طبق برآوردهای انجام شده،کشور ایران در رتبه دهم زلزله خیزترین نقاط جهان قرار دارد و شهر تهران نیز به عنوان پایتخت بر روی گسل زلزله قرار گرفته است
زمین لرزه ناگهانی،ویرانی،خاک،دود و آتش و تلفات ، سیکل خوفناکِ زمین لرزه های شدید است،البته نه در هر جای دنیا،بلکه در نقاطی که اصول مهندسی ایمنی شهرسازی رعایت نشده است،جایی همچون تهران که بافت فرسوده،واحدهای مسکونی قدیمی،برخی کوچه های تنگ و غیر استاندارد،فاضلاب شهری مخاطره آمیز در مناطقی همچون ری،بصورت بالقوه مستعد فجایع بسیاری است.
یکی از توجیهاتی که برای انتقال پایتخت مطرح می شود به موضوع گسل های تهران و زلزله خیزی این شهر پهناور تکیه دارد که البته در مقام عمل تحقق این امر در حال حاضر بعید به نظر می رسد که پرداختن به زوایای پیدا و پنهان آن در این مجال نمی گنجد.
آنچه که در حال حاضر منظور نظر این گزارش است مشمول تامین و ارائه راهکارهایی می شود که میزان ضریب آسیب پذیری پایتخت را،با کاهش هر چه بیشتری همراه سازد.
بطور یقین تبدیل شدن شرایط فیزیکی و تاسیساتی وتقویت مقاومت زیرساختی این شهر با این مختصات عرض و طویل در برابر زلزله به مثابه کشوری همچون ژاپن با شرایط فعلی امکان پذیر نخواهد بود اما می توان با تعبیه تجهیزاتی حداقل از عمق فاجعه کاست.
ادواتی همچون سامانه هشدار دهنده زلزله که در برخی از کشورهای توسعه یافته مورداستفاده قرار می گیرد و چند ثانیه قبل از حادث شدن زلزله ، با اعلام هشدار و قطع اتوماتیک آب،گاز،برق،تا حد قابل توجهی از ضریب صدمات و خسارات ناشی از این واقعه طبیعی می کاهد.اما در ایران با تلاش محققان و پژوهشگران و دسترسی و دستیابی به این تجهیزات،ظاهرا عزم چندانی برای تعبیه چنین ساز و کارهایی وجود ندارد.
ادواتی که طبق اظهارات انوشیروان انصاری،رئیس گروه تجهیزات در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و منهدسی زلزله رقم هزینه کرد برای تولید سیستم مذکور،20 درصد میزان خارجی آن است و از لحاظ کیفیت و کارآیی نیز در سطوح بالایی قرار دارد.
تجهیزاتی که در حال حاضر در محدوده ای همچون سد سیروان استان کرمانشاه تعبیه شده ودر طی روزهای اخیر مقرر است در 12 نقطه حساس دیگر نیز تست و راه اندازی شود.
**بی اعتمادی به ظرفیت توانمندی داخلی
انصاری با اشاره به توانمندی ظرفیت داخلی و بومی در این عرصه می گوید:با وجود اعلام انجام آزمایش ها و تست های لازم برای محرز شدن کارآمدی ومیزان حساسیت دستگاه های مذکور،متاسفانه هنوز عده ای،اعتماد کافی را به ظرفیت های داخلی ندارند،امری که مقام معظم رهبری بارها و بارها به آن تاکید داشته اند و معظم له بر لزوم تکیه و اعتماد به توانمندی های بومی توصیه های بسیاری داشته اند.
در هر صورت شرایط فعلی رضایت بخش نیست و به گفته انصاری در کشوری همچون ترکیه و در همسایگی ایران،مسئولان ذیربط در این کشور،در شهری همچون استانبول به تعبیه 110 ایستگاه شتاب نگار و توسعه آن به 220 دستگاه در کمتر از سه سال مبادرت ورزدیده اند و هدفگذاری تعبیه یک هزار شتاب نگار تا دو سال آینده نیز در اولویت آنها قرا ر گرفته است.
بنابر اظهارات وی در شهر تهران تنها 80 تا 90 شتاب نگار وجود دارد و این میزان در کل کشور به رقم یک هزار و 100 دستگاه می رسد که به نظر می رسد بی اعتمادی و بی اطلاعی،یکی از عوامل موثر در چنین کم توجهی هایی است.
** 55 درصد از ساختمان های تهران با لرزه ای 7 ریشتری تخریب می شود
طبق ارزیابی های انجام شده با زمین لرزه ای 7 ریشتری ،55 درصد از ساختمان های تهران ویران می شود و این یعنی عمق تهدید و فاجعه برای کلانشهری همچون تهران که جمعیت انبوهی را در خود متمرکز ساخته است.
دلایل بسیاری را برای بالا رفتن ریسک زلزله در تهران می توان متصور است، مهاجر پذیری،حاشیه نشینی،کم توجهی به روند ساخت و سازهای اصولی بخصوص در شهرستانهای اطراف تهران،از نمونه عواملی است که در افزایش مخاطرات و تحمیل و بروز صدمات جانی و مالی احتمالی موثر به نظر می رسد.
اگر چه در طول سنوات اخیر در بُعد آموزش و مدیریت در مواقع بحرانی تلاش ها و اقدامات بسیاری انجام شده است،اما هنوز با استاندارد نسبی فاصله بسیار زیادی وجود دارد.
اصل بر پیشگیری است و حادثه خبر نمی کند،و در شرایط حساس ثانیه ها نیز نجات دهنده محسوب می شوند،ثانیه هایی که شاید بتوان ازآن تحت عنوان زمان طلایی برای بقا نام برد.
می طلبد مسئولان ذیربط علاوه بر اقدامات بلند مدت،تمهیدات کوتاه مدت را نیز لحاظ کنند،تدابیری که تعبیه سیستم هشدار زلزله یکی از موارد جدی آن به شمار می رود.
البته راه اندازی چنین ساز و کاری،خود مستلزم تامین زیرساختهایی است که در حال حاضر پایتخت در بسیاری نقاط فاقد چنین امکانی است اما باید نسبت به فراهم سازی آن برای بهره گیری از چنین امکاناتی بیش از پیش تلاش کرد در غیر اینصورت عمق بحران بسیار مخاطره آمیز خواهد بود،مخاطره ای خارج از حد تصور.