افزایش حضور مسکو در عرصه بحران سوریه شاید یک راه‌حل برای جلوگیری از توسعه دامنه آنارشیسم ویرانگر در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد.
چندی پیش روزنامه صهیونیستی «یدیعوث آحارونوت» با انتشار گزارشی پیرامون افزایش حضور نظامی روسیه در سواحل سوریه، جرقه حرکت ماشین تبلیغاتی و رسانه‌ای علیه این اقدام و سیاست جدید زد.
به دنبال این گزارش، رسانه‌های غربی و عربی پیرامون این رخداد جدید به تکاپو افتاده و مقامات غربی به ویژه آمریکایی‌ها با اظهاراتی متفاوت از خود عکس‌العمل نشان دادند. با بررسی گزارش‌ها و تحلیل‌ها درباره واقعیت این حضور نظامی غیرمنتظره از سوی روس‌ها هنوز به طور روشن و دقیق حجم و کم و کیف این حضور مشخص نیست ولی آنچه مسلم است تحولات جدیدی در عرصه بحران سوریه رخ داده است.
جهت تبیین و روشن کردن این تغییر و تحول در سیاست مسکو در قبال دمشق، نظریات و سناریوهایی مطرح شده که به شرح ذیل است:
1- سیاست و موضع مسکو در قبال بحران سوریه و مکانیزم حل آن از ابتدا بر مبنای راه حل سیاسی و اصل گفت‌وگوی سوری- سوری و عدم دخالت خارجی، استوار بوده است.
روس‌ها طی چهار سال بحران در تحرک دیپلماتیک خود در این عرصه، به دنبال یک راه حل سیاسی و مسالمت‌آمیز برای بحران دمشق بوده و در این راه تلاش‌ها و تکاپوهای زیادی نموده است.
سران روسیه در این مدت همواره به دنبال قانع کردن غربی‌ها و عرب‌ها به سیاسی بودن راه‌حل بحران در سوریه بوده است. در چهار سال گذشته مسکو میزبان گروه‌ها و جریان‌های معارض دمشق بوده و تاکنون دو نشست مسکو یک و دو برگزار کرده و در سطح بین‌المللی در اجلاس ژنو یک و دو نیز حضور داشته است.
وتوهای چهارگانه روسیه- چین در شورای امنیت در حقیقت جهت جلوگیری از تکرار تجربه تلخ و غم‌انگیز دخالت ناتو در ویرانی لیبی بوده است.
2- مناسبات دمشق- مسکو در نیم‌قرن اخیر در چارچوب همکاری‌های استراتژیک و منظومه آموزشی و تسلیحاتی ارتش سوریه شالوده‌هایی مبنی بر نظریات و دکترین‌های اردوگاه سوسیالیستی و شوروی سابق داشته است.
میان روسیه پوتین و سوریه اسد روابط در سطح راهبردی بوده و در زمینه نظامی و دفاعی قراردادها و توافقات بسته شده است.
سوریه یکی از بازارهای فروش اسلحه و فناوری نظامی روسیه است. وجود یک پایگاه دریایی روسیه در سواحل مدیترانه‌ای سوریه، این مناسبات را تقویت و توسعه می‌دهد.
3- جهانیان به خوبی آگاه هستند که چه کسانی با راه حل سیاسی و گفت‌وگوی ملی میان سوری‌ها جهت حل بحران کشورشان مخالفند.
کارشکنی‌های محور ترکیه- قطر و عربستان سعودی، تمام تلاش‌های روسیه در راستای پایه ریزی یک راه حل سیاسی موفق در سوریه به شکست و بن‌بست رسانده است. جامعه جهانی به وضوح شاهد شکست ماموریت‌های فرستادگان دبیرکل سازمان ملل «کوفی‌عنان، الاخضر الابراهیمی و دی‌میستورا» به دلیل مخالفت برخی از بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی به راه حل سیاسی در سوریه بوده‌اند.
یکی از گمانه‌های پیرامون علت تشدید حضور نظامی روسیه در سوریه در این رهگذر این است که روس‌ها با این اقدام تاکتیکی به طرف‌های مخالف راه حل سیاسی در سوریه یک هشدار قاطع داده باشد.
4- افزایش حمایت‌ها و پشتیبانی‌های آمریکا و متحدان منطقه‌ای از گروه‌های تکفیری و تروریست‌های مخالف دمشق و تشدید اصرار اردن و ترکیه، دو همسایه جنوبی و شمالی سوریه بر سیاست ایجاد منطقه امن در مرزهای خود، روس‌ها را نگران نموده و لذا به عنوان واکنش بازدارنده به سیاست‌های خصمانه دشمنان دمشق، تیم‌های از مستشاران و کارشناسان نظامی به سوریه گسیل کرده تا از ارتش سوریه و کمیته‌های مردمی آن حمایت کند.
5- تشدید حضور نظامی در سوریه از سوی روس‌ها به عنوان یک واکنش طبیعی در قبال افزایش تحرکات خصمانه و تحریک‌آمیز ناتو به فرماندهی آمریکا در مناطق پیرامون روسیه، می‌توان تلقی کرد.
طی ماه‌های اخیر ناتو در بلغارستان و سه کشور دریای بالتیک حضور نظامی و تسلیحاتی خود راتقویت و توسعه داده است.
6- مسکو با سیاست جدید مبنی بر افزایش حضور نظامی در عرصه بحران سوریه خواسته به روند فرسایشی نیروها و امکانات دمشق و متحدانش پایان دهد. این روند بخشی از سیاست واشنگتن در طولانی کردن عمر بحران سوریه بوده است.
7- اگر حجم حضور نظامی روسیه در سوریه همسنگ آنچه غربی‌ها و عرب‌ها تبلیغ می‌کنند باشد، در این صورت باید گفت این تحرک نظامی از سوی مسکو ترجمان عملیاتی تغییرات و تحولات در سیاست‌ها، نظریات و دکترین‌های دفاعی و نظامی روسیه و پس از بحران اوکراین بوده است.
روس‌ها قصد دارند با اجرای مانور دریایی در نزدیکی سواحل مدیترانه‌ای سوریه، به ناتو هشدار دهند که در اجرایی کردن دکترین دریایی جدید خود مصمم هستند. یکی از بندهای مهم دکترین دریایی روس‌ها، افزایش حضور و تحرک ناوگان روسیه در آب‌های آزاد و دریاهای استراتژیک مانند دریای مدیترانه و سیاه بوده است.
بر اساس گزارش‌ها، روس‌ها اخیرا زیرساخت‌های پایگاه دریایی «طرطوس» و فرودگاه «حمیمیم» در شهر جبله در استان لاذقیه و در سواحل مدیترانه، توسعه و ترمیم نموده است.
8- حضور نظامی روسیه در سوریه می‌تواند ترجمان یک ضرورت و نیاز امنیتی برای کل منطقه خاورمیانه باشد.
جامعه جهانی این روزها شاهد هرج و مرج و آشفتگی دخالت و تحرک نظامی برخی از بازیگران منطقه‌ای بوده و دخالت نظامی ترکیه و عربستان سعودی در ماه‌های اخیر منطقه را به سوی آینده مبهم و تاریک سوق می‌دهد.
این تحرک زمینه تشدید منازعات منطقه‌ای شد و در این فضا، تروریسم تکفیری رشد و نمو کرده است. افزایش حضور مسکو در عرصه بحران سوریه شاید یک راه حل برای جلوگیری از توسعه دامنه آنارشیسم ویرانگر در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد.