کویت چگونه مشکل کم‌آبی خود را حل کرد؟

کویت کشوری در ناحیه غربی خلیج فارس با 3.8 میلیون نفر جمعیت و مساحت 18 هزار کیلومتر مربع است که شدت تبخیر آب در آن زیاد است و هیچ رودخانه یا دریاچه آبی پایداری در خود ندارد به نحوی که در زمینه منابع آبی تجدیدپذیر (شامل جریان رودخانه‌ها و آب‌های باران) جزو کشورهای بسیار خشک دسته‌بندی می‌شود. بر اساس آمار بانک جهانی(1) در سال 2013 سرانه منابع آبی داخلی تجدیدپذیر در کویت بسیار ناچیز (نزدیک به صفر) بوده است. این در حالی است که میانگین جهانی این متغیر 6013 متر مکعب است و بر اساس این متغیر کویت خشک‌ترین کشور منطقه محسوب می‌شود. با وجود این کمبود شدید منابع آبی تجدیدپذیر، کویت توانسته است آب مورد نیاز برای توسعه و رشد صنعتی و جمعیتی خود را تأمین کند. بر اساس آمارهای بانک جهانی این کشور در 10 سال اخیر به طور میانگین 3% رشد تولید ناخالص داخلی و 6% رشد جمعیت داشته است(2) و اگر تنها به منابع آبی تجدیدپذیر اکتفا می‌کرد در این مسیر با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شد. اما کویت با اتخاذ راهبردهای مناسب توانسته است بر این مشکل غلبه پیدا کند که مهمترین این راهبردها شیرین‌سازی آب دریا بوده است.

واحدهای شیرین‌سازی آب منبع اصلی آب شیرین برای مصارف شرب و خانگی در کویت هستند به نحوی که 92% از آب مورد نیاز برای مصارف خانگی و صنعتی و 60% از کل آب مورد نیاز در کویت با واحدهای آب‌شیرین‌کن تأمین می‌شود. (3) با تأسیس هفت عدد از این واحدها ظرفیت شیرین‌سازی آب در این کشور از صفر متر مکعب در روز در سال 1953 به 3 میلیون متر مکعب در روز در سال 2013 رسیده است.

در واقع کویتی‌ها که در خشک‌ترین کشور منطقه زندگی می‌کنند، دریافته‌اند که تأمین آب یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های لازم برای افزایش جمعیت و رشد اقتصادی است و برای این موضوع، از مزیت دسترسی به آب‌های خلیج فارس استفاده و با شیرین‌سازی آب مشکل خود را حل کرده‌اند. کویتی‌ها که در غرب خلیج فارس مستقر هستند در حالی مشکل کم‌آبی خود را با برنامه‌ریزی بلند مدت حل کرده‌اند که در سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان در ایران مشکل کمبود آب به شدت احساس می‌شود. شهرها و مناطق ساحلی ایران مانند بندرعباس، خرمشهر، آبادان، بوشهر و چابهار جزو مناطق کم‌آب به شمار می‌روند و این موضوع مانع بزرگی بر سر راه توسعه این مناطق به شمار می‌رود. با توجه به دسترسی به آب‌های آزاد و وجود منابع انرژی زیاد در این مناطق، پتانسیل زیادی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی آن‌ها وجود دارد اما این توسعه بدون تأمین آب مورد نیاز امکان‌پذیر نیست. بنابراین ضروری است دولت با نگاه به تجربه موفق کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند کویت، احداث آب‌شیرین‌کن به میزان مورد نیاز در این مناطق را به صورت جدی در دستور کار قرار دهد و مانع بزرگ ایجاد شده بر سر راه توسعه اقتصادی و اجتماعی این مناطق را برطرف کند.

1) http://wdi.worldbank.org/table/3.5
2) http://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.GROW/countries
3) "Kuwait: Food and Water Security”, Future Directions International, 2015
4) "Statistical Analysis of Desalination Plants in the GCC Countries”, Azza AlRaisi and etc., WEN504- Desalination Fall 2013

* طه محقق، کارشناس حوزه آب و انرژی