رویکرد تهاجمی آل‌سعود علیه ایران برای چیست؟

با اعدام شیخ نمرالباقر النمر روحانی شیعه عربستانی به دست ریاض، حکومت آل سعود وارد برهه سیاسی جدیدی در سطح منطقه‌ای شده که می‌توان آن را مبارزه‌جویی آشکار با جمهوری اسلامی ایران از یکسو و تلاش برای انزوای سیاسی و دیپلماتیک ایران از طریق تلاش برای قطع یا کاهش روابط کشورهای منطقه با تهران دانست. این مرحله جدید از رویکرد سیاست خارجی ریاض پس از اعدام شیخ نمر وبا سوء‌استفاده از تظاهرات مقابل سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد و وارد آمدن خسارات مالی به آنها آغاز شده است. پس از اعلام قطع روابط سیاسی عربستان با ایران تاکنون بحرین، سودان، تونس و جیبوتی نیز به پیروی از ریاض روابط سیاسی خود را با تهران قطع کرده‌اند و کویت نیز اعلام کرده که سفیر این کشور به تهران باز نمی‌گردد.

ریشه رفتار کنونی ریاض به تحولات سال 2011 در جهان عرب بر می‌گردد. این جنبش‌ها، عربستان را در موقعیتی چالش برانگیز قرار داد و این کشور در وضعیتی قرار گرفت که بیم سرایت اعتراضات به داخل‌ مرزهایش می‌رفت. با این حال، تحولات دوسال اخیر در کشورهایی مانند مصر و کنار رفتن اخوان‌المسلمین از قدرت و وجود فرصت مناسب برای مداخله در سوریه، لبنان و عراق از طریق گروه‌های تروریستی تکفیری، ریاض را یک بار دیگر وارد متن تحولات خاورمیانه کرد. عربستان در کشوری مانند سوریه به شدت فعال شد و ظرفیت نفوذ خود بر گروه‌های تکفیری را به نحوی کم‌سابقه در خدمت اثر‌گذاری بر تحولات خاورمیانه گذاشت.

چنین روندی منجر به این شد که ریاض دستور کار علنی کردن رویارویی با ایران و گسترش نفوذ خود را در پیش بگیرد. اقداماتی مانند فرماندهی نیروی مشترک نظامی شورای همکاری خلیج فارس، گسترش دخالت در کشورهای منطقه به‌ویژه سوریه وعراق، خریدهای نظامی هنگفت دهها میلیارد دلاری و نیز پیشنهاد ناکام تشکیل اتحادیه همکاری خلیج فارس از سوی عربستان صورت گرفته است، ضمن اینکه ریاض از ابتدای سال 2015 پس از نشست سران اتحادیه عرب در شرم‌الشیخ مصر به‌دنبال تشکیل ارتش مشترک عربی بود که با‌وجود برپایی دو اجلاس فرماندهان ستاد مشترک کشورهای عربی در اردیبهشت و خرداد 1394، عملاً به‌دلیل اختلاف با مصر بر سر فرماندهی این نیرو، این مسئله را رها کرد و در اواخر آذر 1394 ایجاد ائتلاف اسلامی ضدتروریسم را با مشارکت 34 کشور اسلامی با هدف مداخله زمینی در کشورهایی مانند سوریه و لیبی اعلام کرد، البته سعودی‌ها در کنار راهکارهای سیاسی برای نیل به اهداف خود در سطح منطقه استفاده از راهکار نظامی را نیز در دستور کار قرار دادند که مداخله نظامی در یمن در قالب ائتلافی که عربستان در رأس آن قرار دارد در این راستا صورت گرفته است. در واقع با مداخله نظامی ریاض در یمن سناریوی مد نظر ریاض کامل شده وسعودی‌ها به‌دنبال دستیابی به اهداف خود از طریق نظامی هستند. نگرانی اصلی کشورهایی مانند عربستان سعودی در مقطع کنونی، توافق ایران و گروه 1+5 در زمینه مسئله هسته‌ای واجرای آن است که از دیدگاه آنها می‌تواند به افزایش قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی  ایران منجر شود.

بدین ترتیب پس از تصویب قطعنامه 2231 و شروع اجرای برجام و رفع تدریجی تحریم‌ها علیه ایران، کشورهای عرب حوزه جنوبی خلیج فارس به‌ویژه عربستان به دلیل هراس از تقویت موضع منطقه‌ای ایران خواهان آن هستند تغییراتی را در حوزه نظامی و دفاعی خود صورت دهند، البته این مسئله از بعد نظامی درباره کشورهای عربی بیشتر به صورت تمرکز بر ساختارهای دفاعی و پدافندی مشترک و خریدهای تسلیحاتی جدید مطرح است. در بعد سیاسی عربستان در سطح مجامع بین‌المللی نظیر سازمان ملل و نیز سازمان همکاری اسلامی تلاش گسترده‌ای را علیه ایران صورت می‌دهد. به‌ویژه طبق برخی گزارش‌ها، رایزنی‌هایی را برای اخراج ایران از سازمان همکاری اسلامی انجام داده است. ضمن اینکه در مقطع کنونی تمرکز ریاض بر قانع کردن کشورهای مسلمان برای قطع روابط با ایران است. در بعد اقتصادی نیز امریکا با همدستی عربستان از دو سال قبل، با هدف وارد کردن ضربه‌ای خرد کننده به کشورهای مخالف و رقیب منطقه‌ای و بین المللی خود، به طور برنامه ریزی شده، با افزایش عرضه نفت در بازارهای بین‌المللی، بحران بزرگی را موسوم به سقوط بهای نفت ایجاد کردند.

هدف واشنگتن و ریاض، کشورهایی مانند روسیه، ایران و ونزوئلا هستند. به‌رغم تلاش‌های ایران، عملاً در داخل اوپک، اجماعی برای کاهش تولید به‌منظور افزایش مجدد بهای نفت صورت نگرفته و بهای نفت به زیر 30 دلار سقوط کرده که مسلماً مشکلات مالی و بودجه‌ای زیادی برای ایران ایجاد می‌کند. از جنبه منطقه‌ای عربستان تمام نیروی خود را برای مقابله با نفوذ ایران و کشورهای محور مقاومت در سطح منطقه به‌کار گرفته است. این اقدامات از ابتدای بحران سوریه شامل انواع حمایت‌ها برای تشکیل و تقویت انواع گروه‌های تکفیری و سکولار در سوریه بوده است. با توجه به شکل‌گیری ائتلاف چهارگانه متشکل از روسیه، ایران، سوریه و عراق برای مبارزه با گروه‌های تروریستی و روند کاهشی توان و نیروی این گروه‌ها، اکنون عربستان به تشکیل ائتلاف نظامی ـ اسلامی ضد تروریسم مبادرت کرده است.