ایران ۱۶ پالایشگاه جدید می‌سازد؛
ایران با ساخت و راه‌اندازی ۱۶ طرح جدید پالایشگاهی به ارزش ۳۳ میلیارد یورو قصد دارد در دوران پساتحریم با سبقت گرفتن از عربستان سعودی به بزرگترین پالایشگر نفتی خاورمیانه تبدیل شود.
در شرایط فعلی ظرفیت پالایش نفت کشور حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز است که با وجود سقوط آزاد قیمت طلای سیاه، ایران با استفاده از فرصت لغو تحریم‌ها، اجرای یک برنامه جدید به منظور احداث و راه‌اندازی پالایشگاه‌ها و طرح‌های جدید پالایشگاهی را در دستور کار قرار داده است.
بر این اساس ساخت پالایشگاه و طرح جدید پالایشگاهی در دوران پساتحریم در صنعت نفت کلید خورده که ارزش اجرای این پروژه‌ها بیش از ۳۳ میلیارد یورو برآورد می‌شود که براساس اصل ۴۴ قانون اساسی، ۸۰ درصد منابع مالی این پروژه‌ها باید توسط سرمایه گذاران بخش خصوصی و خارجی تامین شود.
این ۱۶ پروژه جدید پالایشگاهی ایران شامل ساخت ۱۲ پالایشگاه بزرگ و متوسط نفت و میعانات گازی، دو طرح کاهش تولید نفت کوره در پالایشگاه‌های بندرعباس و آبادان، طرح توسعه و بهینه سازی پالایشگاه‌های نفت اصفهان و آبادان و افزایش نزدیک به یک میلیون بشکه‌ای ظرفیت انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی کشور است.
از سوی دیگر در صورت ساخت و بهره‌برداری این واحدهای جدید پالایشگاهی پیش بینی می‌شود ظرفیت پالایش نفت خام و میعانات گازی ایران با افزایش نزدیک به یک میلیون و ۲۹۰ هزار بشکه‌ای به بیش از سه میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد.
تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی ظرفیت پالایش نفت عربستان سعودی حدود دو میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در رزو بوده که بررسی روند ظرفیت پالایش بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک نشان می دهد این ظرفیت در طول ۵ سال گذشته تاکنون روندی کاهشی در پیش گرفته است.
به عبارت دیگر، ظرفیت پالایش نفت عربستان سعودی از روزانه دو میلیون ۸۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۱۰ میلادی به دو میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۱۵ میلادی کاهش یافته و عملا با بهره برداری از طرح های جدید پالایشگاهی، ایران با پیشی گرفتن از عربستان به بزرگترین پالایشگر نفت منطقه خاورمیانه تبدیل خواهد شد.
برنامه جدید پالایشگاه‌سازی ایران در پساتحریم
در حال حاضر تکمیل و بهره‌برداری پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس با ظرفیت روزانه ۳۶۰ هزار بشکه اولویت دارترین برنامه صنعت پالایش کشور است به طوری‌که هم اکنون پیشرفت ساخت این پالایشگاه به ۸۶ درصد رسیده و پیش بینی می‌شود تا پایان سال جاری واحد تقطیر ستاره خلیج فارس در مدار بهره‌برداری قرار بگرد.
براساس اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تاکنون حدود سه میلیارد یورو برای ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس هزینه شده که تکمیل این پالایشگاه به حدود ۸۰۰ میلیون یوروی دیگر نیاز دارد.
از سوی دیگر برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد، با بهره برداری از این پالایشگاه میعانات گازی و تولید روزانه ۳۶ میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو چهار اتحادیه اروپا، از سال آینده واردات روزانه ۷ تا ۸ میلیون لیتری بنزین توسط ایران متوقف شود.
پس از پالایشگاه خلیج فارس، ساخت سه پالایشگاه نفت و میعانات گازی پارس شیراز با ظرفیت ۱۲۰ هزار بشکه، آناهیتای کرمانشاه با ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه و بهمن گنو در جاسک با ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه نفت سنگین از دیگر طرح های اولویت دار به شمار می روند که برای ساخت این سه پالایشگاه به ترتیب به ۱.۸ میلیارد دلار، ۳.۱ میلیارد یورو و ۷.۵ میلیارد دلار سرمایه نیاز است.
