از سال گذشته و پس از تعرض به 2 نوجوان ایرانی در فرودگاه جده و شهادت مظلومانه حجاج در فاجعه منا، روابط ایران و عربستان سعودی پرتنش تر از قبل شد. در پی اعدام شیخ «نمر باقر النمر» روحانی برجسته شیعی و شکل گیری اعتراض ها و قطع روابط دیپلماتیک با ایران از سوی عربستان، این روابط پرتنش بحرانی تر شد. حال مقام های سعودی در صددند تا از طریق کشاندن این دعواهای سیاسی به موضوع حج تمتع، با کارشکنی و وقت کُشی از ورود زایران ایرانی به عربستان جلوگیری کنند.
«علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چند روز پیش، از رفتار عربستان در رابطه با حضور زایران ایرانی در مراسم حج انتقاد کرد و گفت: برگزاری حج امسال منوط به همراهی مقامات سعودی است اما متاسفانه در چند ماه گذشته دولت عربستان کارشکنی کرده است.
در پی اعدام شیخ نمر در عربستان و شکل گیری اعتراض ها در بیشتر کشورهای اسلامی، عده ای از معترضان خشمگین خودسرانه، در تهران و مشهد به سفارت و کنسولگری عربستان حمله کردند. هر چند این رخداد به صورت رسمی از سوی مقام های ایرانی محکوم و دستور تعقیب قضایی عاملان صادر شد، اما بهانه ای شد تا سعودی ها با تصمیمی عجولانه روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کنند.
حال عربستان در صدد است با سوء استفاده از این مسایل و سیاسی کاری در موضوع حج و تعلل و اهمال در انجام امور آن، سد راه حضور زایران ایرانی شود.
در طول سه ماه گذشته تلاش های بسیاری از جانب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان حج و زیارت انجام شد تا مسایل، مشکل ها و حاشیه های حج 95 حل و فصل شود و اختلاف ها و تنش های سیاسی به دور از فریضه مقدس حج قرار گیرد. اما هنگامی که قرار شد هیاتی از ایران برای گفت وگو در مورد مسایل حج به عربستان اعزام شود، این فرایند به دلیل تعلل سعودی ها در واگذاری روادید، 2 ماه به طول انجامید و زمان زیادی که می توانست به پیگیری مسایل مربوط به حج اختصاص داده شود با بی توجهی سعودی ها هدر رفت.
سعودی ها با اقدام های تاسف برانگیز خود، بی احترامی را به اوج رساندند و زمانی که پس از مانع تراشی های بسیار، برای «سعید اوحدی» رییس سازمان حج و زیارت روادید صادر شد تا به عربستان سفر کند، با وجود داشتن پاسپورت سیاسی، از او انگشت نگاری به عمل آمد و وسایل وی مورد تفتیش قرار گرفت.
طنز ماجرا این جا است که از طریق تریبون های پادشاهی سعودی این طور القا می شود که جمهوری اسلامی ایران در صدد سوء استفاده سیاسی از حج و کشاندن اختلاف ها به مقوله مذهبی است. وزارت حج عربستان روز پنجشنبه 23 اردیبهشت ماه طی بیانیه ای اعلام کرد: ایران مسوول تصمیماتش در پیشگاه خدا و درباره حج است. عربستان از حضور حجاج سرتاسر جهان استقبال می کند. البته مراسم باید در چارچوب سیستم و اصولی که عربستان برای امور حج تنظیم کرده است سازماندهی شود.
حکام سعودی مدعی اند مانع از حضور زایران در فریضه حج نخواهند شد اما در عمل کارشکنی و تعلل را به حدی رسانده اند که زمان کافی برای انجام هماهنگی های لازم و ثبت نام زایران و صدور روادید برای آن ها امکان پذیر نباشد. تا همین هنگام هم با توجه به زمان برگزاری حج 95 در شهریور ماه، به خط قرمز زمان بندی نزدیک شده ایم.
افزون بر موارد یاد شده، پیش شرط هایی که مقام های سعودی برای حضور زایران ایرانی گذاشته اند، وضعیت پیچیده تری برای اقامه این فریضه الهی ایجاد کرده است. عربستان اعلام کرده است که با توجه به قطع روابط دیپلماتیک بین تهران و ریاض صدور روادید در کشور ثالث صورت پذیرد. همچنین اجازه فرود به هیچ یک از هواپیماهای ایرانی داده نخواهد شد و زایران فقط با ناوگان هوایی سعودی جابه جا خواهند شد. در ادامه، مقام های عربستان به بهانه های بی اساسی مانند ایجاد اخلال در حرکت دیگر حجاج، اجازه برگزاری مراسم دعای کمیل و برائت از مشرکین را به حجاج ایرانی نخواهند داد.
در برابرِ تمام این کارشکنی ها و بی حرمتی ها شاهد خویشتنداری و سعه صدر مقام های ایرانی هستیم. جمهوری اسلامی ایران از ابتدا یک خواسته مهم داشته و آن موضوع تامین امنیت زایران است؛ خواسته ای که با توجه سوء مدیریت و بی کفایتی مسوولان سعودی برگزاری حج که فاجعه تاسف بار منا را رقم زد، بسیار طبیعی است.
مسوولان حج ایران معتقدند با توجه به اینکه سفارت سوییس در تهران حافظ منافع عربستان در ایران است، فرایند صدور روادید هم باید در داخل ایران و از طریق سفارت سوییس انجام شود.
در تازه ترین موضع گیری، سازمان حج و زیارت با انتشار بیانیه ای در تاریخ 26 اردیبهشت ماه، از دولت عربستان خواست در کوتاه ترین زمان زمینه مناسب را جهت اعزام حجاج فراهم سازد و مانع انجام فریضه حج نشود. در این بیانیه از وزارت حج عربستان خواسته شده نظر صریح وزارت امور خارجه و سازمان هواپیمایی سعودی را در خصوص موارد زیر اعلام کند:
1-صدور روادید حجاج ایرانی
2-انتقال حجاج ایرانی با ناوگان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و هواپیمایی سعودی به مانند سال های گذشته.
در پایان باید یادآورشد مسوولان جمهوری اسلامی ایران تا به اینجا از هیچ تلاشی برای حضور زایران ایرانی در حج 95 فرو گذار نکرده اند اما مسوولان سعودی به گونه ای رفتار می کنند که آشکار است تمایلی برای پذیرش زایران ایرانی نزد آن ها وجود ندارد.
حکام سعودی قصد دارند از این فریضه دینی به مانند اهرم فشاری روی ایران و ابزاری برای تسویه حساب ناکامی های خود در صحنه سیاسی استفاده کنند. گویی آن ها در صدد جبران شکست های خود در سوریه و عراق و یمن از راه در اختیار گرفتن همه امور حج و برگزاری سلیقه ای آن هستند تا به گمان خود جمهوری اسلامی ایران را در تنگنا قرار دهند. اما آنچه روشن است این است که ایرانی ها تنها حج عزتمندانه را می خواهند.