجوار

سید احمد شفیعی معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم با اشاره به اینکه استان‌های مربوطه در جوار این دریاچه نمک با همکاری خویش می‌توانند در احیای این دریاچه کمک شایانی کنند گفت: مدیریت مصرف آب و کاهش برداشت آب‌های زیرزمینی می‌تواند نقش مهمی در احیای دریاچه نمک قم ایفا کند.

وی افزود: هر اتفاق زیست محیطی که برای قم بیفتد به علت وضعیت ارتباطی قم با دیگر استان‌ها، این مشکلات از طریق ریزگردها منتقل می‌شود و برای کشور خطرناک است.

معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم با اشاره به اینکه دریاچه نمک و تالاب‌های استان قم از مناطق جذاب گردشگری است گفت: به علت شرایط محیطی انواع پرندگان مهاجر در فصل‌های خاص سال مهمان این دریاچه و تالاب‌ها هستند.

وی افزود: دریاچه نمک و تالاب‌های استان قم به علت ویژگی‌های اقلیمی و ساختار زمین شناسی در سطح کشور منحصر به فرد است که می‌تواند زمینه حضور گردشگران را فراهم سازد و موجب توسعه گردشگری و اقتصادی استان قم شود.

برداشت مازاد 200 میلیون متر مکعب از آب سفره‌های زیرزمینی

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم با اشاره به اینکه 200 میلیون متر مکعب مازاد از آب سفره‌های زیرزمینی قم در بخش کشاورزی مصرف می‌شود گفت: سه هزار ساعت کارکرد مجاز در پروانه‌های کشاورزان است ولی کشاورزان بیش از دو برابر حد مجاز از این آب‌ها بهره برداری می کنند.

احمد حاجی حسینی مسگر افزود: بیش از 90 درصد مصرف آب کشاورزی از منابع زیرزمینی تامین می‌شود.

وی از کاهش سفره‌های زیرزمینی و مصرف غیر مجاز کشاورزان خبر داد و گفت: وزارت نیرو برای اضافه برداشت از چاه‌ها اقدام به نصب کنترل‌های هوشمند در سراسر کشور کرده است که در استان قم نیز این طرح عملیاتی شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم ادامه داد: برای جلوگیری از مازاد مصرف از آب‌های زیرزمینی بر روی 60 درصد چاه‌های استان کنترل هوشمند نصب شده است.

حسینی‌مسگر با بیان اینکه برای جلوگیری از کاهش آب‌های زیر زمینی باید از روش‌های نوین در کشاورزی بهره‌مند شد گفت: تغییر روش‌های آب یاری، تغییر الگوی کشت باید مورد توجه قرار گیرد به گونه‌ای که از روش آب یاری قطره‌ای و کاشت محصولات پر آب جایگزینی با محصولاتی که نیاز به مصرف آب کمتر دارند استفاده شود.

وی خاطر نشان کرد: کاهش آب‌های زیرزمینی خطرات جدی را برای استان در آینده رقم می‌زند از این رو باید کشاورزان و همه مردم در این حوزه نکات را رعایت کنند.

حال این روزهای دریاچه نمک قم وخیم است و به قدری نامناسب توصیف شده است که آن را بدتر از وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه دانسته‌اند که ریزگردهای آن و وضعیت اقلیمی آن می‌تواند حال آب و هوایی چندین استان دیگر را به خطر بیاندازد.

دریاچه نمک به گفته کارشناسان حوزه محیط زیست ثروت عظیمی برای استان قم است که با ورود سرمایه گذاران در این حوزه، ظرفیت خوبی برای بهره برداری از مواد معدنی غنی و ایجاد اشتغال و درآمد زایی و توسعه گردشگری طبیعی و اکوتوریستی است امید است که با برنامه‌ریزی همه جانبه ضمن اینکه از تبدیل شدن این دریاچه به یک کانون بحران زیست محیطی جلوگیری شود، از ظرفیت‌های آن در جنبه‌های مختلف حداکثر بهره‌برداری صورت گیرد.