در این بین به منظور کاهش بار مالی ساخت پالایشگاه نفت سنگین بهمن گنو قرار است فاز اول این طرح پالایشگاهی با سرمایه گذاری ۲.۱ میلیارد دلار و در مدت زمان ۳۶ ماه اجرایی شود.
در مجموع با احتساب ساخت ۸ پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه ای میعانات گازی تحت عنوان مجتمع پالایشی سیراف در مجموع حدود ۹۳۰ هزار بشکه به ظرفیت پالایش نفت و میعانات گازی کشور افزوده خواهد شد.
مسابقه جدید آسیایی‌ها در صنعت نفت ایران
در کنار ساخت ۱۲ پالایشگاه جدید نفت، اجرای ۴ طرح جدید توسعه، بهینه سازی و کاهش ظرفیت تولید نفت کوره در پالایشگاه های موجود کشور از دیگر برنامه های توسعه و افزایش ظرفیت پالایش نفت ایران در دوران پساتحریم است.
اجرای طرح توسعه و بهینه سازی پالایشگاه نفت اصفهان با سرمایه گذاری سه میلیارد یورو، طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان با ۳.۴ میلیارد دلار، طرح تولید نفت کوره در پالایشگاه بندرعباس با ۱.۲ میلیارد دلار و طرح کاهش تولید نفت کوره در پالایشگاه آبادان با ۱.۵ میلیارد دلار چهار طرح مهم توسعه ای به شمار می روند.
برای اجرای طرح توسعه‌ای پالایشگاه آبادان و اصفهان در طول چند سال گذشته تاکنون یک فاینانسور چینی مذاکرات متعددی را با شرکت ملی پالایش و پخش نفتی آغاز کرده که عباس کاظمی معاون وزیر نفت اخیرا از صدور اولتیماتومی به این فاینانسور چینی خبر داده و تاکید کرده است: در صورت ادامه وقت کشی شرکت چینی مذاکره با سایر گزینه‌های آسیایی و اروپایی برای تامین فاینانس این دو طرح پالایشگاهی آغاز خواهد شد.
کره جنوبی و ژاپن در ایران پالایشگاه‌ساز شدند
از سوی دیگر همزمان با مذاکرات دنباله دار با فاینانسورهای چینی، دور جدید گفتگوها با چند شرکت نفتی ژاپنی و کره جنوبی به منظور اجرای دو طرح استراتژیک نفتی آغاز شده است و نتایج مذاکرات مقدماتی حکایت از آن دارد که در صورت توافق نهایی این شرکت‌های آسیایی طرح کاهش تولید نفت کوره در دو پالایشگاه نفت ایران را عملیاتی کنند.
بالا بودن ظرفیت تولید نفت کوره به یک چالش اساسی برای پالایشگاه‌های نفت کشور به ویژه در دورتن سقوط قیمت جهانی نفت خام تبدیل شده به طوری‌که به اعتقاد عباس کاظمی معاون وزیر نفت در صورت عدم حمایت‌های دولتی اکثر پالایشگاه‌های نفت کشور به دلیل بالا بودن ظرفیت تولید نفت کوره ورشکسته خواهند شد.
از این رو هم اکنون دو پروژه کاهش تولید نفت کوره در پالایشگاه‌های نفت بندرعباس و آبادان تعریف شده که هزینه اجرای این طرح در پالایشگاه نفت بندرعباس شامل اجرای یک واحد جدید به ظرفیت ۵۷ هزار بشکه در روز حدود ۱.۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
علاوه بر این، اجرای طرح مشابه دیگری در پالایشگاه آبادان شامل اجرای یک واحد جدید ۶۰ هزار بشکه ای تعریف شده است که هزینه اجرای این پروژه هم حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.
در این بین با وجود کاهش شدید قیمت جهانی طلای سیاه ایران به دنبال توسعه و ارتقای کیفی ظرفیت پالایش نفت خام خود در شرایط پساتحریم است که پیش بینی می‌شود در صورت تحقق اجرای طرح‌های جدید در قالب برنامه ششم توسعه ایران به یکی از بزرگترین پالایشگرهای نفت جهان تبدیل شود.